Η Κατερίνα είναι μαθήτρια στην Δ’ τάξη του Δημοτικού . Είναι πρωί… Μόλις έφτασε στο σχολείο κι αντί να πάει να παίξει ή να κουβεντιάσει με τις φίλες της κάθεται στο παγκάκι και ανοίγει βιαστικά την τσάντα της. Βγάζει το βιβλίο της ιστορίας από μέσα και με το άγχος ζωγραφισμένο στο πρόσωπο της το ανοίγει στο μάθημα της ημέρας. Μετά κλείνει τα ματάκια της και προσπαθεί να πει απέξω το κείμενο…
Έχει εβδομαδιαίο επαναληπτικό τεστ!
Αυτή τη μικρή, τυποποιημένη δοκιμασία, που δεν είναι τίποτα περισσότερο από την επιτομή της αποτυχίας του σύγχρονου ελληνικού σχολείου να ανταποκριθεί στον 21ο αιώνα.
Το Ελληνικό Σχολείο έχει μετατραπεί σε ένα "εργοστάσιο βραχυπρόθεσμης μνήμης". Τα συχνά τεστ και η στείρα απομνημόνευση δεν έχουν ως στόχο την κατανόηση ή την κριτική σκέψη, αλλά μόνο τη διασφάλιση της αναπαραγωγής πληροφοριών για λίγες ώρες. Η γνώση γίνεται «αναλώσιμη» δηλαδή καταναλώνεται για τον βαθμό και απορρίπτεται αμέσως μετά την εξέταση.
Ποιο είναι όμως το κόστος αυτής της πρακτικής στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI); Θα μου πείτε δεν έχουμε προλάβει να καταλάβουμε και πολλά ακόμα… Κακώς… γιατί τα παιδιά μας ήδη ζητάνε από ένα ΑΙ να τους γράψει μια εργασία, να τους λύσει μια άσκηση ή να τους βρει μια πληροφορία σε κλάσματα δευτερολέπτου. Και το πρωί πάνε στο σχολείο. Στο μέρος των παρωχημένων μεθόδων μετάδοσης της γνώσης και σε πολλές περιπτώσεις πληροφοριών που προέρχονται από βιβλία που έχουν εκδοθεί πολλά έτη πριν .
Εμείς οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να το ξέρουμε πως πλέον η πραγματική αξία του ανθρώπου σήμερα δεν βρίσκεται στο «τι» ξέρει, αλλά στο «πώς» σκέφτεται. Ένα σύστημα που εστιάζει στα τεστ, διδάσκει στους μαθητές μας, να είναι παθητικοί δέκτες περιμένοντας μια συγκεκριμένη ερώτηση και δίνοντας μια συγκεκριμένη απάντηση αντί να ψάξουν να ερευνήσουν να ανακαλύψουν… Τελειώνουν το Σχολείο και βλέπουν τα μαθήματα ως αυτόνομες μονάδες και δεν μπορούν να συνδέσουν την οικονομία με την Γεωγραφία ή την ιστορία με την τεχνολογία. Επίσης σπάνια θα συναντήσεις μαθητή να πηγαίνει με χαρά το πρωί στο σχολείο. Κι αυτό συμβαίνει γιατί μαθαίνουν να συνδέουν τη μάθηση με την πίεση και την αποτυχία, με αποτέλεσμα τη ραγδαία μείωση του ενδιαφέροντος και της περιέργειας. Αυτή η αποτυχία είναι η ρίζα της βαρεμάρας, της αδιαφορίας και τελικά όλων των μαθησιακών δυσκολιών, όλων των προβλημάτων συμπεριφοράς που παρατηρούμε σε όλες τις βαθμίδες. Και μετά από όλα αυτά ακόμη απορούμε πως βρίσκονται σε κάθε σχολική τάξη τόσα παιδιά με γνωματεύσεις από το ΚΕΔΑΣΥ.
Το ελληνικό σχολείο, από το νηπιαγωγείο μέχρι το λύκειο, με τις ευλογίες και την υποστήριξη των γονέων, μοιάζει σήμερα να είναι ένα μουσείο εκπαιδευτικών μεθόδων του προ-τεχνολογικού αιώνα. Ενώ ο κόσμος γύρω μας μετασχηματίζεται με ρυθμούς ιλιγγιώδεις από την Τεχνητή Νοημοσύνη και την ψηφιακή επανάσταση, τα παιδιά μας εξακολουθούν να είναι εγκλωβισμένα σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που επιβραβεύει την παπαγαλία, τη στατικότητα και τη στείρα μάθηση, με αποκορύφωμα τον «μπαμπούλα» των Πανελληνίων. Η ανάγκη για ριζική αλλαγή δεν είναι απλώς επιθυμία, είναι επιτακτική ανάγκη για την επιβίωση της νέας γενιάς, σε μια αγορά εργασίας και μια κοινωνία που απαιτούν δεξιότητες εντελώς διαφορετικές από αυτές που τους διδάσκουμε.
