Alfavita Newsroom
ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΥΛΟ
του Ηλία Δασκαλάκη*
Μα υπάρχει θέμα παραβίασης της ελευθερίας του λόγου μέσα στα πανεπιστήμια; Και πώς επεμβαίνοντας η αστυνομία σε περιπτώσεις διάπραξης αξιόποινων πράξεων μέσα στο πανεπιστήμιο θα δημιουργήσει συνθήκες υπονόμευσης της ελευθερίας του λόγου; Δεν είναι διασφαλισμένη η ελευθερία του λόγου στην ελληνική κοινωνία; Με το άσυλο, είπαν κάποιοι, δεν διασφαλίζεται η ελευθερία του λόγου αλλά μάλλον παραβιάζεται, αφού κάποιες απόψεις δεν μπορούν να εκφραστούν. Στα παραπάνω ερωτήματα περιλαμβάνεται λίγο-πολύ η επιχειρηματολογία υπέρ της κατάργησης του πανεπιστημιακού ασύλου.
Επιχειρηματολογώντας υπέρ της διατήρησης του ασύλου, θα ξεκινήσω από μια γενικού χαρακτήρα ερώτηση-παρατήρηση: γιατί τόση σπουδή από τη νέα κυβέρνηση στην κατάργηση του ασύλου; Τρία ερωτήματα τίθενται σχετικά με τις επιλογές της νέας κυβέρνησης αναφορικά με το πανεπιστημιακό άσυλο: το πρώτο αφορά στην επιλογή της για κατάργηση του ασύλου, ένα δεύτερο αφορά στους λόγους που το άσυλο είχε γίνει μείζον θέμα και προτεραιότητα στην προεκλογική ατζέντα της Νέας Δημοκρατίας και ένα τρίτο θέμα αφορά στο γεγονός της σπουδής που επέδειξε, ως κυβέρνηση πιά, που έσπευσε να το καταργήσει αμέσως μετά τις εκλογές.
Αναφορικά με το πρώτο ερώτημα, φαίνεται ότι η επιλογή της κατάργησης του ασύλου είναι απόλυτα εναρμονισμένη με τις ιδεολογικές καταβολές της Νέας Δημοκρατίας αλλά και με τις σημερινές συντηρητικές της επιλογές. Η Νέα Δημοκρατία συμπεριλαμβάνει στους κόλπους της την παραδοσιακή αυταρχική δεξιά με το αμαρτωλό παρελθόν, μαζί με την νεοφιλελεύθερη, που ένθερμα υποστηρίζει τις πολιτικές (βλέπε διαχείριση) που η παγκοσμιοποιημένη οικονομική πραγματικότητα επιβάλλει, εστιάζοντας στην αποτελεσματικότητα.
Ο αυταρχισμός της παραδοσιακής δεξιάς έρχεται λοιπόν να συναντήσει τον συγκεντρωτισμό των οικονομικών δομών στο διεθνές πεδίο με τα χαρακτηριστικά και το πνεύμα του νεοφιλελευθερισμού. Του νεοφιλελευθερισμού που βάζει στη θέση της πολιτικής την τεχνοκρατία, στη θέση του ανθρώπου τους δείκτες και την αποτελεσματικότητα των μέτρων, στη θέση της κοινωνικής ευημερίας την κοινωνική πειθάρχηση προς όφελος των ελαχίστων.
Είναι γνωστό ότι η πρόσφατα καταργηθείσα νομοθεσία για το πανεπιστημιακό άσυλο παρείχε τις δυνατότητες προστασίας του πανεπιστημίου, με απόφαση των αρμόδιων πανεπιστημιακών οργάνων ή και με αυτεπάγγελτη επέμβαση της αστυνομίας σε περίπτωση διάπραξης κακουργηματικής πράξης ή πράξης κατά της ζωής.
