Alfavita Newsroom Όλοι γνωρίζουμε το μύθο του Μινώταυρου. Αυτό το υβρίδιο που είχε ανθρώπινο σώμα αλλά κεφάλι και ουρά ταύρου και ήταν κλεισμένος στον Λαβύρινθο, που κατασκεύασε ο Δαίδαλος μετά από αίτημα του Μίνωα, βασιλιά της Κρήτης.
Κάθε εννέα χρόνια η Αθήνα θυσίαζε επτά κορίτσια και επτά αγόρια στον Μινώταυρο μέχρις ότου ο Θησέας με τη βοήθεια της Αριάδνης τον σκότωσε. Ο Μινώταυρος παρουσιάζεται, λοιπόν, ως το κακό τέρας που σκοτώνει τους ανθρώπους και πρέπει να απαλλαγούμε από αυτόν ή μήπως δεν ήταν ακριβώς έτσι τα πράγματα;
Ο Φρήντριχ Ντύρενματ παίρνει το 1984 αυτό το γνωστό μύθο και τον ξαναγράφει ως ένα ποίημα σε πεζό λόγο (poème en prose), Minotaurus: eine Ballade (θα μπορούσε να μεταφραστεί ως Ο Μινώταυρος: μία μπαλάντα). Ο Μινώταυρος τοποθετείται μέσα σε ένα λαβύρινθο από καθρέφτες. Βλέπει παντού τον εαυτό του αλλά δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι είναι μόνος του και θεωρεί τις αντανακλάσεις φίλους του. Αρχίζει να χορεύει για να βλέπει ότι οι αντανακλάσεις του, οι άλλοι Μινώταυροι, κάνουν το ίδιο και αυτό τον κάνει χαρούμενο· είναι ένας μικρός Θεός. Στον κόσμο του όμως αρχίζουν να εισέρχονται νέα πρόσωπα. Έτσι, ο Μινώταυρος συνειδητοποιεί ξαφνικά ότι στον κόσμο δεν υπάρχουν μόνο Μινώταυροι. Το πρώτο νέο άτομο που βλέπει είναι μια γυναίκα και αρχίζει να την κυνηγά και να χορεύει μαζί της. Δυστυχώς έναν χορό μοιραίο για τη γυναίκα…
“…αυτός χόρεψε τη χαρά ότι την βρήκε,
αυτή χόρεψε το φόβο της ότι βρέθηκε από αυτόν, αυτός χόρεψε τη σωτηρία του,
αυτή χόρεψε τη μοίρα της, αυτός χόρεψε τον πόθο του,
και αυτή χόρεψε την περιέργειά της…”
Τα σεξουαλικά ένστικα του Μινώταυρου τον οδηγούν στο να τη βιάσει χωρίς να καταλαβαίνει ότι της κάνει κακό. Η γυναίκα πεθαίνει στα χέρια του, αλλά εκείνος δεν καταλαβαίνει τι σημαίνει ο θάνατος. Προσπαθεί να την κάνει να κουνηθεί αλλά τίποτα δεν γίνεται. Τότε ο Μινώταυρος κοιμάται και την ονειρεύεται. Όταν ξυπνάει μια καινούργια φιγούρα έχει εισβάλει ξανά στον μοναχικό κόσμο του. Αυτή τη φορά είναι ένας άνδρας και κρατάει ένα μαχαίρι. Ο Μινώταυρος, όμως, για ακόμα μια φορά δεν γνωρίζει τι είναι ένα μαχαίρι και τι μπορεί να επιφέρει. Είναι χαρούμενος με την άφιξη του νέου του φίλου και τις πολλές νέες αντανακλάσεις που μπήκαν στη ζωή του. Ξεκινάει πάλι να χορεύει για να γιορτάσει τον ερχομό του νέου άνδρα. Ο άντρας, όμως, που ακολουθούσε αυτό το χορό επιτεθόταν στον Μινώταυρο μέχρι που του κάρφωσε το μαχαίρι στο στήθος. Εκείνος το βγάζει, δεν καταλαβαίνει τι είναι αυτό το κόκκινο υγρό που τρέχει από το στήθος του και τι είναι αυτό το νέο συναίσθημα που νιώθει, ο πόνος. Όμως, συνειδητοποιεί ότι αυτός ο άντρας δεν τον αγαπάει και το μίσος διακατέχει τον Μινώταυρο. Επιτίθεται στον άντρα και τον σκοτώνει. Κοράκια γεμίζουν τον λαβύρινθο. Ο Μινώταυρος