Κι επειδή όλα αυτά λίγο πολύ τα ξέρουμε κι αν δεν τα ξέρουμε ακριβώς τα υποψιαζόμαστε, αυτό που πρέπει να μας απασχολεί πλέον είναι οι λύσεις. Πρέπει να βρεθούν λύσεις που να στηρίζονται στην αποδόμηση της μάθησης ως πίεση και στην επένδυση στους εκπαιδευτικούς ως τον μόνο πραγματικό μοχλό αλλαγής. Η κατάργηση των Πανελληνίων που ήδη έχει ανακοινωθεί προσωπικά θεωρώ πως πρέπει να είναι το τελικό και όχι το πρώτο βήμα.
Πρέπει να ξεκινήσουμε, ξεκαθαρίζοντας ποιο είναι το πραγματικό στεγαστικό πρόβλημα των σχολείων μας! Και σίγουρα δεν είναι μόνο η έλλειψη αιθουσών, αλλά η αναποτελεσματικότητα και των υπαρχόντων χώρων. Η τυπική σχολική αίθουσα, σχεδιασμένη για μετωπική διδασκαλία και παθητική ακρόαση, είναι ο κατεξοχήν χώρος που επιβάλλει τη φωτοτυπία και την απομνημόνευση.
Δεν υπάρχουν εργαστήρια ψηφιακής δημιουργίας, χώροι για ομαδική εργασία σχολικές βιβλιοθήκες με υπολογιστές και πρόσβαση σε ψηφιακές πηγές, ούτε καν ευέλικτα έπιπλα που να επιτρέπουν την αλλαγή της διάταξης. Έτσι ο δάσκαλος, χωρίς τον κατάλληλο χώρο, αναγκάζεται να καταφύγει στην εύκολη λύση που είναι το βιβλίο, ο πίνακας, η φωτοτυπία και τα τεστ. Πώς η Κατερίνα θα μπορεί να ψάξει, να ερευνήσει, να ανακαλύψει όταν το μόνο που έχει είναι ένα θρανίο και ένας τοίχος. Εκείνο που χρειαζόμαστε είναι ένα Εθνικό Πρόγραμμα Αναβάθμισης Υποδομών που θα ξεφύγει από την απλή συντήρηση και θα εστιάσει στη μεταμόρφωση των κτιρίων σε Κέντρα Ενεργούς Μάθησης.
Ξέρω θα αρχίσει η γκρίνια τώρα περί μη ύπαρξης πηγών χρηματοδότησης όλων αυτών. Όλοι γνωρίζουμε πως χρηματοδότηση μπορεί να βρεθεί, αν στοχεύσουμε σωστά και όλοι μαζί, προς την αλλαγή εκ θεμελίων του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
Από Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΣΠΑ), το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ακόμη και οι Δήμοι θα πρέπει να μεριμνούν εξασφαλίζοντας χρήματα για τέτοιες αλλαγές στις πόλεις τους.
Θα μπορούσε να γίνει η προσπάθεια στο πλαίσιο ενός υγιούς συναγωνισμού ανάμεσα στους Δήμους της χώρας.
Ποιος Δήμος έχει τα πιο σύγχρονα σχολεία.
Επιπροσθέτως, μια άλλη σημαντική αλλαγή είναι κάτι που συζητιέται ακροθιγώς τα τελευταία χρόνια! Και αφορά την κατάργηση του Αριθμητικού Βαθμού (1-20) έως και την Α' Γυμνασίου. Αυτή η κίνηση δεν είναι απλώς μια παιδαγωγική επιλογή, αλλά μια ριζοσπαστική πράξη ενάντια στο άγχος και την παπαγαλία. Αντικαθιστώντας τους αριθμούς με αποκλειστικά περιγραφική αξιολόγηση («Πρόοδος», «Ανάπτυξη Δεξιοτήτων») μέσω Portfolio και Project-Based Learning, εξουδετερώνουμε τον φόβο του τεστ που βασανίζει τα παιδιά όπως την Κατερίνα. Η μάθηση παύει να είναι μέσο για την απόκτηση ενός αναλώσιμου βαθμού και μετατρέπεται σε αυτοσκοπό, ενισχύοντας την εσωτερική παρακίνηση, μειώνοντας τη σχολική διαρροή και χτίζοντας μια γενιά που επιδιώκει την ουσία και όχι την τυπική επιβεβαίωση. Η γνώση μπορεί να γίνει πράξη… Έτσι η Κατερίνα αντί να απομνημονεύει την ιστορία, θα της ζητηθεί να κατασκευάσει με lego ένα μοντέλο του Παρθενώνα και να παρουσιάσει την ιστορική του σημασία, χρησιμοποιώντας τεχνολογικά εργαλεία (π.χ. AI για αναζήτηση υλικού). Αυτή η βιωματική εμπλοκή της στην εκπαιδευτική διαδικασία, μπορεί με επιτυχία να αντικαταστήσει την παθητικότητα.
