Λεωνίδας Βουρλιώτης Καθώς η Ευρώπη επιταχύνει την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, ένα βαθύ μετασχηματιστικό κύμα απλώνεται σε κάθε πτυχή της παραγωγής, της κατανάλωσης και, τελικά, της καθημερινής ζωής των πολιτών. Πίσω από τις φιλόδοξες πολιτικές και τα δισεκατομμύρια ευρώ που διοχετεύονται σε στρατηγικούς τομείς, αναδύεται ένα κρίσιμο ερώτημα: Ποιοι επωφελούνται και ποιοι μένουν πίσω;
Ο Werner Raza, διευθυντής του Αυστριακού Ιδρύματος Αναπτυξιακής Έρευνας (ÖFSE), μιλά για μια αλλαγή εποχής με άνισες επιπτώσεις: «Κατά τη διάρκεια αυτού του μετασχηματιστικού ταξιδιού, ορισμένα τμήματα της κοινωνίας θα επωφεληθούν σημαντικά, ενώ άλλα -ιδιαίτερα μεγάλος αριθμός εργαζομένων σε συρρικνούμενους κλάδους- θα επηρεαστούν αρνητικά, τουλάχιστον κατά τη μεταβατική περίοδο των επόμενων δύο έως τριών δεκαετιών».
Η μετάβαση αυτή δεν είναι μόνο τεχνική. Είναι βαθύτατα κοινωνική. Και γι’ αυτό, προειδοποιεί ο Raza, χρειάζεται ένα όραμα με θετικό πρόσημο: «Αυτό το όραμα θα πρέπει να εμπνέει ελπίδα και αισιοδοξία για ένα καλύτερο μέλλον, όχι απλώς αποδοχή της αναπόφευκτης αλλαγής».
Χρηματοδότηση χωρίς έλεγχο;
Σε ολόκληρη την Ευρώπη –και όχι μόνο– η βιομηχανική πολιτική επιστρέφει δυναμικά. Οι κυβερνήσεις, κινητοποιημένες από την κλιματική κρίση και τις γεωπολιτικές εντάσεις, διοχετεύουν σημαντικά ποσά σε στρατηγικούς κλάδους όπως οι ημιαγωγοί, η καθαρή ενέργεια και οι ψηφιακές υποδομές.
Όμως, η κρατική ενίσχυση δεν συνοδεύεται πάντα από αυστηρούς μηχανισμούς λογοδοσίας. «Τα καρότα είναι άφθονα, τα μαστίγια παραμένουν στο προσκήνιο», σχολιάζει δηκτικά ο Raza, τονίζοντας την έλλειψη ουσιαστικού ελέγχου.
Ένα κοινωνικό συμβόλαιο υπό αμφισβήτηση
Το θεμελιώδες πρόβλημα, όπως το περιγράφει ο Αυστριακός οικονομολόγος, δεν είναι μόνο τεχνικό, αλλά θεσμικό και ηθικό: «Από την οπτική γωνία της δημοκρατικής νομιμότητας, το σιωπηρό κοινωνικό συμβόλαιο που διέπει μια τέτοια προσέγγιση βιομηχανικής πολιτικής, με επικεφαλής ένα επιχειρηματικό κράτος, παραβιάζεται από μια τέτοια κατάσταση πραγμάτων».
Οι επιχειρήσεις που λαμβάνουν κρατικές ενισχύσεις, πρέπει να θεωρούνται υπόλογες. Όχι μόνο για την επίτευξη στόχων σε επενδύσεις ή θέσεις εργασίας, αλλά και για την εύλογη αναδιανομή των ωφελειών – είτε προς το εργατικό τους δυναμικό είτε προς την κοινωνία στο σύνολό της, μέσω φόρων, τεχνολογικών μεταφορών ή διαφάνειας στη διακυβέρνηση.
Οι κοινωνικοί όροι είναι το "κλειδί"
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στους λεγόμενους «κοινωνικούς όρους» — όρους που σχετίζονται με τις εργασιακές σχέσεις, τις δεξιότητες, τα δικαιώματα των εργαζομένων και τη διάχυση της τεχνολογικής γνώσης στην κοινωνία.
«Οι όροι αντιπροσωπεύουν έναν κεντρικό μηχανισμό για την εγγύηση της επιθυμητής κατεύθυνσης των επενδύσεων, καθώς και για τη διασφάλιση ότι τα κοινωνικά οφέλη που παράγονται από τη δημόσια στήριξη κατανέμονται ευρέως σε ολόκληρη την κοινωνία».
Χωρίς αυτούς τους όρους, προειδοποιεί ο Raza, δημιουργούνται στρεβλά κίνητρα και η βιομηχανική πολιτική κινδυνεύει να καταντήσει μια ακόμη ευκαιρία για εταιρική ασυδοσία – μια άσκηση εταιρικής αιχμαλωσίας, όπως τη χαρακτηρίζει.
Η κοινωνική συμμετοχή φέρνει νομιμοποίηση
Η ένταξη των εργαζομένων και των συνδικάτων στον σχεδιασμό και την εφαρμογή της βιομηχανικής πολιτικής δεν αποτελεί απλώς πολιτική επιλογή, αλλά όρο επιβίωσης:
«Μια πιο συμπεριληπτική προσέγγιση στη βιομηχανική πολιτική, η οποία θα δίνει στους εργαζόμενους και τα συνδικάτα μια ουσιαστική φωνή στη διαδικασία, στο τέλος της ημέρας θα κινητοποιήσει ευρύτερη κοινωνική υποστήριξη για τους δυο μετασχηματισμούς».
Σε μια εποχή αβεβαιότητας, με το κοινωνικό συμβόλαιο να δοκιμάζεται ξανά, η Ευρώπη καλείται να αποδείξει πως η οικονομική μετάβαση δεν αφορά μόνο δείκτες ανάπτυξης, αλλά και δικαιοσύνη, λογοδοσία και κοινωνική συνοχή.
Χωρίς αυτά τα θεμέλια, ο δρόμος προς την πράσινη και ψηφιακή εποχή μπορεί να οδηγήσει όχι σε κοινή ευημερία, αλλά σε βαθύτερους κοινωνικούς αποκλεισμούς.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 22/8
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
