Ευαγγελία Ασημακοπούλου Στην εποχή των οθονών, της ταχύτητας και της πληροφορίας, οι μαθητές διαβάζουν λιγότερο βιβλία και περισσότερο… αλγόριθμους. Για πολλούς εκπαιδευτικούς, αυτό ισοδυναμεί με «κρίση» στη μάθηση.
Για τον γλωσσολόγο και καθηγητή γλωσσολογίας στο Columbia, John McWhorter που υπογράφει το παρακάτω άρθρο, το οποίο δημοσιεύει η Lifo.gr όμως, δεν είναι παρά μια φυσική εξέλιξη της γνώσης και της σκέψης.
«Οι κόρες μου δεν είναι αυτό που θα έλεγες “βιβλιοφάγοι”», αναφέρει. «Αν ζούσαν πριν από δύο γενιές, θα ήταν συνέχεια χωμένες σε κάποιο βιβλίο. Σήμερα, προτιμούν τις οθόνες — και δεν μπορώ να τις κατηγορήσω. Κι εγώ, άλλωστε, διαβάζω πλέον περισσότερο μέσα από την οθόνη του υπολογιστή μου».
Ως πανεπιστημιακός δάσκαλος, παραδέχεται ότι θα έπρεπε θεωρητικά να ανησυχεί για αυτή τη μεταβολή. Όμως, όπως εξηγεί, δεν τον κρατά ξύπνιο τα βράδια. «Δεν βρίσκω λόγο να νοσταλγώ μια εποχή που η πρόσβαση στην πληροφορία ήταν περιορισμένη. Αν οι μαθητές μου χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για να οργανώσουν, να γράψουν ή να σκεφτούν διαφορετικά, αυτό είναι απλώς ένα νέο εργαλείο — όχι απειλή».
Τα δεδομένα πάντως επιβεβαιώνουν τη μεταστροφή: το 1976, σχεδόν το 40% των μαθητών δήλωναν ότι είχαν διαβάσει τουλάχιστον έξι βιβλία τον χρόνο, ενώ το 2022, το ποσοστό αυτό μειώθηκε δραματικά. Ωστόσο, ο συγγραφέας θεωρεί πως η μείωση της ανάγνωσης δεν σημαίνει πνευματική παρακμή.
«Οι νέοι σήμερα έχουν πρόσβαση σε περισσότερες ιδέες και γνώσεις από ποτέ. Μπορεί να μην ξεφυλλίζουν τον Τολστόι, αλλά σκέφτονται, δημιουργούν, γράφουν και αλληλεπιδρούν με τρόπους που εμείς δεν μπορούσαμε καν να φανταστούμε».
Ο ίδιος θυμάται τα χρόνια που σπούδαζε: ατελείωτα κείμενα που κανείς δεν προλάβαινε να διαβάσει, ύλη που ποτέ δεν αναλύθηκε στην τάξη. «Τώρα προτιμώ να αναθέτω λιγότερα, αλλά ουσιαστικά κείμενα. Οι συζητήσεις μας είναι βαθύτερες. Δεν χρειάζεται να διαβάζουμε περισσότερες σελίδες, αλλά να σκεφτόμαστε καλύτερα πάνω σε αυτές».
Η τεχνητή νοημοσύνη, κατά τη γνώμη του, δεν αντικαθιστά τη σκέψη, τη διευκολύνει. «Αν μπορεί να γλιτώσει χρόνο από την τεχνική πλευρά της μάθησης, τότε οι μαθητές μου έχουν περισσότερο χώρο για το ουσιαστικότερο κομμάτι — να χρησιμοποιούν τη δική τους κρίση και φαντασία».
Όσο για τις κόρες του, ίσως να μην αγαπήσουν ποτέ τον Τολστόι όσο εκείνος, αλλά «θα έχουν μια πιο πλατιά εικόνα του κόσμου, κι αυτό μετράει περισσότερο».
