Μιας και αυτές τις ημέρες μέρος της επικαιρότητας θα αποτελέσουν (με την αξία τους) οι ιστορίες επιτυχόντων σε τοπικά και εθνικά ΜΜΕ, θεώρησα κατάλληλο να εκπονήσω και να προετοιμάσω μια πρόταση για την αναμόρφωση των Πανελληνίων από την οπτική ενός μαθητή που έζησε την εμπειρία των εξετάσεων και έτσι ήμουν άμεσα ενδιαφερόμενος. Το κείμενο αυτό απευθύνεται και στο Υπουργείο Παιδείας.
Οι Πανελλήνιες εξετάσεις είναι πολύ αυστηρές και επίπονες για κάθε μαθητή ο οποίος αναλαμβάνει να συμμετάσχει σε αυτές. Χιλιάδες ευρώ δαπανούνται σε φροντιστήρια και άλλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται με την παραπαιδεία, με στόχο την εξασφάλιση μιας θέσης σε ένα ελληνικό πανεπιστήμιο, ειδικά σε πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη και σχολές σαν την Νομική ή την Ιατρική. Ευτυχώς, είναι λιγότερο αυστηρές από αυτές της Κίνας ή της Νότιας Κορέας, οι οποίες καθορίζουν τις ζωές των νέων και αποτελούν έναν από τους υπαιτίους της μεγάλης ζήτησης για σπουδές στο εξωτερικό σε αυτές τις χώρες.
Τώρα, θα ξεκινήσω την ανάλυση της πρότασης. Αρχικά, θα πρέπει να αναμορφωθεί ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η τοποθέτηση των θεμάτων. Καθηγητές δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συνέρχονται σε έναν χώρο του υπουργείου Παιδείας με προστασία η οποία παρομοιάζει με κυβερνητική μυστική εγκατάσταση της Ρωσίας ή των ΗΠΑ. Οι καθηγητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τοποθετούν τα θέματα σε συνεργασία με πανεπιστημιακούς, οι οποίοι ασκούν επιρροή στο τι θα μπει. Η προτεινόμενη, εδώ, αναμόρφωση είναι η πλήρης αποβολή των πανεπιστημιακών από την διαλογή των θεμάτων και να έχουν πρώτο λόγο οι καθηγητές δευτεροβάθμιας και η συμβουλευτική επιτροπή μαθητών, προκειμένου η διαλογή να είναι πιο κοντά στις ανάγκες των μαθητών, αλλά και γιατί σε κάποια μαθήματα (π.χ. Ιστορία) έχει παρατηρηθεί η προώθηση συγκεκριμένων καθηγητών σε ασκήσεις με πηγές.
Μάλιστα, σωστό θα ήταν να υπάρχει και η συμβουλευτική παρουσία μιας ολιγομελούς επιτροπής μαθητών (οι μαθητές θα διαλέγονται με βάση το ποιόν, την κατανόηση της μαθητικής πραγματικότητας, και την σοφία τους, μεταξύ άλλων κριτηρίων, σε ειδικούς διαγωνισμούς, και δεν θα προέρχονται έτσι κατ'αποκλειστικότητα από δεκαπενταμελή ή άλλα τέτοια όργανα) προκειμένου να συμβουλεύσουν την επιτροπή στην επιλογή των θεμάτων και το κλίμα που επικρατεί στους μαθητές κάθε χρονιάς, προκειμένου να έχουμε εξετάσεις μέτριας δυσκολίας και υποφερτή ύλη, όχι υπερβολική ύλη και θέματα-παλούκια. Δεν θα βάζουν αυτοί τα θέματα, φυσικά. Πάντως, μαθητές θα πρέπει να τοποθετηθούν και στην επιτροπή που εξετάζει τα θέματα και αποφασίζει τι θα μπει. Είναι αναγκαίο οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν σε ένα ποσοστό και αυτοί τι θα γίνει στις εξετάσεις. Θα μπορούσε να τεθεί σαν αντεπιχείρημα το γεγονός ότι "Θα εμπιστευτούμε σε μαθητή να αποφασίζει για το σχολείο;". Αυτό το αντεπιχείρημα καταρρίπτεται πανηγυρικά από το γεγονός ότι υπάρχουν και παιδιά με επίπεδο ωριμότητας που προσομοιάζει σε καθηγητή και έχουν την δυνατότητα να κρίνουν πως πρέπει να είναι εξετάσεις. Μέτριες και όχι πανεύκολες, υποφερτές και όχι ανυπόφορες. Τέλος, όπως γίνεται και στα σχολικά βιβλία, καλό θα είναι να γνωστοποιούνται τα ονόματα των ανθρώπων που βάζουν τα θέματα μετά τη δημοσίευση των βάσεων και το τέλος των επαναληπτικών εξετάσεων (για ευνόητους λόγους), ώστε να υπάρχει διαφάνεια.
