Λεωνίδας Βουρλιώτης Συνεχιζόμενη μείωση του πληθυσμού, επιταχυνόμενη γήρανση και σταθερά αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων προμηνύει η νέα ανάλυση του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για τις επόμενες 30 χρόνια.
Η μελέτη, με τίτλο «Δημογραφικό» και υπογεννητικότητα στην Ελλάδα σήμερα: δημογραφικές αδράνειες και κοινωνικές προκλήσεις, υπογράφεται από την Ιφιγένεια Κοκκάλη, επίκουρη καθηγήτρια και διευθύντρια του Εργαστηρίου, και παρουσιάζει με λεπτομέρεια τις δημογραφικές μετατοπίσεις που διαμορφώνουν το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας.
Μεταξύ άλλων, καταγράφεται η καθίζηση των γεννήσεων, που το 2023 ανήλθαν σε μόλις 72.300 – σχεδόν το μισό του ετήσιου μέσου όρου της περιόδου 1951-1970. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην ανάλυση: «Οι λόγοι που ευθύνονται για αυτήν την κατάρρευση δεν εντοπίζονται μόνο εντός του πεδίου της δημογραφίας, αλλά αφορούν συνολικότερα τις κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες».
Πληθυσμιακή απώλεια μισού εκατομμυρίου
Η εικόνα συμπληρώνεται από τα αρνητικά φυσικά και μεταναστευτικά ισοζύγια της περιόδου 2011-2024, που συνετέλεσαν σε συνολική μείωση του πληθυσμού κατά περίπου 500.000 άτομα. Την ίδια ώρα, η Ελλάδα καταγράφει από τους χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας στην Ε.Ε., με τη διαγενεακή γονιμότητα να κυμαίνεται μεταξύ 1,3 και 1,4 παιδιά ανά γυναίκα – πολύ κάτω από το όριο αναπαραγωγής των 2,07 παιδιών.
Η δημογραφική γήρανση είναι έντονη: σχεδόν το 23% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών, ενώ το 2023 οι πολίτες αυτής της ηλικιακής ομάδας ήταν κατά σχεδόν 1 εκατομμύριο περισσότεροι από τους ανήλικους κάτω των 14 ετών. Παράλληλα, σημειώνεται αύξηση των ποσοστών ατεκνίας, με τις γενιές γύρω από το 1980 να παρουσιάζουν ποσοστό σχεδόν 1 στους 5 χωρίς απόκτηση παιδιών.
Η δημογραφική ανάκαμψη της δεκαετίας του ’90 και η ανατροπή μετά το 2010
Η μείωση του πληθυσμού, όπως επισημαίνεται στην ανάλυση, «ξεκίνησε από το 2011, και όχι νωρίτερα, λόγω ακριβώς της μαζικής εισόδου αλλοδαπών μεταξύ 1991 και 2010, που είχε ως αποτέλεσμα ένα θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο κατά 795 χιλ. άτομα». Η κυρία Κοκκάλη εξηγεί:
«Η μαζική είσοδος νέων κυρίως ατόμων σε αναζήτηση εργασίας συνέτεινε, εκτός των άλλων, στην επιβράδυνση της γήρανσης του πληθυσμού της Ελλάδας, στην αύξηση της γεννητικότητάς του και στην τόνωση της δημογραφικής δυναμικότητάς του, δεδομένου ότι η αύξηση του πληθυσμού της χώρας μεταξύ 1991 και 2011 αποδίδεται σχεδόν αποκλειστικά στην αύξηση του αριθμού των αλλοδαπών».
Ωστόσο, η χρηματοπιστωτική κρίση ανέτρεψε τις τάσεις. «Η χρηματοπιστωτική κρίση άλλαξε τη φορά των ροών και το ισοζύγιο εισόδων-εξόδων έγινε και πάλι αρνητικό, όπως στην προ του 1990 εποχή. Κατά τη δεκαετία 2011-2021, οι έξοδοι συνεχίστηκαν, και αφορούν, αφενός, τους οικονομικούς μετανάστες που, έχοντας εγκατασταθεί στη χώρα κατά τις δυο προηγούμενες δεκαετίες, τώρα επιστρέφουν στις χώρες τους – αφετέρου, αφορούν τους νέους Έλληνες και νέες Ελληνίδες (25-34 ετών αλλά και 35-45 ετών), οι οποίοι αποδημούν», αναφέρεται.
Φυγή νέων, κρίση στέγασης και κοινωνικοί φραγμοί
Η ανάλυση δεν περιορίζεται στα δημογραφικά μεγέθη, αλλά επιχειρεί να διερευνήσει και τα κοινωνικά αίτια που εντείνουν την υπογεννητικότητα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο φαινόμενο της «φυγής εγκεφάλων» και στις δύσκολες στεγαστικές συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι νέοι.
«Στην ήδη βεβαρημένη πληθυσμιακή δομή της χώρας, θα μπορούσαμε να πούμε σχηματικά ότι το πλαίσιο ζωής στην Ελλάδα σήμερα φαίνεται πως είτε ωθεί τους νέους ανθρώπους στη φυγή, είτε στην ατεκνία. Και αυτά είναι πολύ βασικά διακυβεύματα, στην περίπτωση που θα θέλαμε να περιορίσουμε την υπογεννητικότητα και το εύρος της μείωσης του πληθυσμού της χώρας στις επόμενες δεκαετίες», σημειώνεται.
Η ίδια ανάλυση διαπιστώνει ότι: «Η φυγή από την Ελλάδα δεν οφείλεται μόνον στην οικονομική κρίση, αλλά κυρίως στην εύρεση εργασίας αντίστοιχης του επιπέδου σπουδών, με προοπτικές ανέλιξης, αντίστοιχες απολαβές και καλές εργασιακές συνθήκες. Η δεύτερη αιτία της φυγής αφορά σε χρόνιες παθογένειες, όπως η έλλειψη αξιοκρατίας. Η τρίτη αφορά ευρύτερα στους κοινωνικούς όρους διαβίωσης, όπως η ανοιχτή, ασφαλής, δυναμική και ανεκτική κοινωνία, αλλά και η γνωριμία με διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα».
Από τους σημαντικότερους ανασταλτικούς παράγοντες για τη δημιουργία οικογένειας αναδεικνύεται και το ζήτημα της στέγασης. «Γνωρίζουμε, ωστόσο», προστίθεται στην ανάλυση, «ότι η συμβίωση των νέων ζευγαριών αυξάνει τις πιθανότητες έλευσης του πρώτου παιδιού και επιταχύνει τη δημιουργία οικογένειας. Σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στην Ελλάδα αυξάνεται η ηλικία αποχώρησης από την οικογενειακή εστία, η μέση ηλικία στον γάμο και η αντίστοιχη στην απόκτηση των παιδιών. Αυτό, σωρευτικά, και σε συνδυασμό με άλλες αρνητικές παραμέτρους, έχει επιπτώσεις όχι μόνον στη δημιουργία οικογένειας και στην ηλικία τεκνοποίησης, αλλά και στον αριθμό των παιδιών που θα αποκτήσουν οι νεότερες γενεές».
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 22/8
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