Το άρθρο του John McWhorter
«ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΜΟΥ, που βρίσκονται στην προεφηβεία, με κάνουν περήφανο με αμέτρητους τρόπους, αλλά ακόμα προσπαθώ να συνηθίσω το γεγονός ότι δεν είναι αυτό που λέμε «βιβλιοφάγοι». Είμαι βέβαιος ότι δύο γενιές πριν, θα ήταν πιο πολύ σαν εμένα: πάντα με τη μύτη χωμένη σε κάποιο βιβλίο, σηκώνοντας το βλέμμα μόνο για να περάσουν το δρόμο ή να κατευθύνουν το πιρούνι στο πιάτο τους. Σήμερα όμως, ακόμα και στο σπίτι μας που είναι γεμάτο βιβλία, όπου ο πατέρας τους κάθεται συχνά στην πολυθρόνα του διαβάζοντας, το βλέμμα τους είναι πιο πιθανό να είναι κολλημένα σε μια οθόνη. Αλλά πάλι, τις περισσότερες φορές, αυτό που κάνω κι εγώ πλέον σ’ αυτή την άνετη πολυθρόνα είναι να κοιτάζω τη δική μου οθόνη.
Ως γλωσσολόγος, καθηγητής και συγγραφέας, θα έπρεπε να θρηνώ για αυτή τη μεταβολή. Φαίνεται ότι στις μέρες μας είναι καθήκον των απανταχού εκπαιδευτικών να θρηνούν για το γεγονός ότι οι μαθητές διαβάζουν λιγότερο από παλιά και ότι βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη να διαβάσει για λογαριασμό τους και να γράψει τις εκθέσεις και τις εργασίες τους. Ειλικρινά, αυτές οι εξελίξεις δεν με κρατούν ξύπνιο τη νύχτα. Μου φαίνεται λάθος να νοσταλγώ μια εποχή που οι μαθητές είχαν πολύ λιγότερη πληροφορία στη διάθεσή τους. Και ποιος μπορεί πραγματικά να τους κατηγορήσει επειδή αφήνουν την τεχνητή νοημοσύνη να κάνει μεγάλο μέρος της δουλειάς, κάτι που ούτως ή άλλως θα κάνουν όταν ενταχθούν στον πραγματικό κόσμο;
Πολλοί υποστηρίζουν ότι η τάση να προτιμάται η εικόνα από τον γραπτό λόγο, τα βίντεο από τα βιβλία, θα μας βυθίσει όλους σε μια συλλογική ηλιθιότητα. Πιστεύω ότι κάνουν λάθος.
Οι νέοι σίγουρα διαβάζουν λιγότερο. Το 1976, περίπου το 40% των μαθητών της τρίτης λυκείου δήλωναν ότι είχαν διαβάσει τουλάχιστον έξι βιβλία για ψυχαγωγία κατά το προηγούμενο έτος, ενώ το 11,5% δήλωναν ότι δεν είχαν διαβάσει κανένα, σύμφωνα με την έρευνα Monitoring the Future του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. Μέχρι το 2022, αυτά τα ποσοστά είχαν ουσιαστικά αντιστραφεί. Ένα ολοένα και μικρότερο ποσοστό νέων φαίνεται να διαβάζει για ευχαρίστηση. Πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτό είναι ανησυχητικό, ότι η τάση να προτιμάται η εικόνα από τον γραπτό λόγο, τα βίντεο από τα βιβλία, θα μας βυθίσει όλους σε μια συλλογική ηλιθιότητα. Πιστεύω ότι κάνουν λάθος.
Οι έντυπες εκδόσεις και τα οφέλη τους δεν θα εξαφανιστούν. Απλώς πρέπει να μοιραστούν τη σκηνή. Οι κριτικοί μπορεί να υποστηρίζουν ότι ο ανταγωνισμός για την προσοχή του κοινού παράγει υπερβολικό περιεχόμενο χαμηλής ποιότητας και σημασίας, το οποίο καταναλώνεται εύκολα και αποσπασματικά καθώς διασπάται διαρκώς η προσοχή. Αυτή η αντίληψη όμως αγνοεί την εξάπλωση του στοχαστικού λόγου στο διαδίκτυο, ως ανταπόκριση στη ζήτηση για περισσότερες ιδέες, περισσότερες πληροφορίες, περισσότερες ευκαιρίες για ανάγνωση και σκέψη – όχι λιγότερες.
Οι κόρες μου εξακολουθούν να διαβάζουν βιβλία, απλά προτιμούν να αφιερώνουν το χρόνο τους σ’ αυτά τα βιβλία που τις ενθουσιάζουν. Όταν ήμουν στην ηλικία τους, διάβαζα ό,τι υπήρχε διαθέσιμο μπροστά μου, γιατί τι άλλο μπορούσα να κάνω; Ίσως αυτό με έμαθε κάτι για την υπομονή και την ανεκτικότητα απέναντι σε εμπειρίες που δεν προκαλούν άμεση έκρηξη ντοπαμίνης, σίγουρα όμως θα ήμουν ευγνώμων αν υπήρχαν τότε σειρές όπως το The White Lotus.