Τέλος, προτείνεται, μαζί με την ανάθεση της δημιουργίας θεμάτων αποκλειστικά σε καθηγητές δευτεροβάθμιας, η αναμόρφωση της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων και του Εθνικού Οργανισμού Εξετάσεων. Ο Οργανισμός, ο οποίος έχει 10 μέλη, μπορεί να εμπλουτιστεί με 3 μαθητές που θα επιτελούν τον συμβουλευτικό ρόλο που προαναφέρθηκε, αλλά και η μεταρρύθμιση της Επιτροπής σε μια σύνθεση με αναλογία 60% καθηγητών δευτεροβάθμιας, 20% μαθητών και 20% ακαδημαϊκών, και την προσθήκη μιας μαθητικής επιτροπής 12 μελών (3 μέλη ανά κατεύθυνση) παράλληλα με τις τριμελείς επιτροπές για κάθε μάθημα. Δηλαδή οι μαθητές δεν θα βάζουν τα θέματα, αλλά θα αναφέρουν το κλίμα που επικρατεί στους μαθητές, θα δείχνουν την δυσκολία της ύλης όπως φάνηκε γενικά ανά κεφάλαιο στους μαθητές, θα συμβουλεύουν σχετικά τους θεματοδότες και θα έχουν σημαντικό ρόλο στην έγκριση των θεμάτων από κοινού με καθηγητές και πανεπιστημιακούς, προκειμένου οι μαθητές να εκπροσωπούνται σε όλη τη διαδικασία θέσπισης των θεμάτων των εξετάσεων και να μην υπάρχουν όσο το δυνατόν υπερβολικά δύσκολα θέματα όπως τα φετινά. Μέτρια ύλη για μέτριας δυσκολίας θέματα.
Προτείνονται επίσης, και άλλα μέτρα, όπως η αναδιάρθρωση της ύλης. Πέρα από την αναίρεση της απόφασης για την αύξηση της ύλης το 2019 που εφαρμόστηκε φέτος για πρώτη φορά με ότι αυτό συνεπάγεται για τους φετινούς υποψηφίους, χωρίς την επαναφορά της ύλης που αφαιρέθηκε το 2019 σαν αντάλλαγμα. Η ύλη επίσης, και σε άλλους καιρούς έχει τροποποιηθεί απότομα χωρίς καμία μελέτη σκοπιμότητας ή εξέταση της χρησιμότητάς της, από γραφειοκράτες που η επαφή τους με τη σχολική πραγματικότητα είναι μηδαμινή ή ελάχιστη στη καλύτερη περίπτωση. Έτσι, οι επιτροπές που διαμορφώνουν την ύλη στις εξετάσεις και τις υπόλοιπες τάξεις του Λυκείου/Γυμνασίου πρέπει να αντικατασταθούν από ανεξάρτητες επιτροπές που θα αποτελούνται από καθηγητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, μαθητές από κάθε κατεύθυνση, ίσως και γονείς/φροντιστές, διαλεγμένους με προσεκτική διαδικασία με βάση τα κριτήρια που προτάθηκαν παραπάνω. Όλοι ξέρουμε άλλωστε, τις αϋπνίες, το άγχος, την πίεση, τις καταθλιπτικές τάσεις, την φυγή στα φροντιστήρια, το φόβο της αποτυχίας, και την απόσυρση από οτιδήποτε άλλο, αποτέλεσμα της υπερβολικής ύλης που υπάρχει στις πανελλήνιες και την υπερβολική σημασία που δίνεται στη κοινωνία, λόγω και της ευνοιοκρατίας που υπάρχει σε μεγάλες ποσότητες ακόμη και σήμερα. Οφείλουμε να υιοθετήσουμε ένα σύστημα σαν αυτό της Φινλανδίας, η οποία δημιουργεί ένα σύστημα αποδοτικών μαθητών και είναι πολύ πετυχημένο χωρίς την πίεση των ασιατικών. Στόχος, χάρη στις αναδιαρθρώσεις και τη μείωση της δυσκολίας, είναι να ενισχυθεί το σχολείο απέναντι στο φροντιστήριο.
