Είναι αψευδές γεγονός ότι ο χρόνος είναι αψηλάφητος, δεν είναι ον, αλλά κυλά μέσα στα χέρια μας σαν νερό όπως τον θεώρησε ο άγιος Αυγουστίνος. Τουτέστιν δεν υπάρχει σταθερότητα στο παρόν που είναι ήδη παρελθόν ή ακόμη και μέλλον. Η ερμηνεία της έννοιας χρόνος έχει μεγάλη σημασία γιατί αφορά τη ζωή και το νόημα που δίνει ο άνθρωπος και γιατί μέσα στο χρόνο διαμορφώνεται η συνείδηση και παράγεται ιστορία. Το απόφθεγμα του Χίλωνα του Λακεδαιμόνιου "Χρόνου φείδου" παροτρύνει την αξιοποίηση του χρόνου με σύνεση και νόημα ως πολύτιμο αγαθό μετρήματος των «κορυφών» που καλείται να κατακτήσει ο άνθρωπος ως θηρευτής της αλήθειας. Έτσι ανάλογα με εστίαση σε ιστορικές πηγές, συνθήκες και μεταβολές στην κοινωνία φανερώνεται πιο είδος ελευθερίας, διαχρονικά, παρήγαγε ιδανικά και αξίες ή προέκυψε η αλλοτρίωση του ανθρώπινου προσώπου. Δηλαδή σύμφωνα με την υπαρξιακή φιλοσοφία διαμορφώνεται μια συνείδηση η οποία έχει σχέση με τις κοινωνικές συνθήκες, με τη δομή της κοινωνίας, την ανθρώπινη αισθητηριακότητα και το ανθρώπινο Είναι.
Μια υπαρξιακή θετικοβιολογική φιλοσοφία που πιστεύει και στηρίζεται μονοθεληματικά στην αισθητηριακή αντίληψη προστάζει «φάγωμεν πίωμεν αύριο αποθνήσκομεν». Ωστόσο ο άνθρωπος με τις επιλογές του βρίσκεται μέσα στο χρόνο μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, ανάμεσα στο παρόν και το αιώνιο, την ακμή και την παρακμή, τη σήψη και την κάθαρση, την ευτυχία που ευχόμαστε και τη δυστυχία μόνο μακριά από το εγώ μας.
Σύμφωνα με αυτή τη σημειολογία του χρόνου ο Μπένγιαμιν έχει συστηματοποιήσει σε δύο κατηγορίες στο χρόνο. Η πρώτη κατηγορία έχει αφετηρία και κατάληξη τη φθαρτότητα. Δηλαδή ότι η συνείδηση του χρόνου με τις εμπειρίες και το «γίγνεσθαι» της εξέλιξης και του πολιτισμού έχουν ημερομηνία λήξης. Η δεύτερη κατηγορία αφορά τη «συνείδηση της αιωνιότητας» που δεν αποφεύγει να προσεγγίσει και να διερευνήσει τη θρησκευτική εμπειρία, την κατανυκτική αίσθηση του ανθρώπου που διαπερνάται από το απόλυτο και όχι από τη σχετικότητα. Για τον Πλάτωνα ο χρόνος έχει σχέση με τον αισθητό κόσμο που μεταβάλλεται, ενώ ο κόσμος των ιδεών είναι ακίνητος και αιώνιος. Δηλαδή ο χρόνος αφορά τον μεταβαλλόμενο κόσμο και όχι μια απόλυτη αλήθεια που έχει σχέση με την ουσία και το Είναι. Ο Αριστοτέλης επισήμανε ότι ο χρόνος, ως φυσικό μέγεθος είναι «κάτι που δεν υπάρχει», καθώς το παρελθόν έχει χαθεί, ενώ το μέλλον δεν έχει έρθει ακόμη. Θα ήταν ευτυχές για τον άνθρωπο να αξιοποιήσει το χρόνο, όπως σημειώνει ο Χάιντεγγερ, ως ορίζοντα κατανόησης του Είναι.
Ο Χάξλεϋ στο βιβλίο του «Γενναίος νέος κόσμος» γράφει ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δεν μένει ποτέ μόνος με τον εαυτό του, γιατί είναι πάντα απασχολημένος είτε με το να δουλεύει είτε με το να διασκεδάζει. Ούτε χρειάζεται την αυτοσυνείδηση, γιατί είναι πάντα απασχολημένος με την κατανάλωση. Δουλεύει για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του που καθοδηγούνται από έναν οικονομικό μηχανισμό. Αυτό που ήταν νεωτερικό χθες είναι σήμερα ξεπερασμένο. Το νεωτερικό είναι αυτό που ωφελείται από την πρόσφατη εξέλιξη της τεχνολογίας. Τα υλικά αγαθά εξουσιάζουν την ανθρωπότητα, ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο: δηλαδή, η ανθρωπινότητα του νου και της καρδιάς να εξουσιάζει και να διαχειρίζεται ες αεί με πνεύμα αγάπης τα υλικά αγαθά. Μετά το θάνατο του Θεού δέσμιοι στο χρόνο της αυτοκρατορίας των αισθήσεων και του εγώ η ζωή του ανθρώπου γίνεται βορά της θνητότητας και της κενότητας. Ο απερίσκεπτος συγχρονισμός και απορρόφηση του ανθρώπου στο μονοσήμαντο «σήμερα» καταργεί ιστορικά παραδείγματα και διδάγματα που μπορεί να τον εμπνεύσουν σε ανακαλύψεις «θησαυρών», ανεξάντλητων πηγών ζωής και αποκαλύψεις α-πίθανης Α-λήθειας (μη λήθης). Διαφορετικά το «σήμερα» αν και συνονθύλευμα αντιθέτων καθίσταται απόλυτη αλήθεια με απολυταρχία του συμφέροντος που διχάζει ψυχές. Η σύνδεση της πρωτοχρονιάς με τον άγιο Βασίλειο είναι κατάθεση πίστης στη δύναμη του παραδείγματος διαχρονικά που αρδεύει η ψυχή και ενεργεί καταλυτικά στην αφιλάνθρωπη εποχή.