επιτίθεται και σε αυτά και στις αντανακλάσεις τους και συνεχίζει να επιτίθεται και στους Μινώταυρους. Οι Μινώταυροι του αντεπιτίθενται και ξεκινάει μια μάχη του ίδιου ενάντια στον εαυτό του. Όλη αυτή η επίπονη μάχη τον κάνει να συνειδητοποιήσει ότι δεν υπάρχει άλλος στον λαβύρινθο παρά μόνον αυτός. Προσπαθεί να ξεφύγει από τις αντανακλάσεις του εαυτού του, αλλά αυτές τον ακολουθούν ασταμάτητα. Αισθάνεται ότι ο λαβύρινθος υπάρχει γιατί υπάρχει αυτός, γιατί μια ύπαρξη σαν την δική του δεν μπορεί να ζει με τους ανθρώπους. Ξαπλώνει να κοιμηθεί και ονειρεύεται να γίνει άνθρωπος…
“Ονειρεύτηκε τη γλώσσα,
ονειρεύτηκε την αδελφότητα, ονειρεύτηκε τη φιλία,
ονειρεύτηκε την ασφάλεια, ονειρεύτηκε την αγάπη, τη στοργικότητα…”
Αλλά ήξερε ότι τίποτε απ’όλα αυτά δεν μπορούσε να έχει, γιατί ήταν ένα τέρας. Τότε φτάνει η Αριάδνη – η αδερφή του – η οποία χορεύοντας γύρω του δένει τον μίτο της στα κέρατά του και φεύγει από τον λαβύρινθο. Όταν ξύπνησε ο Μινώταυρος είδε έναν άντρα, το Θησέα, και για ακόμα μια φορά χάρηκε που δεν ήταν μόνος, που υπήρχε το «εσύ» και όχι μόνο το «εγώ». Τότε ξεκινάει πάλι να χορεύει με χαρά, αλλά αυτός είναι ο τελευταίος του χορός…
Φυσικά η περίληψη του ποιήματος δεν αναδεικνύει τη ροή και την αισθητική του ποιητικού λόγου. Tο ποίημα συνοδεύεται από εικονογραφήσεις του ίδιου του συγγραφέα, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του έργου. Είναι ένα συνολικό έργο όπου ο λόγος και η εικόνα διαμορφώνουν έναν κόσμο γεμάτο συμβολισμούς. Ο Μινώταυρος δεν τοποθετείται ως ένα κακό που ήρθε στη ζωή μας άδικα και πρέπει να το σκοτώσουμε. Ο Θησέας δεν είναι ο ήρωας που μας σώζει από το τέρας. Ο Μινώταυρος παρουσιάζεται εδώ ως ένα καταδικασμένο πλάσμα μέσα σε μία κόλαση φτιαγμένη ειδικά για τον ίδιο.
Ο Μινώταυρος δεν έχει συνείδηση και δεν γνωρίζει καν τον εαυτό του. Καταλαμβάνεται από τα ένστικτα και τις αισθήσεις του και φτάνει στο να εγκληματεί· την πρώτη φορά χωρίς επίγνωση, ενώ τη δεύτερη φορά το έγκλημα αποτελεί επιθυμία του. Και αυτή η επιθυμία δεν σταματά. Όταν το μίσος αναδύεται μέσα του τον καταλαμβάνει και πληγώνει τον ίδιο του τον εαυτό. Παρασύρεται, εμπιστεύεται, αναζητά συνεχώς τον «άλλον» και τελικά σκοτώνεται από αυτόν. Η χαρά, η λύπη, η εκδίκηση, το μίσος, η σεξουαλικότητα, όλα αυτά τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά βρίσκουν την πιο ακραία τους έκφραση στον Μινώταυρο. Και όλα αυτά μέσα σε ένα συνεχόμενο χορό.
Γιατί, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο χορός αποτελεί μία πρωταρχική έκφραση των αισθήσεων και των συναισθημάτων μας. Είναι μία πρωτόγονη τέχνη που κατοικεί μέσα σε όλους μας. Άλλωστε, ο χορός υποδηλώνει την κίνηση, τη ροή, δηλαδή τη μεταβολή, που είναι αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού μας αλλά και της ζωής μας.