Το πανεπιστήμιο εξάλλου δεν είναι ένας δημόσιος χώρος όπως ο δρόμος, ώστε η αστυνομία να μπορεί να μπαινοβγαίνει ελεύθερα και να συλλαμβάνει. Όπως στο σπίτι σου πρέπει να αισθάνεσαι πλήρη ασφάλεια, έτσι και το πανεπιστήμιο είναι ένας χώρος ιδιαίτερα σημαντικής εργασίας στον οποίο πρέπει να υπάρχουν οι εγγυήσεις για ανεμπόδιστη άσκηση αυτού του έργου.
Εξάλλου, αν δεν είναι το πανεπιστήμιο ένας χώρος κοινωνικού πειραματισμού στο πλαίσιο του οποίου τον τελευταίο λόγο δεν μπορεί παρά να έχουν οι πανεπιστημιακοί, τότε πού αλλού θα μπορούσε κανείς να τον αναζητήσει; Δεν είναι δυνατόν ο πολίτης ή η αστυνομία να κρίνουν τα όρια της ανοχής που μπορεί να επιδείξει το πανεπιστήμιο, ακόμη και για πειραματικούς λόγους. Εάν δεχθούμε ότι το πανεπιστήμιο δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τέτοια ζητήματα, διολισθαίνουμε σε λογικές που στο ακαδημαϊκό πλαίσιο συνιστούν παρέμβαση στις θεωρητικές επιλογές των πανεπιστημιακών, ενώ υποκρύπτουν και ταυτόχρονα υποβάλλουν την ιδέα, που ο κοινός νους είναι πρόθυμος να επικαλεστεί, ότι «καλές οι θεωρίες, αλλά υπάρχει και η πραγματικότητα». Προκρίνεται έτσι η λογική που εκφράζεται μέσα από πολλές αμερικάνικες ταινίες ότι τον τελευταίο λόγο έχει ο στρατός, οι άνθρωποι της πράξης και της δύναμης, οι αστυνομικοί ή όσοι από τους πολιτικούς είναι “προσγειωμένοι”.
Το άσυλο αποτελεί ένα κατάλοιπο της εποχής των «μεγάλων προσδοκιών». Της εποχής που η κοινωνία πίστευε σε κάτι καλύτερο, σε έναν καλύτερο κόσμο, σε μια καλύτερη κοινωνία. Πίστευε και κοιτούσε προς τα εκεί. Η πολιτική είχε αξία, την αξία του ανθρώπου που είναι ζωντανός και δρα και χτίζει τη ζωή του με πίστη στις δυνάμεις του και στο μέλλον. Η δημοκρατία ήταν σημαντική αξία. Ήταν αυτό που έκανε την κοινωνία να ελπίζει και τον πολίτη να νιώθει άνθρωπος. Το πανεπιστήμιο ήταν σύμβολο της κριτικής σκέψης, της ζύμωσης των ιδεών, της καλλιέργειας των νέων, της αφύπνισης των ανθρώπων και της απομάκρυνσής τους από την τυφλή πίστη, από τις προκαταλήψεις, από τις ιδεολογίες των κατεστημένων συμφερόντων. Είχε κάτι από την ιερότητα των αρχαίων ναών που αποτελούσαν άσυλο για τους καταφεύγοντες σ’ αυτούς. Το άσυλο υπ’ αυτήν την έννοια είχε υψηλή συμβολική αξία. Και η κατάργησή του, ιδιαίτερα όπως έγινε με την έντονη εστίαση στο θέμα και τη σπουδή στην νομοθέτηση αμέσως μετά τις εκλογές, έγινε για να γκρεμίσει αυτό το σύμβολο και να δηλώσει κάτι.
