Alfavita Newsroom Στο πλαίσιο της νέας συνθήκης που διαμορφώνεται στο χώρο της εκπαίδευσης λόγω της πανδημίας, έχει προκύψει μια σημαντική αλλαγή: η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέσω διαδικτύου.
Όσο κι αν αποτελεί υποδεέστερο ζήτημα, συγκριτικά με το μέλλον μας ως κοινωνία, αγγίζει την καθημερινότητα των εκπαιδευτικών, προκαλεί μια σχετική ανησυχία και μαζί με αυτή κάποια αναπόφευκτη συζήτηση. Κάποιοι βιάστηκαν να προφητέψουν το τέλος της σχολικής αίθουσας. Κάποιοι έκαναν το ίδιο, μέσα σε κλίμα άκρατου και προκλητικού πανηγυρισμού. Είναι έτσι;
Πράγματι, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση και γενικά η χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση έχει θετικά χαρακτηριστικά που έχουν καταγραφεί ερευνητικά. Για παράδειγμα, η εξοικονόμηση χρόνου για τον διδασκόμενο, η επαφή με τις νέες τεχνολογίες κ.α. Όμως προκύπτουν κάποια ερωτηματικά.
Ορισμένες γενικές πλευρές
Ως τώρα καταγράφονται κάποια τεχνικής φύσης προβλήματα, κυρίως όσον αφορά στον έλεγχο της εργασίας του μαθητή αλλά και στην καθεαυτή χρήση της τεχνολογίας (επιλογή και χρήση πλατφόρμες, εργαλείων, φόρμας υλικού κ.α.). Αφετηριακά, πρέπει να κατανοηθεί ότι το εξ αποστάσεως μάθημα δεν μπορεί να είναι το ίδιο με το φυσικό. Έχει άλλες νόρμες, άλλα μειονεκτήματα και άλλες δυνατότητες. Η προσαρμογή απαιτεί χρόνο. Βέβαια και στα παιδιά επικρατεί ο ενθουσιασμός του καινούριου, ο οποίος καθόλου σίγουρο δεν είναι ότι θα μείνει σταθερός. Πάντως θεωρώντας ότι τα όποια τεχνικά ζητήματα θα μπορούσαν με κατάλληλη διαχείριση, εξάσκηση και μελέτη να επιλυθούν, στόχος του άρθρου είναι η ανάδειξη του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου.
Αρχικά, λοιπόν, ας δούμε το θέμα υπό τη συγκριτική οπτική. Όχι φυσικά με τον φακό του άκριτου εκπαιδευτικού δανεισμού, αλλά υπό το πρίσμα της αξιοποίησης της επιστημονικής- κοινωνικής πείρας σε διακρατικό επίπεδο. Λέγεται ότι στο εξωτερικό η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι μια πραγματικότητα εδώ και χρόνια. Αυτή είναι η μισή αλήθεια. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν εφαρμόζεται εν γένει στη σχολική βαθμίδα, αλλά στην μεταπτυχιακή κυρίως εκπαίδευση, όπου οι γνωστικοί στόχοι είναι πιο κωδικοποιημένοι, η ωριμότητα των διδασκόμενων σαφώς μεγαλύτερη και κυρίως, εκεί βρίσκει υπόσταση αυτό που ο Collins ονόμασε «κοινωνία των διαπιστευτηρίων», η οποία καμιά σχέση δεν πρέπει να έχει με την αγωγή στο σχολείο. Πέραν του θεωρητικού επιπέδου, ακόμα και μια εμπειρική ματιά στα πιο καταξιωμένα σχολεία θα ξεκαθαρίσει αν όντως υιοθετείται η εξ αποστάσεως διδασκαλία εις βάρος της ζωντανής.
Μια εκπαιδευτική αλλαγή για να επιτύχει πρέπει να ακολουθήσει κάποια στάδια, ορισμένη μεθόδευση. Ακόμα και στην παρούσα, επείγουσα κατάσταση, θα έπρεπε να προβλεφθεί έγκαιρα η αναγκαία λύση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, να προετοιμαστούν οι εμπλεκόμενοι σε αυτό, να καθοριστούν οι στόχοι και να δημιουργηθεί όλη εκείνη η υποδομή και επιμόρφωση που θα οδηγούσε σε επιτυχία το εγχείρημα. Δυστυχώς είναι πολλοί εκπαιδευτικοί αλλά και πολλοί μαθητές που παρουσιάζουν σημαντική υστέρηση σχετικά με τις απαιτούμενες δεξιότητες ή/και ψυχολογικά δεν είναι έτοιμοι για μια τέτοια αλλαγή.Είναι πολλά τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί που παλεύουν απλά… να βγάλουν άκρη. Προς το παρόν η όλη προσπάθεια βασίζεται στην καλή διάθεση και την αυτενέργεια κάποιων εκπαιδευτικών.