Αν ο Ρωμιός, Έλληνας, εξελίσσεται και εκσυγχρονίζεται κατά το δοκούν τότε μεταβάλλεται σε φύραμα απροσδιόριστο και αταυτοποίητο στην ιστορία μιας κληρονομιάς ταυτόχρονα και οικουμενικής. Ιστορία με βιώματα διαχρονίας και βεβαιοπιστία αιώνιας Αλήθειας δεν αφαιρούνται επιπόλαια για να επενδύσουμε στη μοίρα ή στην αφέλεια ή στην εμμένεια μιας προσκαιρότητας και παρακμής. Αγωνιζόμαστε κάθε στιγμή του χρόνου με προσωπική και κοινωνική ευθύνη στα δρώμενα του βίου, με εστίαση σε μια αδιάβλητη Αρχή (Αρχείου μνήμης). Αυτή προάγει την ενατένιση σε μέλλον με κεφαλαιοποίηση στην κοινωνική ευδαιμονία και σε ποιότητα που δι-αιωνίζεται και αφθαρτίζει.
Έχουμε μπερδέψει την έννοια «τέλος» που σημαίνει σκοπό και την έχουμε εκποιήσει στο χρόνο που καταβροχθίζει (πανδαμάτωρ) με ευθύνη μας τα πάντα χωρίς τα μηνύματα πίστης και ελπίδας για την αφθαρσία και μεταμόρφωση του κόσμου. Οι βυζαντινοί ζωγράφοι αδιαφόρησαν για την πιστή αναπαράσταση της φύσης επειδή η ζωγραφική τους απευθύνεται σε διαφορετικό αίτημα της ψυχής. Η τέχνη τους αναπτύσσεται στο πρόσφορο έδαφος του εσχατολογικού χρόνου, κάθε στιγμή του οποίου παίρνει άλλη διάσταση από τη γείωση του ανθρώπου στον εθισμό των τετριμμένων, της ασχήμιας και του πεσιμισμού. Τα παριστώμενα αντικείμενα στη βυζαντινή εικόνα υπάρχουν μετέωρα και ανυπάκουα στους νόμους της βαρύτητας που ορίζουν τον γήινο χώρο για να παραστήσουν το άφθαρτο και αιώνιο κάλλος.
Μάθαμε να ταυτίζουμε το χρόνο με την κατανάλωση, με τη βιομηχανοποιημένη συνείδηση και με τα μάτια φυλακισμένα στο παρόν που ενίοτε μας προκαλούν αγωνία και κατάθλιψη. Παράδειγμα το πέρας των εορτών που φέρνει δυσθυμία χωρίς να συνεχίζεται ο Λόγος νοήματος και ανακαίνισης της ανθρώπινης ύπαρξης. Έτσι η γιορτή γίνεται «ανάμνηση παλιά», η χαρά παρήλθε, είναι παρελθόν χωρίς να έχει διάρκεια η επίδρασή της. Για μια ζωή με νόημα απαιτείται όχι οποιαδήποτε παιδεία, αλλά παιδεία για μια καθοριστική απόφαση: να αποφασίσουμε αν θα εξελισσόμαστε ως βιολογικά όντα ή θα αναγνωρίζουμε στο πρόσωπο του άλλου την υψίστη μορφή πολιτισμού την αγάπη και τη συλλογική συνείδηση (Χριστούγεννα), ως έναρξη ενός νέου χωροχρόνου και κόσμου. Ο άγιος Βασίλειος ως σημαίνον όνομα αγιότητας και πρότυπο βίου πρέπει να ασκεί, διαχρονικά, γοητεία σε μικρούς και μεγάλους τόσο για την πίστη, την αξιοθαύμαστη αγάπη όσο και για τη χριστομίμητη κοινοκτημοσύνη και κοινωνική φιλανθρωπία.
Ευλογημένη νέα χρονιά
*τ. Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστημίου
Πρόεδρος Ολυμπιακού Κέντρου Φιλοσοφίας και Παιδείας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Ρεβεγιόν με χιόνια στην Αττική - Προβλέψεις από Καλλιάνο και Κολυδά
Παν.Αιγαίου: Νέα Μοριοδοτούμενα σεμινάρια για Εκπαιδευτικούς με Υποτροφίες έως 31/12