Η κατάργηση του ασύλου έγινε για να συμβολίσει το τέλος εποχής. Τονίστηκε ιδιαίτερα προεκλογικά, όχι τυχαία και όχι μόνο για να εξασφαλίσει τις ακροδεξιές ψήφους ή και τις ψήφους μιας κοινωνίας που από το φόβο και την ανασφάλεια συντηρητικοποιείται με ταχείς ρυθμούς. Το ίδιο και η σπουδή που επέδειξε η κυβέρνηση να νομοθετήσει την κατάργηση· δεν έγινε μόνο για να προλάβει την κοινωνία στην περίοδο της θερινής ραστώνης, στην περίοδο εκείνη που οι αντιδράσεις είναι χαμηλές και ατελέσφορες· ούτε έγινε κατά τρόπο που να μη γίνει ιδιαίτερα αντιληπτό το γεγονός μέσα στο καλοκαίρι. Αντιθέτως, η Νέα Δημοκρατία εστίασε στην κατάργηση του ασύλου, τόσο προεκλογικά όσο και μετεκλογικά, καθώς και σε μια σειρά άλλων μέτρων, τα οποία με βάση την συνολική προτεραιότητα που τους έδωσε, αποτέλεσαν ένα πακέτο επιλογών και εξαγγελιών με κοινό συμβολισμό και κοινές επιδιώξεις.
Η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου πάει παρέα με την απόφαση για επανίδρυση των φυλακών υψίστης ασφαλείας «τύπου Γ΄», την προβολή της έντονης αστυνόμευσης σε κεντρικά σημεία της Αθήνας και της επίδειξη ισχύος από αστυνομικούς με βαρύ οπλισμό, σα να βρίσκεται ο χώρος σε κατάσταση πολιορκίας. Με άλλα λόγια η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου αποτελεί τμήμα του πακέτου «νόμος και τάξη» της κυβέρνησης. Το μήνυμα είναι διττού χαρακτήρα. Η εικόνα της ανοχύρωτης πόλης, που φιλοτεχνείται με επιμέλεια, συνοδεύεται από μια επίδειξη κρατικής ισχύος, που υπόσχεται ένα κράτος στο ρόλο του ισχυρού προστάτη, εγγυητή της τάξης και της ασφάλειας.
Όλο αυτό το πακέτο έχει πρώτιστα συμβολικό χαρακτήρα. Είναι φανερό ότι οι φυλακές υψίστης ασφαλείας δεν μας έλειπαν. Δεν μας προστατεύουν από τους “υπέρκακους” και τους επικίνδυνους. Μάλλον θέλουν να τους κατασκευάσουν. Ούτε η κατάργηση του ασύλου προστατεύει τα πανεπιστήμια από την εγκληματικότητα. Μάλλον αποτελεί προσπάθεια παρέμβασης στον τρόπο λειτουργίας τους, δίνοντας σε αυτά μια ώθηση προς τον νέο τους ρόλο του πανεπιστημίου της αγοράς.
Δίνει το μήνυμα μιας κρατικής αυστηρότητας και αποφασιστικότητας όχι μόνο απέναντι στην παρανομία αλλά, ιδιαίτερα στην περίπτωση του ασύλου, και στη μη παραγωγική αξιοποίηση του χρόνου. Δίπλα στο «νόμος και τάξη» προστίθεται το «δουλειά» – που είναι και η προσφιλής δήλωση των μελών της νέας κυβέρνησης – όπου δουλειά σημαίνει καθαρά παραγωγική αξιοποίηση όλων των δυνάμεων με στόχο την οικονομία. Έτσι η κατάργηση του ασύλου εναρμονίζεται πλήρως με την επιχείρηση μετατροπής του πανεπιστημίου από τον «ναό της διανόησης και της κριτικής σκέψης» σε ένα παρακολούθημα της αγοράς· μιας αγοράς που χρειάζεται σχολές επαγγελματικής κατάρτισης και παραγωγή γνώσης άμεσα αξιοποιήσιμης για εμπορική εκμετάλλευση.
Η κατάργηση του ασύλου έγινε για να δηλώσει τέλος εποχής. Τα μηνύματα που εκπέμπει προς την κοινωνία είναι: πειθαρχία· δουλειά· τέρμα στα ιδεολογήματα και τις πολιτικές φαντασιοκοπίες· δουλειά, με τους όρους και τις προϋποθέσεις που βάζει ο σύγχρονος αχαλίνωτος καπιταλισμός του υπερεθνικού και χρηματιστικού κεφαλαίου· τέλος στις πολιτικολογίες· ρεαλισμός και ισχύς· δεν υπάρχει εναλλακτική.