Δηλαδή, η ύλη στη δευτεροβάθμια και τις πανελλήνιες, με το προτεινόμενο σύστημα, δεν θα μπαίνει τυχαία, αλλά θα είναι υποφερτή, μέτριας δυσκολίας και μέτριου όγκου, κατανοητή όσο γίνεται, και να δίνει ελεύθερο χρόνο στους μαθητές. Έτσι οι αποφάσεις για την διαλογή της ύλης θα μεταφερθούν από τους πανεπιστημιακούς (που δεν έχουν γνώση της εκπαιδευτικής διαδικασίας) και, όπως έχει φανεί από την γενική εμπειρία, άσχετους με το ελληνικό σχολείο συμβούλους του ΙΕΠ στους εμπλεκομένους (μαθητές και καθηγητές), οι οποίοι ξέρουν πολύ καλύτερα τι είναι δύσκολο, που πρέπει να δίνεται έμφαση, πόση ύλη μπορεί να βγάλει ρεαλιστικά ο μαθητής. Δηλαδή, λιγότερη ύλη. Η τράπεζα θεμάτων, η νέα ύλη των εξετάσεων και οι καταγγελίες φροντιστών/μαθητών/καθηγητών, αποδεικνύουν την ανικανότητα όσων δεν γνωρίζουν το ελληνικό σχολείο επαρκώς να σχεδιάσουν σωστά την ύλη. Φυσικά η τράπεζα θεμάτων πρέπει να καταργηθεί. Το ΙΕΠ και το Υπουργείο θα έχουν συμβουλευτικό ρόλο και θα ασχολούνται με παιδαγωγικά κυρίως θέματα, αλλά και σε αυτές τις επιτροπές των δύο φορέων θα υπάρχει συμμετοχή των εμπλεκομένων ώστε να επιλέγεται το σύστημα που συμφέρει στ'αλήθεια τον μαθητή και όχι τις κατά περιόδους εντολές του Υπουργείου.
Δηλαδή, οι μαθητές θα πρέπει να έχουν ρόλο στην απόφαση για την ανατομία της ύλης των πανελληνίων και των υπόλοιπων τάξεων, γιατί εφόσον αυτούς αφορά ως επί το πλείστον ή κάθε σχετική απόφαση, πρέπει να έχουν εκπροσώπους που θα εκπροσωπούν τα δικά τους συμφέροντα.
Έπειτα, το επόμενο κομμάτι είναι η αλλαγή των μαθημάτων. Πρώτον, στο 1ο πεδίο, προτείνεται η κατάργηση δύσκολων φαινομένων όπως ο πλάγιος λόγος (για τον οποίο υπάρχει διχογνωμία ως προς την απάντηση του φέτος στις εξετάσεις, και δεν νομίζω ότι χρησιμεύει κάτι τέτοιο σε μια γλώσσα χωρίς φυσικούς ομιλητές) και η μετατροπή σε δευτερεύουσα στα Αρχαία, αλλά και η κατάργηση της σχεδόν υποχρεωτικότητας του Φακέλου Υλικού στις απαντήσεις, γιατί αυτό το βιβλίο είναι αρκετά δυσνόητο, σύμφωνα με αναφορές μαθητών, μαζί με την κατάργηση ορισμένων ενοτήτων, όπως ο κοσμοπολιτισμός, ο οποίος βρίσκεται αρκετούς αιώνες μετά από τα υπόλοιπα μαθήματα. Τα λατινικά πρέπει να εξοστρακιστούν τελείως από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, γιατί η επαφή της Ελλάδας με την λατινική γλώσσα ήταν ελάχιστη στη σύγχρονη (εξαιτίας των παρακάτω παραγόντων: Τουρκοκρατία, Βαλκανική νοοτροπία, επικράτηση της ελληνικής γλώσσας από την αρχαιότητα στον ελληνικό χώρο και τον Μεσαίωνα- μάλιστα, η μεσαιωνική Βουλγαρία χρησιμοποιούσε τον 8ο αιώνα και τα ελληνικά σαν επίσημη γλώσσα) εποχή, ενώ τα ελληνικά στη ρωμαϊκή εποχή είχαν το ίδιο καθεστώς που έχουν τα ρωσικά στην εμπόλεμη Ουκρανία, δηλαδή τα μιλούσαν όλοι οι μορφωμένοι, διάβαζαν κείμενα στα ελληνικά και κατά καιρούς έγραφαν και στα ελληνικά, και από τα ελληνικά λατινογενείς γλώσσες έχουν πάρει ακόμη και το 10% των λέξεων τους (π.χ. τα Ισπανικά).