Πολλά ερωτήματα γεννώνται στη σκέψη του αναγνώστη χάρη σε αυτό το ποίημα που είναι λες και αναδύθηκε από την εσωτερική μας άβυσσο… Μήπως τελικά αυτός ο Μινώταυρος δεν μας είναι τόσο ξένος; Μήπως όλοι μας έχουμε ένα Μινώταυρο μέσα μας; Είμαστε θύματα και ταυτόχρονα θύτες τους ίδιου μας του εαυτού κλεισμένοι μέσα σε έναν λαβύρινθο, που ενώ είναι μέρος του κόσμου που ζούμε είναι ξεχωριστός για τον κάθε άνθρωπο. Ένας λαβύρινθος από καθρέφτες που μας επιτρέπουν να δούμε μόνο τις αντανακλάσεις της ανθρώπινης μορφής μας και όχι τον πραγματικό μας εαυτό. Και σε αυτό το λαβύρινθο μήπως αισθανόμαστε αδικημένοι και ζητάμε πάντα από τον «άλλον» να μας φέρει την υποτιθέμενη ευτυχία; Πέραν του Μινώταυρου, μήπως είμαστε κι ένας Θησέας ή μία Αριάδνη; Μήπως προσπαθούμε πάντα να ενοχοποιήσουμε τον άλλον για το κακό που μας συμβαίνει; Μήπως θέλουμε να καταστρέψουμε αυτόν που έφερε τη δυστυχία στη ζωή μας, αντί να δούμε μήπως ευθυνόμαστε οι ίδιοι για αυτήν; Τα ερωτήματα δεν τελειώνουν, καθώς αυτό το ποίημα μπορεί να αποσυμβολιστεί από τον καθένα διαφορετικά.
Το σίγουρο είναι ότι ο Ντύρενματ δεν ενοχοποιεί κανέναν, αλλά τοποθετεί τα γνωστά αυτά πρόσωπα σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, παρουσιάζοντάς μας μία άλλη πλευρά αυτού του μύθου. Ο Μινώταυρος δεν είναι το κακό τέρας, αυτός που σκοτώνει χωρίς λόγο – να θυμίσουμε ότι το άλλο όνομα του Μινώταυρου ήταν Αστέριος ή Αστερίων. Ο Θησέας δεν είναι ο ήρωας που σώζει τον κόσμο από το κακό. Και η Αριάδνη δεν είναι μία αθώα γυναίκα που βοηθάει τον αγαπημένο της, είναι επίσης η αδερφή του Μινώταυρου και βοηθάει στη δολοφονία του. Οι πρωταγωνιστές παύουν, λοιπόν, να παρουσιάζονται ως ήρωες ή θύτες· ο καθένας είναι φορέας μίας τουλάχιστον διττής υπόστασης μέσα στη δίνη ή την οδύνη ενός ατέρμονου χορού.
Αυτός ο πολιτιστικός περίπατος ξεκίνησε, λοιπόν, από την αρχαιοελληνική μυθολογία και την τέχνη του ποιητικού λόγου και έφτασε να μας οδηγήσει μέσα σε ένα λαβύρινθο, έναν ατομικό λαβύρινθο.
Φωτογραφία/Βιβλιογραφία/Πηγές:
- Η φωτογραφία του εξωφύλλου του άρθρου αναπαριστά: Η Πασιφάη και ο Μινώταυρος, αττική κύλικα, 340-320 π.Χ., Cabinet des Médailles, Παρίσι.
- Οι παραθέσεις προέρχονται από το βιβλίο: DÜRRENMATT Friedrich, «Minotaurus/The Minotaur», στο: The Possible Is Monstrous: Selected poems by Friedrich Dürrenmatt, μετάφραση από τα γερμανικά στα αγγλικά από τον Daniele Pantano, Νέα Υόρκη : Black Lawrence Press, 2010.
- Πηγή πρωτότυπου ποιήματος: DÜRRENMATT Friedrich, Minotaurus : eine Ballade, Ζυρίχη: Diogenes, 1989.
Πηγή: culturalwalk.gr
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 8/5
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 8/5
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