Οι γονείς πρέπει να πάψουν να επιβραβεύουν τα παιδιά για τον βαθμό. Να σταματήσουν να πολεμούν τον δάσκαλο αμφισβητώντας τα όσα λέει. Για τους εκπαιδευτικούς όλα τα παιδιά είναι παιδιά τους. Τα αγαπούν το ίδιο και η ουσιαστική αμοιβή τους είναι να τα βλέπουν να προχωράνε προοδεύοντας στην ζωή τους. Αν το σκεφτούμε ο στόχος είναι ακριβώς ο ίδιος.
Το σχολείο είναι επιτακτική ανάγκη να μεταμορφωθεί σε Κέντρο Δεξιοτήτων, όπου η επιτυχία δεν μετριέται σε βαθμούς, αλλά σε ανάπτυξη και δημιουργία υπεύθυνου χαρακτήρα. Αυτό απαιτεί τη δέσμευση όλων. Δύο φορές τον χρόνο, γονείς, εκπαιδευτικοί και μαθητές θα πρέπει να συνυπογράφουν μια Συμφωνία Ενεργούς Μάθησης και Συνυπευθυνότητας. Αυτή η Συμφωνία ορίζει κοινούς στόχους, όπως η «Ανάπτυξη Ενσυναίσθησης», η «Βελτίωση Συνεργασίας» και η «Αυτορρύθμιση».
Επιπλέον με τη δέσμευση αυτή η αντιμετώπιση των συμπεριφορικών θεμάτων γίνεται κοινή ευθύνη με δομημένο πλαίσιο. Η πολύ σημαντική συνεισφορά των γονέων είναι να αναλαμβάνουν την ευθύνη που τους αναλογεί και να αρχίσουν να υποστηρίζουν το Σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, να μην τους κακολογούν δημοσίως, δοθείσης ευκαιρίας, ειδικά μπροστά στο παιδί τους, να μην εστιάζουν στην αποκλειστική εξασφάλιση της ακαδημαϊκής επιτυχίας και να επενδύσουν στην καλλιέργεια της μαθησιακής περιέργειας και της κοινωνικής ωριμότητας.
Η εποχή της αναλώσιμης γνώσης έχει τελειώσει. Το σχολείο πρέπει να γίνει το μέρος όπου η Κατερίνα θα πηγαίνει με λαχτάρα, όχι με άγχος, γιατί εκεί δημιουργεί και σκέφτεται, αντί να απομνημονεύει και να αναπαράγει. Αυτή η αλλαγή δεν είναι πολυτέλεια, είναι προϋπόθεση για την επιβίωση της νέας γενιάς.
Καταλήγοντας, η ριζική μεταμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος, απαιτεί ως θεμελιώδη προϋπόθεση την μισθολογική ικανοποίηση των εκπαιδευτικών. Κανείς δεν μπορεί να προσφέρει το 100% των δυνατοτήτων του, να καινοτομήσει και να λειτουργήσει ως μέντορας και όχι ως απλός διεκπεραιωτής, όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με την οικονομική εξαθλίωση και την κοινωνική ανασφάλεια. Η άμεση αναπροσαρμογή των μισθών είναι, συνεπώς, όχι απλώς ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά στρατηγική επένδυση στην ποιότητα της παρεχόμενης γνώσης. Ενισχύοντας το κύρος του επαγγέλματος με επαρκείς απολαβές, διασφαλίζουμε την προσέλκυση και διατήρηση των ικανότερων επιστημόνων στις τάξεις, μετατρέποντας τον εκπαιδευτικό από «μειονεκτούντα» δημόσιο υπάλληλο, στον πολυτιμότερο μοχλό αλλαγής του μέλλοντος της χώρας.
*Μαρία Ζ. Μελεσσανάκη
Εκπαιδευτικός – Επικοινωνιολόγος
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 8/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