Η εισαγωγή είναι δυσνόητη, αναφέρει ιστορικά γεγονότα που κανείς δεν έχει μάθει στο σχολείο, και θίγει ένα σωρό κείμενα που δεν έχουν μεταφραστεί καν στα νέα ελληνικά και τα γνωρίζουν ελάχιστοι στη χώρα μας. Παράλληλα, το γεγονός ότι οι Έλληνες τα αποδέχονται καθαρά και μόνο για την κλασική υπερπαραγωγή αριστούχων, και κανείς δεν ασχολείται με αυτά μετά τις εξετάσεις. Η αντικατάσταση της λατινικής μπορεί να γίνει με την Κοινωνιολογία. Εναλλακτικά, τα λατινικά θα μπορούσαν να διατηρηθούν μόνο σαν προαιρετικό μάθημα για την εισαγωγή σε συγκεκριμένες σχολές (φιλολογικές κατά βάση).
Και τις αλλαγές που θα αφορούν την αφαίρεση μαθημάτων, π.χ. Κοινωνιολογία αντί λατινικών, να μην αποφασίζουν δέκα φιλόλογοι αλλά οι μαθητές, αλλά να τις εισηγούνται οι επιτροπές των εμπλεκομένων και οι επιτροπές του ΙΕΠ (θα έχουν ρόλο, αλλά μειωμένο) και θα εγκρίνονται ή θα απορρίπτονται σε ειδικά ενδοσχολικά δημοψηφίσματα που θα αντικαταστήσουν σαν ενδοσχολική εκλογική διαδικασία τα πενταμελή-δεκαπενταμελή, που η ιστορία αποδεικνύει ότι τα στελεχώνουν σε πολλά σχολεία οι δημοφιλείς μαθητές που υπόσχονται εκδρομές ή είναι όμορφοι και δεν προσφέρουν κάτι ιδιαίτερο στο σχολείο. Σε μια παρένθεση, προτείνεται επίσης η αντικατάσταση των μαθητικών συμβουλίων από αμεσοδημοκρατικά συμβούλια χωρίς ιεραρχία αλλά και εθνικού επιπέδου ενδοσχολικά δημοψηφίσματα με δικαίωμα ψήφου σε μαθητές και καθηγητές. Αυτά τα δημοψηφίσματα θα αφορούν ορισμένα θέματα όπως η κατάργηση/τοποθέτηση μαθημάτων, σαρωτικές αλλαγές των βιβλίων, κ.ά., δημιουργώντας έτσι μια πολύ πιο δημοκρατική συνείδηση στον μαθητή. Δηλαδή, τον πρώτο ρόλο θα τον έχουν οι εμπλεκόμενοι στο σχολείο σε όλα τα θέματα, αυτοί που ξέρουν καλύτερα τη πραγματικότητα του και παλεύουν για αυτό.
Η έκθεση χρειάζεται αλλαγές στο θέμα της προετοιμασίας των μαθητών στην συγγραφή ενός κειμένου και την θεωρία της. Παράλληλα, στο ερμηνευτικό σχόλιο, η άσκηση πρέπει να αποτελέσει μια ανάλυση της άποψης του μαθητής για ένα κείμενο, σαν μια ελεύθερη ανάλυση λογοτεχνίας από έναν κριτικό και όχι άσκηση περίληψης κειμενικών δεικτών, γιατί η δυσκολία εύρεσης τους αποσπά χρόνο από τους μαθητές και συχνά συναντάται η μηχανική εφεύρεση/προσθήκη τους από τους μαθητές.
Για την Ιστορία, θα μπορούσε να μειωθεί το μερίδιο της ελληνικής ιστορίας στο μάθημα και βεβαίως να αναθεωρηθεί όλη η φιλοσοφία του μαθήματος. Δεν μπορούμε σε κάτι τόσο κρίσιμο να δημιουργούμε μαθητές που την αντιλαμβάνονται σαν μια υποχρέωση/αγγαρεία για την επιτυχία στις εξετάσεις, με υπερβολικά υψηλά επίπεδα αποστήθισης. Με λίγα λόγια, ένα μάθημα το οποίο το ξεχνούν οι μαθητές μετά τις εξετάσεις και κανείς δεν πρόκειται να ασχοληθεί.
Για την Χημεία, και το τρίτο πεδίο, θα μπορούσε να μειωθεί η ύλη αναιρώντας την απόφαση του 2019 αλλά και να εξορθολογιστεί ο τρόπος διδασκαλίας των μαθημάτων. Η ύλη στη Χημεία, θεωρείται υπερβολική και πρέπει να επανέλθει σε κανονικά επίπεδα, καθώς η περσινή εμπειρία, η οποία όπως φαίνεται θα επαναληφθεί και του χρόνου, έδειξε ότι η διδασκαλία γίνεται χωρίς την αφιέρωση επαρκούς ποσότητας κάλυψης των ασκήσεων και της ύλης του μαθήματος και η ύλη καλύφθηκε, σε πολλά σχολεία, στην εκπνοή της χρονιάς, συμβάλλοντας στην αύξηση του άγχους των μαθητών.
