O καθηγητής Ivano Dionigi στο μάθημά του που έδωσε στην piazza Grande της Modena στις 14-9-2019 με τίτλο “και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς βαρβάρους” θίγει το θέμα των μετακινήσεων των πληθυσμών και, αφού αρχικά αναφερθεί στο περιεχόμενο του ποιήματος, διατρέχει την ιστορία και αντλεί διδάγματα από το παρελθόν.
Λέει λοιπόν:
Πήρα τον τίτλο από τον τελευταίο στίχο ενός ποιήματος του Καβάφη που έχει τίτλο “Περιμένοντας τους βαρβάρους”
Σήμερα φτάνουν αυτοί οι άνθρωποι που τους θεωρούμε βάρβαρους, όρος που στα ελληνικά ορίζει αυτόν που δε μιλά τη δική μας γλώσσα και από δω και μπρος θα φτάνουν όλο και πιο πολλοί. Με τι εφόδια θα αντιμετωπίσουμε αυτήν την πραγματική επανάσταση, την αλλαγή εποχής; Από το παρελθόν μπορούμε να αντλήσουμε δύο μαθήματα:
Το πρώτο περιέχεται σε ένα απόσπασμα των πράξεων των αποστόλων, είναι αυτό της Πεντηκοστής, στο οποίο αναφέρεται ότι την ίδια στιγμή ιουδαίοι και ξένοι συνεννοούνταν μιλώντας ο καθένας τη δική του γλώσσα.
Λέμε ότι αυτοί που έρχονται πρέπει να μάθουν τη γλώσσα και τα ήθη μας. Πολύ καλά. Αλλά γιατί όχι και το αντίστροφο, γιατί να μην μάθουμε να μάθουμε εμείς τις γλώσσες και τα έθιμά τους; Αυτό που αποτελεί την ταυτότητα ενός ανθρώπου, μιας ομάδας, ενός έθνους είναι η γλώσσα γι΄αυτό το να επιβάλεις μια ενιαία, ουδέτερη γλώσσα σε όλους είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ας προσπαθήσουμε να επιτύχουμε μια Πεντηκοστή μη θρησκευτική! Οφείλουμε να τα καταφέρουμε στο να συνεννοηθούμε διατηρώντας και μιλώντας ο καθένας τη δική του γλώσσα. Ο καθένας μας έχει τον δικό του “λόγο” με τον οποίο πρέπει να συμμετάσχει σε έναν διά-λογο . Σήμερα έχουμε για τον διάλογο μια υποτιμητική άποψη, τον θεωρούμε συμβιβασμό. Ο διάλογος όμως είναι κάτι το συναρπαστικό, καθώς ο λόγος μου, η άποψή μου διασταυρώνεται μέσω του διαλόγου με την άποψή σου, την άποψη των άλλων. Η εναλλακτική εικόνα στην Πεντηκοστή είναι η Βαβέλ , όπου ο θεός τιμωρεί τους ανθρώπους με την ασυνεννοησία.
Ένα άλλο μεγάλο μάθημα μας το δίνει η αρχαία Ρώμη: όπως αναφέρει ο Τίτος Λίβιος, ο Ρωμύλος είχε κατασκευάσει εκτεταμένα τείχη, προβλέποντας έναν μεγάλο πληθυσμό- in spem futurae multitudinis- που προέβλεπε κι επεδίωκε να δημιουργηθεί ως καρπός της ανάμειξης του αίματος και των φυλών. Δημιούργησε με αυτόν τον τρόπο ένα άσυλο, έναν τόπο απαραβίαστο όπου ο καθένας, ελεύθερος ή σκλάβος, έπρεπε να είναι σεβαστός.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο Κλαύδιος ο οποίος, όταν το 48 μ. Χ. ελευθερώνονται θέσεις στη Σύγκλητο και ακούγονται φωνές, «πρώτα οι αυτόχθονες», όπως κάποιοι λένε σήμερα «πρώτα οι δικοί μας», καλεί τη σύγκλητο και λέει: «Αγαπητοί συγκλητικοί, αναρωτηθήκατε ο καθένας από πού προερχόμαστε; Ας μάθουμε από τον πατέρα μας Ρωμύλο ο οποίος σε μια μέρα μετέτρεπε του εχθρούς (hostes ) σε πολίτες (cives)».
Όλη η ιστορία της Ρώμης- από την ίδρυση του Ρωμύλου, μέχρι τον λόγο του Κλαύδιου στη Σύγκλητο και την Constitutio Antoniniana του αυτοκράτορα Καρακάλλα που παραχωρούσε την υπηκοότητα σε όλους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας- είναι ιστορία συμπερίληψης πολιτικής, πολιτισμικής και θρησκευτικής.
