Ο Όμηρος στην Οδύσσεια εισάγει την εικόνα της πατρίδας. Η Οδύσσεια αναφέρεται στον αγώνα για επιστροφή στην πατρίδα ή στον Οδυσσέα που φλέγεται από την επιθυμία να επιστρέψει στην πατρίδα του. Η πατρίδα είναι εκεί όπου αναπτύσσεται η προσωπική και συλλογική ταυτότητα γεμάτη ρίζες και ζωτικές αναμνήσεις.
Η πατρίδα αποτελεί τη μήτρα στην οποία κυοφορούνται ιστορικές παρακαταθήκες με αξιολογικές προτεραιότητες. Πρόκειται για έναν κοινωνικό «συντεταγμένο» μικρόκοσμο μέσα στο μεγάκοσμο του σύμπαντος. Η σύλληψη της έννοιας «πατρίδα» και «πατριωτισμός» είναι θούριος ζωτικών αληθειών, είναι ποίηση, δεν είναι επέτειοι ανέπαφοι αυτογνωσίας και νοήματος. Δεν είναι μια σύλληψη διανοητική ή αφηρημένη, που ενίοτε παρεξηγείται λόγω φασιστικών αντιλήψεων και ιδεοληψιών.
Ωστόσο, προέρχεται από μια εθιμική και γενεαλογική ηθική γλώσσας και παράδοσης πάλης αιώνων, που σαρκώνεται στην ιστορία και εκφράζεται στην εθνική ιδιοσυστασία.
Αλλά πόσο ισχύει σήμερα η φράση του Σεφέρη: «Όπου και να κοιτάξω, η Ελλάδα με πληγώνει», η οποία αντικατόπτριζε την κατάσταση της Ελλάδας σε σχέση με την ιστορία και την πολιτική;
Ερωτήματα ενδοσκόπησης:
1. Πόσο εκποιείται σήμερα η λαχτάρα του Οδυσσέα να δει τον καπνό από την καμινάδα του σπιτιού του στην πατρική γη, ακόμα και αν πεθάνει; Πόσο εξαγοράζεται η ιστορία και ο χώρος/πατρίδα ενός πολιτισμού εξαιτίας οικονομικών συμφερόντων;
Από την ιστορία του ανθρώπου υπάρχει η αντίληψη ότι η πατρίδα, ως οικείος χώρος, αποτελεί μια από τις πιο θεμελιώδεις έννοιες κοινωνικής και οικολογικής συνύπαρξης για τα έλλογα και άλογα όντα. Η παιδική ηλικία πρέπει να είναι μια μικρή πατρίδα, στην αγκαλιά της μεγάλης. Η πατρίδα μας έχει «ψυχή», αφού σε αυτήν έδωσαν την ψυχή τους και τα λείψανα της παλληκαριάς τους όσοι έζησαν με το ύψιστο νόημα του πολιτισμού της. Φιλόσοφοι, ιδεολόγοι, παιδαγωγοί, καλλιτέχνες, ποιητές, λογοτέχνες, ήρωες, άγιοι πίστης ιδανικών έγιναν το σώμα και η ψυχή πατρίδας αιώνων και σύμβολα που μπόλιασαν τη συλλογική ταυτότητα του Έλληνα, αλλά επηρέασαν και διαπολιτισμικά τον παγκόσμιο πολιτισμό. Οι αλληλεπιδράσεις των πολιτισμών δεν καταργούν τις πατρίδες, τον διαπολιτισμικό διάλογο για πανανθρώπινα ιδεώδη και τον αλληλοσεβασμό στην ετερότητα.
Η ακεραιότητα της πατρίδας, τόσο γεωστρατηγικά όσο και το νόημα που περικλείουν οι αιματοβαμμένοι χώροι της σε στεριές και θάλασσες, εξαρτάται από την ακεραιότητα ή τις προθέσεις πολιτικών και θεσμικά υπεύθυνων «καλλιεργητών παιδείας». Με έλλειψη προτύπων πολιτικής του αληθούς βίου, πώς μπορεί να μεταφυτευθεί η ψυχοκοινωνική ταυτότητα και αγάπη πατριδογνωσίας στους νέους; Ωστόσο, αξίζει ο προσωπικός και πάνδημος αγώνας εναντίον ενός πιθηκισμού από παραπλανητικές εικόνες και συμπεριφορές, καθώς και από εισαγόμενες μετανεωτερικές αντιλήψεις.
