Δημοσιεύτηκε πριν λίγες μέρες η πρόταση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ, τέως ΑΔΙΠ) σχετικά με τον αλγόριθμο «αντικειμενικών κριτηρίων» που θα καθορίζουν την κατανομή της ετήσιας χρηματοδότησης στα ΑΕΙ.
Επιφυλασσόμαστε να δούμε τις επίσημες ανακοινώσεις του υπουργείου Παιδείας. Με αφορμή αυτά που δημοσιεύτηκαν και όσα σχετικά συζητήθηκαν στην πρόσφατη Σύνοδο Πρυτάνεων, επιτρέψτε μου ορισμένες επισημάνσεις.
1 Η χρηματοδότηση των ΑΕΙ αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας. Πάντα υπήρχαν κριτήρια στην κατανομή κάθε χρηματοδότησης. Η ύπαρξη αλγόριθμων εξασφαλίζει τη συνέπεια έναντι των ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ αποφάσεων που τους υπαγορεύουν. «Αντικειμενικά κριτήρια» στην κατανομή χρηματοδότησης δεν μπορεί να υπάρξουν διότι όλες οι αποφάσεις διακατέχονται από συγκεκριμένες πολιτικές. Oι καλοπροσεγμένες διαφάνειες power-point και οι τεχνοκρατικές διατυπώσεις συνιστούν εργαλεία επικοινωνίας συγκεκριμένων πολιτικών αποφάσεων.
2 Κάθε κατανομή χρηματοδότησης των ΑΕΙ δηλώνει ένα όραμα για την έρευνα και τη διδασκαλία της επιστήμης και των τεχνών. Ανατρέχοντας στις τελευταίες δύο δεκαετίες, το όραμα των Α. Διαμαντοπούλου, Κ. Αρβανιτόπουλου και Α. Λοβέρδου συνοψίζονταν στη συρρίκνωση των ΑΕΙ ώστε να πριμοδοτηθούν οι ιδιωτικοί φορείς μεταλυκειακής εκπαίδευσης (τα περί έρευνας δεν τους απασχολούσαν). Το όραμα αυτό εκφράστηκε μέσω της τρομαχτικής μείωσης της χρηματοδότησης των ΑΕΙ.
Θυμίζουμε ότι η χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είχε την περίοδο 2010-2014 μειωθεί κατά 24%. Σημειωτέο ότι η εν λόγω μείωση ήταν μεγαλύτερη της αντίστοιχης του συνόλου της εκπαίδευσης (-20%). Αντιγράφω, επίτηδες, τα στοιχεία από μελέτη του ΙΟΒΕ (Ν. Βέττας & Α. Δημητρόπουλος, 2017).
Το όραμα επί υπουργίας Α. Μπαλτά και Ν. Φίλη αφορούσε την παύση της πολυετούς συνεχούς μείωσης της χρηματοδότησης των ΑΕΙ. Το επίτευγμα των Α. Μπαλτά και Ν. Φίλη έγινε σε ένα πολιτικό περιβάλλον με πολύ περισσότερους δημοσιονομικούς περιορισμούς από αυτό της υπουργίας Γαβρόγλου.
Στην περίπτωση Γαβρόγλου, το όραμα εντοπίστηκε στη μεγαλύτερη αύξηση χρηματοδότησης που σημειώθηκε τις τελευταίες δύο δεκαετίες ώστε να εξασφαλιστεί το ερευνητικό και διδακτικό έργο των πανεπιστημίων, να πριμοδοτηθούν τα νέα περιφερειακά πανεπιστήμια που δημιουργήθηκαν από τις συμπράξεις πανεπιστημίων και ΤΕΙ και να ενισχυθούν όλα τα ελληνικά πανεπιστήμια στην προσπάθεια τους να συμμετάσχουν στα ευρωπαϊκά δίκτυα πανεπιστημίων.