Λέει ο Οράτιος ότι «η Ρώμη κατέκτησε την Ελλάδα με τα όπλα αλλά κατακτήθηκε από αυτήν με τις τέχνες». Βλέπουμε όμως ότι οι ελληνικές πόλεις, παρόλη την πολιτιστική τους ανωτερότητα και τη δύναμη, δεν είχαν ιστορική διάρκεια, γιατί δημιούργησαν τους “βάρβαρους”. Έφτιαξαν ένα τείχος και έκαναν διαχωρισμό μεταξύ αυτών που ήταν μέσα κι αυτών που έμεναν έξω.
Ένας από τους πατέρες της εκκλησίας λέει ότι οι Ρωμαίοι είχαν μια θρησκευτική αρετή που συμπλήρωνε την πολιτική τους. Οι ρωμαϊκές λεγεώνες ήταν ανελέητες, όταν όμως έπαυε η μάχη, τα βράδια οι αρχηγοί τους γύριζαν στους κατακτημένους τόπους να γνωρίσουν τις τοπικές θεότητες για να τις υιοθετήσουν και να τις φέρουν στο πολυπολιτισμικό Πάνθεον.
Σημαντική είναι και η διδαχή του στωικισμού των ρωμαϊκών χρόνων, του Σενέκα, που σε ένα χωρίο της επιστολής του λέει λόγια σοφά, που θα τα αναφέρουν και τα εκκλησιαστικά κείμενα, η Διεθνής Αμνηστία κ.α. , ότι δηλαδή «πρέπει να δίνουμε τροφή στον πεινασμένο, να απλώνουμε το χέρι σ΄αυτόν που έχει ανάγκη, να σώζουμε τον ναυαγό». Τα λόγια αυτά θα έπρεπε να μας προβληματίσουν, θα έπρεπε να κάνουν να ντρέπονται. όσοι δηλώνουν χριστιανοί και δε δέχονται τους μετανάστες και τους πρόσφυγες.
Στην πραγματικότητα η ειρήνη που επέβαλε η Ρώμη δεν ήταν αρετή ηθική αλλά πολιτική. Η λέξεις pax(ειρήνη) και patto (συμφωνία) έχουν την ίδια ρίζα. Οι ρωμαίοι στην ουσία έλεγαν σε όσους κατακτούσαν όσους κατακτούσαν «κύριοι σας συμφέρει να κάνετε μια συμφωνία μαζί μας». Για τη Ρώμη η ειρήνη και ο πόλεμος ήταν οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η Αινειάδα, παρόλο που είναι ένα ποίημα προπαγάνδας του Αύγουστου, η ιδεολογικοποίηση της πολιτικής της αυτοκρατορίας, έχει για πρωταγωνιστή έναν ήρωα θλιμμένο. Ο Αινείας δηλώνει ότι δεν ήθελε αλλά εξαναγκάστηκε να πολεμήσει και όλο το κείμενο βρίθει από επίθετα αρνητικά για τον πόλεμο.
Από τη Ρώμη λοιπόν μας έρχεται ένα μάθημα όχι ανθρωπιάς ή ελέους αλλά πολιτικής. Αν δεν θέλουμε να το αποδεχτούμε έχοντας πειστεί, ή για λόγους ανθρωπιστικούς, ας το κατανοήσουμε τουλάχιστον από την άποψη της χρησιμότητας, του ψυχρού υπολογισμού.
Η Ευρώπη έχει μια μεγάλη ιστορία αλλά είναι προορισμένη να χαθεί, εξαιτίας της μείωσης των γεννήσεων. Η μοναδική ελπίδα για την επιβίωση της ηπείρου μας εναποτίθεται στους λαούς που καταφθάνουν εδώ και μπορεί να είναι “βρώμικοι”, “απολίτιστοι”, “βάρβαροι” αλλά έχουν το μέλλον στο αίμα τους.
Λοιπόν, αν όχι από έλεος κι ανθρωπιά τουλάχιστον από καθαρή υπολογιστική αντίληψη, δεν είναι προς το συμφέρον μας αντί να υψώνουμε τείχη, να κάνουμε ένα σύμφωνο, μια ειρήνη μαζί τους;
Μη ξεχνάμε ότι είμαστε Δυτικοί, αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος μας δύει. Η ευρωκεντρική μας αντίληψη μάς έκανε να σκεφτόμαστε λαμβάνοντας υπόψη μόνο την ιστορία. Τώρα πια υπάρχουν κι άλλοι δύο εκρηκτικοί παράγοντες που πρέπει να λάβουμε υπόψη: η γεωγραφία και το δημογραφικό.
Τι λέει λοιπόν ο Καβάφης στο ποίημά του;
Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μιά κάποια λύσις.»
Μετάφραση από τα ιταλικά: Σίσσυ Αθανασοπούλου
Σημ.: Ο Ιvano Dionigi είναι καθηγητής Λατινικής γλώσσας και λογοτεχνίας και πρύτανης (2009- 2015) στο πανεπιστήμιο της Bologna.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