Η εποχή μας εστιάζει το πολιτικό και νεοπολιτισμικό της profile και profit στη μονόφθαλμη λύση ενός υλιστικού και επιφανειακού μοντέλου με την ετικέτα: «η οικονομία θα μας σώσει». Όμως η οικονομία χωρίς αρετή προκαλεί συγκρούσεις και δυσαρμονία. Ο Γαλλοελβετός αρχιτέκτονας Le Corbusier (1887-1965), έκπληκτος από τον Παρθενώνα, όταν ρωτήθηκε πώς πρέπει να ανεβαίνει κάποιος στην Ακρόπολη - με τα πόδια ή με το αυτοκίνητο - απάντησε: με τα γόνατα, γιατί είναι μια λειτουργική αρχιτεκτονική που εμπνέει στους αιώνες. Και τότε μάλιστα χωρίς ίχνος τσιμέντου.
2. Μέχρι πού μπορεί να φθάσει ο «σχετικισμός» και η πολιτική ορθότητα έναντι μιας ενωτικής Αλήθειας και φιλοπατρίας της;
Η πολιτική ορθότητα καταργεί τη διαφορετικότητα των λαών και προωθεί την απάτριδα διεθνογένεση. Αποτελεί το σύγχρονο αλχημικό χωνευτήρι, προσωπείο απάτριδος πολιτισμού. Η πολιτική ορθότητα, προκειμένου να αποφεύγονται οι πολιτισμικές ιδιαιτερότητες/παραδόσεις των λαών εξαιτίας οικονομικών συμφερόντων και αδιαφανών σκοπιμοτήτων, εξισώνει πολιτισμούς, ανατρέποντας τη μοναδικότητα πατρώων και μητρώων ιστορικών αληθειών και αξιών. Ο ηθικός διάλογος εξοβελίζεται από το μονόχνοτο υλιστικό πορτραίτο άψυχης «τεχνοκρατικής διάνοιας». Έτσι εμποδίζεται η διαμόρφωση εθνικής ψυχοκοινωνικής ταυτότητας και εγκαταλείπεται, χαοτικά, ανυπεράσπιστη στην πατριδοκαπηλία. Αυτό το εκμεταλλεύονται γηγενείς και αλλοεθνείς επιτήδειοι προκειμένου να προωθήσουν επιλήψιμες φιλοδοξίες και διεκδικήσεις. Μια απάτριδα παιδεία, χωρίς ιστορική επίγνωση του πολιτισμού, που στηρίζεται στον ωφελιμισμό και τον ατομικισμό αποτελεί γάγγραινα για ιστορικούς πολιτισμούς και τη συνέχειά τους.
Η πνευματική σύγχυση και οικονομική δυσπραγία που προκλήθηκε από σκάνδαλα και «πολιτικές» άπολις, α-πολιτικής ιδιοτέλειας καταρράκωσαν την ψυχή του Έλληνα και σκύλευσαν τη συλλογική συνείδηση. Όμως το ηρωικό πολίτευμα της δημοκρατίας δεν θυσιάζεται τόσο απερίσκεπτα στο όνομα της παγκοσμιοποιημένης υλιστικής και εγωκεντρικής αντίληψης της «πολιτικής». Ωστόσο, ιερά και όσια αιώνων δεν παραδίδονται αμαχητί και με αφασία, ούτε κατά διάνοια ή «σπιθαμή» τους, όταν αυτά ενέπνευσαν οραματιστές, εθνικούς ήρωες και ποιητές με αθάνατη γραφίδα ψυχής. Συγκάτοικοι ψυχής είναι ο πόνος και ο Οδύσσειος νόστος για την πατρίδα του φωτός. Για τον Έριχ Φρομ το ψυχικά υγιές πρόσωπο είναι το παραγωγικό και μη αλλοτριωμένο πρόσωπο. Το πρόσωπο που δεν υπόκειται στην παράλογη εξουσία και αποδέχεται εθελοντικά τη λογική εξουσία της συνείδησης και της λογικής.
«Όμορφη και παράξενη πατρίδα
Ω σαν αυτή που μου ‘λαχε δεν είδα
Ρίχνει να πιάσει ψάρια πιάνει φτερωτά
Στήνει στην γη καράβι κήπο στα νερά
Κλαίει φιλεί το χώμα ξενιτεύεται
Μένει στους πέντε δρόμους αντρειεύεται» (Οδυσσέας Ελύτης)
Σταμάτης Πορτελάνος
τ. Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Πρόεδρος Ολυμπιακού Κέντρου Φιλοσοφίας και Παιδείας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Ποιοι οδηγούν τα «ΑΟ» αυτοκίνητα στην Ελλάδα - Τι σημαίνουν οι μυστηριώδεις πινακίδες
Voucher 2250 ευρώ σε ανέργους με ΚΑΥΑΣ DYPAHS - ΞΕΚΙΝΗΣΤΕ ΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΚΕΚ ΕΔΩ
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 1/8
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