Τονίζουμε ότι η αύξηση αυτή, παρότι εντυπωσιακή, κατόρθωσε να «φτάσει» την χρηματοδότηση των πανεπιστημίων μόλις στο επίπεδο του 2013. Για να καλύψει τις ανάγκες των πανεπιστημίων, όπως αυτές δηλώνονται στους προϋπολογισμούς που καταθέτουν οι Σύγκλητοι, θα χρειάζονταν ακόμα δύο έτη παρόμοιων ρυθμών αύξησης.
Επισημαίνω ότι τα παραπάνω δεν αναφέρονται στους ετήσιους προϋπολογισμούς χρηματοδότησης αλλά στην τελική συνολική χρηματοδότηση που έχουν λάβει τα ΑΕΙ στο τέλος κάθε χρονιάς. Ο προϋπολογισμός αφορά προθέσεις, η τελική χρηματοδότηση παρουσιάζει την πραγματικότητα: αφορά το σύνολο των πόρων που πραγματικά διατέθηκαν από τον Τακτικό Προϋπολογισμό, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και τις πηγές της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων κ.α.
3 Η δημοσιευμένη πρόταση χρηματοδότησης της ΕΘΑΑΕ ποσοτικοποιεί σωρεία ποιοτικών κρίσεων που απλά δεν εξηγούνται αλλά προβάλλονται ως γενικές αλήθειες και διατυπώνονται ως κριτήρια διαμόρφωσης του αλγόριθμου χρηματοδότησης. Αναφέρω χάριν συντομίας, ορισμένα μόνο παραδείγματα. Με ποιον τρόπο έχουν οριστεί οι 8 συντελεστές «εργαστηριακότητας» (στην κλίμακα 1-4) της χρηματοδότησης; Υπήρξε κάποια μελέτη όπου τα Τμήματα των αντίστοιχων κλάδων δήλωσαν τις ανάγκες τους; Γιατί να μην υπολογίζονται οι υποψήφιοι διδάκτορες στους αριθμούς των φοιτητών ενός Τμήματος;
Το επιχείρημα ότι αυτοί «υποστηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από ερευνητικά προγράμματα» δεν ισχύει εξίσου για όλα τα Τμήματα. Εκτός αν τα Τμήματα των Φιλοσοφικών Σχολών, των Σχολών Κοινωνικών, Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών, των Παιδαγωγικών Σχολών, των Σχολών Καλών Τεχνών και των Θεολογικών Σχολών δεν είναι εξίσου σημαντικά…
Γιατί το κριτήριο της «γεωγραφικής διασποράς» βαραίνει μόνο 5% ως συντελεστής βαρύτητας; Με ποια κριτήρια αποφασίστηκε αυτή η βαρύτητα; Είναι σοβαρό κριτήριο χρηματοδότησης η «διασπορά των Τμημάτων του ΑΕΙ σε διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας ανάγοντάς την σε ποσοστοό επί του συνόλου των ΑΕΙ»;
Ίδιες είναι οι ανάγκες θέρμανσης ενός πανεπιστημιακού κτηριακού συγκροτήματος στη Ρόδο, στα Χανιά, στην Φλώρινα και την Αλεξανδρούπολη; Ίδιες είναι οι ανάγκες κάλυψης των μετακινήσεων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και στο Πανεπιστήμιο Πατρών; Είναι σοβαρό κριτήριο για την αξιολόγηση της έρευνας ο αριθμός των δημοσιεύσεων;