Η κατάργηση του ασύλου συνδέεται και εκφράζει όλα όσα μπορούμε να εντοπίσουμε ως χαρακτηριστικά της εποχής. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, στο βαθμό που το υπερεθνικό κεφάλαιο, που κινείται έξω και πάνω από τα σύνορα, δεν βρίσκει όρια και πλαίσια στη δράση του από την πολιτική που εξακολουθεί να ασκείται στο εθνικό επίπεδο, η οικονομία έχει πάρει το προβάδισμα έναντι της πολιτικής, η οποία εξελίσσεται όλο και περισσότερο σε διαχείριση των αποφάσεων που παίρνονται στο επίπεδο λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας. Με άλλα λόγια η πολιτική χάνει την ισχύ της, επομένως και την αξία της ως πεδίο χάραξης των βασικών αξόνων της ζωής μιας κοινωνίας. Χάνει επομένως και τη σημασία της, το νόημα και την αξία της ως αξία, ως κάτι σημαντικό που νοηματοδοτεί τον βίο και την ανθρώπινη πράξη.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον τη θέση της πολιτικής αναλαμβάνει με κάθε έννοια η τεχνοκρατία. Τα κοινωνικά προβλήματα, στο βαθμό που οι βασικές αρχές λειτουργίας της κοινωνικής και οικονομικής ζωής είναι δεδομένες, γίνονται προβλήματα των ειδικών τεχνοκρατών. Αυτό σημαίνει ότι οι επιλογές περιορίζονται μόνο στο πώς θα γίνει καλύτερα αυτό που η οικονομία έχει ήδη επιλέξει και αποφασίσει, το οποίο όμως παρουσιάζεται στην κοινωνία ως δεδομένο και αυτονόητο. Η αποτελεσματικότητα γίνεται η υπέρτατη αξία της νέας εποχής. Αν όμως ο προορισμός είναι δεδομένος, τότε και ο βέλτιστος τρόπος για να φτάσεις σε αυτόν είναι λίγο-πολύ δεδομένος. Έτσι η νέα εποχή εμφανίζει ένα χαρακτήρα μονοδιάστατο. Στην εποχή της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης η πολιτική και ο άνθρωπος χάνουν την αξία τους. Η πειθάρχηση της κοινωνίας, η οικονομική απόδοση και η αποτελεσματικότητα γίνονται οι νέες θεότητες.
Καταλήγοντας θα έλεγα ότι η κατάργηση του ασύλου βρίσκεται σε πλήρη συνέπεια με τη λογική και τις στοχεύσεις των πολιτικών δυνάμεων που την αποφάσισαν. Το άσυλο συμβόλισε μια εποχή που η πολιτική και η δημοκρατία ήταν σε ανοδική πορεία και υπόσχονταν πολλά. Η κατάργησή του θέλει να δώσει το σαφές μήνυμα στην κοινωνία ότι πρέπει να πειθαρχήσει, να δουλέψει εντατικά, εάν βέβαια έχει δουλειά, σε συνθήκες μεγάλης ανασφάλειας και να προσπαθήσει περισσότερο, εάν δεν έχει. Να αποδεχτεί μια μουντή πραγματικότητα, εγκαταλείποντας τα όνειρα για έναν καλύτερο κόσμο, προσβλέποντας στην επιβίωση ή στην καλύτερη περίπτωση σε μια υψηλή κατανάλωση και σε μια «ασφαλή αποκτήνωση».
* Ο Ηλίας Δασκαλάκης είναι εκπαιδευτικός σε σχολείο της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Κέρκυρα, με την ειδικότητα του κοινωνιολόγου
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 24 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 24/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