Η κοινωνική διάσταση
Αν «στενέψουμε» τον ορίζοντα σκέψης στην ειδική διάσταση καθεαυτής της διαδικασίας, η εμπειρία μας έχει να κάνει με παιδιά που ήδη γνωρίζαμε στην τάξη. Η διαπροσωπική χημεία είχε ήδη διαμορφωθεί σε φυσικό περιβάλλον. Πόσο εύκολο είναι (αν είναι καν εφικτό) να διαμορφωθεί πραγματική -όχι εικονική- χημεία εξ αποστάσεως; Μπορεί ο εκπαιδευτικός να εκπληρώσει τον παιδαγωγικό (άρα και κοινωνικό) ρόλο του μέσω μιας κάμερας; Ή μήπως θα παραμείνει ένας αναμεταδότης γνώσεων και δεξιοτήτων; Ο εκπαιδευτικός μάλλον χάνει την ανθρώπινη επαφή με τον μαθητή, με όποιες προεκτάσεις για τον ίδιο αλλά και τον μαθητή. Επίσης χάνει την επαφή με τον συνάδελφο, όπου ερευνητικά αποδεικνύεται ότι οι νέοι εκπαιδευτικοί ενδυναμώνονται και οι παλαιότεροι βρίσκουν ρόλο μέντορα. Κατ’ επέκταση, αποδυναμώνεται αισθητά η συλλογική επαφή φορέων (αλλά και προσώπων) γονέων, εκπαιδευτικών, μαθητών, άρα και η δυνατότητα συλλογικής αμφισβήτησης- διεκδίκησης. Δεν θα ήταν υπερβολή να συμπεράνουμε ότι εν τέλει αποδυναμώνεται η δημοκρατική πλευρά της εκπαίδευσης και ενισχύεται ο φασισμός της αποξένωσης και του ατομισμού.
Επίσης με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση καταργούνται οι πιο γόνιμες μέθοδοι διδασκαλίας, όπως η διαφοροποιημένη και η ομαδοσυνεργατική. Οι μαθητές «αναμεταδίδουν» σε παράλληλους μονολόγους. Πώς εντάσσει το παιδί τον εαυτό του σε συλλογικότητες; Πώς μαθαίνει να συνεργάζεται;
Ανοίγοντας το κάδρο του συλλογισμού μας, λίγο απασχόλησε το θέμα των ανισοτήτων. Για παράδειγμα, έχουν όλοι οι μαθητές ηλεκτρονικό υπολογιστή και σύνδεση στο διαδίκτυο; Ακόμα περισσότερο, τι κάνουμε ώστε να έχουν όλοι (και λέγοντας όλοι δεν μπορούμε να εννοούμε την πλειοψηφία, αλλά ο κάθε ένας, μέχρι το πιο απομακρυσμένο χωριό, μέχρι το πιο φτωχό παιδί μιας εργατικής οικογένειας) πρόσβαση στην εκπαίδευση; Πρόσθετα, έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η ιντερνετική διδασκαλία δεν ενδείκνυται για αδύναμους μαθητές και όσους παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες. Τέλος, στο εκπαιδευτικό μας σύστημα βρίσκουν εφόδια ζωής παιδιά προσφύγων, ορφανά, άστεγα, άλλα με σοβαρά προβλήματα. Μια εκπαιδευτική πολιτική που αποκλείει μαθητές είναι εκ των πραγμάτων μια άστοχη αλλά κυρίως μία ρατσιστική πολιτική.