Στο 2ο πεδίο, όπου υπάρχουν αρκετές ομοιότητες με το 3ο, οι προτάσεις μου είναι λίγο πολύ οι ίδιες. Για τα μαθηματικά, προτείνεται η αφαίρεση ορισμένων δυσκολότερων κεφαλαίων, προκειμένου οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν περισσότερο στα υπόλοιπα κομμάτια της ύλης, αλλά και η προσθήκη θεωρίας ώστε να υπάρχουν κάποιες πιο εύκολες μονάδες για τους μαθητές. Άλλωστε, τα μαθηματικά και όλα τα θετικά μαθήματα είναι, λόγω της φύσης τους, εξαιρετικά ρευστά, σε αντίθεση με το 1ο πεδίο, όπου μια απλή αποστήθιση ιδεών/θεωρίας εξασφαλίζει βαθμούς.
Στο 4ο πεδίο, προτείνεται η θέσπιση ενός νέου βιβλίου για τους μαθητές αυτού του πεδίου, το οποίο θα εξασφαλίζει θέματα μέτριας δυσκολίας για τους μαθητές, λίγο πολύ σαν το βιβλίο που χρησιμοποιούταν πριν το 2017. Η χρήση του ίδιου βιβλίου με το 2ο πεδίο οδηγεί σε απόσπαση σημαντικού χρόνου από άλλα μαθήματα, στεναχώριες στους μαθητές και δυσκολία στη κατανόηση, ειδικά εφόσον περιέχουν διαφορικούς λογισμούς, ολοκληρώματα και άλλα θέματα εξαιρετικά δύσκολα, τα οποία αποτελούν και την αιτία για την ιστορική συντριβή των μαθητών του 4ου πεδίου φέτος, αφού κάτω από τη βάση έχει γράψει στα μαθηματικά περίπου το 75 με 85% των μαθητών του 4ου πεδίου. Προγραμματιστές και οικονομολόγους ή φυσικομαθηματικούς θέλουμε; Μέχρι πότε θα αποφασίζουν για τους μαθητές άσχετοι με την εκπαιδευτική διαδικασία άνθρωποι στο ΙΕΠ και επιστημονικές εταιρείες;
Η πρόταση της μεταρρύθμισης των εξετάσεων εντάσσεται γενικότερα στην πρόταση για μεταρρύθμιση του Λυκείου και της ελληνικής παιδείας, προκειμένου να μην δημιουργήσουμε μια νεολαία χωρίς επαφή με τη λογοτεχνία που θα θεωρεί το σχολείο αγγαρεία, αλλά σε ορίζοντα εικοσαετίας να μεταρρυθμίσουμε το εκπαιδευτικό σύστημα ώστε να δημιουργούμε μαθητές που θα αγαπούν το βιβλίο, θα νοιάζεται για το σχολείο, το τόπο, το περιβάλλον και θα αποτελεί σημαντικό εκπρόσωπο των κινημάτων. Στην σημερινή πραγματικότητα, ο έφηβος πρέπει να αγωνιστεί για το μέλλον και την καλυτέρευση του και να μην είναι υποχρεωμένος να κλειστεί σε αφόρητες, πιεστικές εξετάσεις, αλλά υποφερτές και παραγωγικές εισακτήριες εξετάσεις για τα πανεπιστήμια. Θεωρώ τις εξετάσεις και σαν τρόπο ώστε ο μαθητής να επικεντρώνεται σε άλλα θέματα πέρα από τα πολιτικοκοινωνικά, όπως κανείς θα μπορούσε να κρίνει από την αύξηση της ύλης φέτος. Είμαι υπέρ, της σταδιακής αντικατάστασης ή και μερικής κατάργησης των εξετάσεων.
Φέτος, εύχομαι καλή επιτυχία σε όλους τους συνυποψηφίους μαθητές οι οποίοι εργαστήκαμε για να φτάσουμε εδώ. Και μην ξεχνάτε: η αποτυχία ή η επιτυχία δεν κρίνει την αξία σου ως άνθρωπος, αφού δεν γνωρίζεις πως θα αποδώσεις την ημέρα της εξέτασης. Δεν κρίνουν το μέλλον μας τέτοιες εξετάσεις.
* Νίκος Λυκομήτρος, υποψήφιος των εξετάσεων από το Άργος
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