Κάποιοι ενδεχομένως θα υποστηρίξουν ότι τα βιβλία είναι πιο πολύτιμα από την κινούμενη εικόνα, επειδή απαιτούν περισσότερη φαντασία – δημιουργώντας καλύτερους και πιο δυνατούς στοχαστές υποτίθεται. Όμως αυτό το κλασικό επιχείρημα μου φαίνεται ως μια εκ των υστέρων δικαιολογία για υπάρχουσες προκαταλήψεις. Επίσης, δεν έχω ακούσει να ισχυρίζεται κανείς ποτέ ότι το θέατρο παραπλανά τους θεατές προσφέροντας οπτικοακουστικά ερεθίσματα, αντί να τους αφήνει να διαβάσουν τα έργα. Πολλοί άνθρωποι υποστήριζαν ότι το ραδιόφωνο ήταν καλύτερο από την τηλεόραση, επειδή απαιτούσε φαντασία, αλλά ποιος από εμάς πιστεύει ότι μια σειρά όπως το Severance ας πούμε θα ήταν καλύτερη ως ραδιοφωνική εκπομπή;
Ίσως υπερεκτιμούμε επίσης το πόσο διάβαζαν οι σπουδαστές στο παρελθόν. Όταν πήγαινα πανεπιστήμιο, ελάχιστοι από τους συμφοιτητές μου διάβαζαν όλα όσα μας ανέθεταν να διαβάσουμε. Οι δικοί μου φοιτητές από την προ-TikTok εποχή παραδέχονται ότι και αυτοί αγνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ύλης. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι καθηγητές συχνά αναθέτουν μια τεράστια ύλη, αλλά καταλήγουν να συζητάνε στην τάξη μόνο κάποια σπαράγματα. Θυμάμαι ότι έπρεπε να διαβάσω ένα ατελείωτο και αφόρητο κομμάτι του Κίρκεγκορ που ο καθηγητής μου ούτε καν ανέφερε ποτέ, και τον «Ματωμένο γάμο» του Λόρκα, από το οποίο με το ζόρι αναλύσαμε μια σελίδα του. Όταν πριν από λίγο καιρό ένας φοιτητής με κατηγόρησε σε μια αξιολόγηση ότι είχα αντίστοιχες υπερβολικές απαιτήσεις από τους φοιτητές, συνειδητοποίησα ότι ήταν καιρός να σταματήσω. Πλέον προτιμώ να αναθέτω πιο «εύχρηστα» αποσπάσματα κειμένων που είναι σίγουρο ότι θα συζητήσουμε. Είναι καλύτερη χρήση του χρόνου τους και του δικού μου, και οδηγεί σε καλύτερες συζητήσεις στην τάξη.
Σίγουρα είναι αποπροσανατολιστικό το να αναρωτιέμαι αν τα παιδιά μου θα αγαπήσουν ποτέ τα μεγάλα, κλασικά μυθιστορήματα. Τώρα όμως απολαμβάνουν μια πλουσιότερη ποικιλία υλικού από ό,τι είχα εγώ ποτέ, και η δουλειά μου είναι απλώς να τα ενθαρρύνω να ασχοληθούν με τα καλύτερα από αυτά τα βιβλία όσο το δυνατόν περισσότερο — ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πιθανότατα θα διαβάσουν λιγότερο Τολστόι απ’ ό,τι εγώ. Και παρότι βρίσκω τους γραμματικούς κανόνες αρκετά ενδιαφέροντες ώστε να αφιερώσω μεγάλο μέρος της ζωής μου στη μελέτη τους, δεν με πειράζει που οι κόρες μου και οι μαθητές μου δεν χρειάζεται να ξοδεύουν τόση ενέργεια για να κατακτήσουν αυτούς τους συχνά αυθαίρετους κανόνες. Ελπίζω ότι, αφήνοντας την τεχνητή νοημοσύνη να αναλάβει μέρος αυτής της εργασίας, θα έχουν περισσότερο χρόνο να χρησιμοποιήσουν την δική τους σκέψη για πιο σημαντικά πράγματα.».
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 7/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