Γιατί επιλέχθηκε το SCOPUS ως σημείο διαμόρφωσης κριτηρίου χρηματοδότησης; Μήπως μας διαφεύγουν όλες οι κριτικές που αποδεικνύουν το μεροληπτικό χαρακτήρα του SCOPUS ως προς τις επιστημονικές δημοσιεύσεις που γίνονται σε άλλες γλώσσες πέραν της αγγλικής; Μήπως μας διαφεύγουν όλες οι κριτικές που αποδεικνύουν ότι το SCOPUS δεν καλύπτει εξίσου όλα τα γνωστικά αντικείμενα; Γιατί να υπολογίζονται στα κριτήρια χρηματοδότησης μόνο οι δημοσιεύσεις της προηγούμενης πενταετίας; Οι υπόλοιπες είναι «μπαγιάτικες»; Νοούμε ως πρωτοπορία μόνο ότι ετησίως ποσοτικοποιείται («να βάλω κάτι παραπάνω ή να το αφήσω εδώ μάστορα;») ή ότι προκαλεί αλλαγές στα επιστημολογικά παραδείγματα;
4 Πέρα από περίτεχνους δείκτες, όλα όσα αφορούν την χρηματοδότηση των πανεπιστημίων «θα φανούν στο χειροκρότημα». Θα φανούν δηλαδή από το τελικό ποσό χρηματοδότησης που θα έχουν λάβει τα πανεπιστήμια όταν ολοκληρωθεί το 2021. Επιτρέψτε μου, ορισμένες υποθέσεις εργασίας. Η πρόταση χρηματοδότησης της ΕΘΑΑΕ θα ευνοήσει ελάχιστα πανεπιστήμια υποβαθμίζοντας όλα τα υπόλοιπα (περιφερειακά και μη περιφερειακά). Το ποσοστό αύξησης της χρηματοδότησης των πανεπιστημίων μεταξύ 2021 και 2020 θα υπολείπεται του ποσοστού αύξησης της χρηματοδότησης μεταξύ 2018 και 2019.
Το πολιτικό όραμα πίσω από τους δείκτες χρηματοδότησης της ΕΘΑΑΕ προέρχεται από ένα υπουργείο που απλά ενδιαφέρεται να διατηρήσει το status quo στα πανεπιστημιακά πράγματα χωρίς να δώσει προοπτικές ανάπτυξης, καινοτομίας και πρωτοπορίας.
5 Αφήνω τελευταίο το πιο σημαντικό: Η όλη περί χρηματοδότησης συζήτηση γίνεται σαν να μην βρισκόμαστε στο 2020. Σαν να μην βιώνουμε συνθήκες πανδημίας που προκαλούν τεκτονικές αλλαγές στα πανεπιστήμια όλου του κόσμου και θέτουν επιτακτικές προκλήσεις για την ακαδημαϊκή κοινότητα. Ποιο είναι το όραμα χρηματοδότησης για να βελτιωθούν οι υποδομές των πανεπιστημίων επιτρέποντας τη δια ζώσης διδασκαλία σε ασφαλείς συνθήκες;
Στα σοβαρά, θεωρούμε ότι η παρεχόμενη διαδικτυακή μάθηση (δεν γράφω «εξ αποστάσεως διδασκαλία», αυτό είναι κάτι άλλο) καλύπτει τις ανάγκες εκπαίδευσης του μελλοντικού επιστημονικού προσωπικού της χώρας μας; Ποιο είναι το όραμα χρηματοδότησης των κλάδων που πρωτοστατούν στη μάχη κατά της πανδημίας και των συνεπειών της;
Δεν αναφέρομαι μόνο στα προγράμματα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και επιδημιολογίας-λοιμωξιολογίας που λογικά έπρεπε να έχουν ήδη ποικιλοτρόπως ενισχυθεί ή έστω να μην διώκονται (γνωρίζουν οι κρατούντες, ειδικά στα βόρεια της χώρας).
Αναφέρομαι και σε όλους τους κλάδους των θετικών, κοινωνικών και οικονομικών επιστημών, του πολυτεχνείου και των Σχολών Καλών Τεχνών που μπορούν και πρέπει να συνεισφέρουν στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας καθώς και στις πολιτικές που θα μας διαφυλάξουν από μελλοντικές πανδημίες. Περί αυτών, άκρα του τάφου σιωπή στο χρηματοδοτικό όραμα για τα πανεπιστήμια.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 17 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 17/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