Στόχος του σχολείου δεν είναι μόνο η μετάδοση γνώσης. Αλλά μέσω της μάθησης και της κοινωνικής πείρας να αναπτυχθεί συνολικά το παιδί. Συνολική ανάπτυξη χωρίς κοινωνική πείρα και δράση δεν μπορεί να υπάρξει. Επί της ουσίας, χωρίς συλλογική δράση το παιδί μεγαλώνει μένοντας κοινωνικά ανάπηρο και άρα εύκολο θύμα στην κοινωνική εκμετάλλευση. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που το μάθημα εξ αποστάσεως δεν μπορεί και δεν πρέπει να αντικαταστήσει το σχολείο. Γιατί το σχολείο εμπεριέχει κοινωνικές σχέσεις που υπερβαίνουν τη στείρα μετάδοση γνώσης. Γιατί στόχος μας πρέπει να είναι η ανάπτυξη κριτικά σκεπτόμενων ατόμων που είναι σε θέση να αμφισβητήσουν δόκιμα, να ανατρέψουν ισχυρισμούς και νόρμες.
Επιβάλλεται να υποστηρίζουμε την πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού, άρα και να διεκδικούμε αναλυτικά προγράμματα που ωθούν προς μια τέτοια κατεύθυνση. Τι περισσότερο από ένα σεμιναριακό πλαίσιο έχει να προσφέρει η εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε πλευρές της σχολικής ζωής όπως η αισθητική αγωγή, η μουσική και οι τέχνες, η φυσική αγωγή; Πώς αντικαθίσταται ο ρόλος του κοινωνικού λειτουργού; Ο ρόλος του σχολικού ψυχολόγου; Του συμβούλου γονέων; Και τέλος, πώς παίζουν τα παιδιά; Πώς εφαρμόζεται η «παιδιά» των Νόμων του Πλάτωνα;
Δυστοπικές προεκτάσεις
Δεν είναι λίγες οι φορές που εν μέσω κάποιας κρίσης εφαρμόζονται «έκτακτα» μέτρα, τα οποία στη συνέχεια παγιώνονται. Κάποια δυστοπικά σενάρια των οποίων πλευρές ήδη εφαρμόζονται στο εξωτερικό και τα οποία οφείλουμε καταρχήν να απορρίπτουμε εξ αρχής, είναι:
· Στο όνομα του εκσυγχρονισμού αλλά και της… οικολογικής συνείδησης διανέμονται αποκλειστικά ψηφιακά βιβλία αντί των φυσικών.
· Με επίφαση το αγοραίο επιχείρημα περί βιωσιμότητας (sic), καταργούνται τα σχολεία στις ακριτικές περιοχές. Ένας εκπαιδευτικός μπορεί να κάνει μάθημα εξ αποστάσεως σε δεκάδες παιδιά από πλήθος περιοχών.
· Ένα βήμα πιο πέρα από το προηγούμενο σημείο, είναι η ασύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Για ποιο λόγο ο εκπαιδευτικός να κάνει ταυτόχρονα εξ αποστάσεως μάθημα σε όλα αυτά τα παιδιά; Μπορεί να «ανεβάζει» σημειώσεις, να διαβάζει το καθένα μόνο του και να λύνει απορίες μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου…
· Να απαλλαγεί το κράτος από τη διοίκηση των ηλεκτρονικών σχολείων και να «περάσουν» στα χέρια του ιδιωτικού κεφαλαίου μέσω εταιριών διαχείρισης (όπως για παράδειγμα οι Επιχειρήσεις Διαχείρισης Παιδείας στις ΗΠΑ).
Επίλογος
Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών προς όφελος των παιδιών θεωρείται όχι μόνο αναγκαία αλλά και σπουδαίο εργαλείο υποστήριξης της ζωντανής διδασκαλίας. Ας μην βιαζόμαστε τόσο εύκολα (ως άτομα, κλάδος και κοινωνία), να παρασυρθούμε από συνθήματα αφενός αβάσιμα επιστημονικά, αφετέρου ύποπτης προέλευσης. Το σενάριο που ευαγγελίζονται κάποιοι, περί αντικατάστασης της ζωντανής διδασκαλίας με την διαδικτυακή, επί της ουσίας καταστρατηγεί θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και το ρόλο του σχολείου ως ζωντανό, κοινωνικό οργανισμό. Εκείνο στο οποίο πρέπει απαρέγκλιτα να στοχεύει η εκπαιδευτική κοινότητα, ειδικά σε περιόδους όπως αυτή που διανύουμε, είναι να στηρίζει τα παιδιά και τους γονείς τους και ταυτόχρονα να διεκδικεί το σχολείο που πραγματικά έχουμε ανάγκη.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΑΣΕΠ: Σε 2 ημέρες ΕΥΚΟΛΟ Online Proficiency GOLEARN ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση (Μόνο 10 ημέρες έμειναν για την ΑΛΛΑΓΗ!)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 15/5
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
