Οι σπουδές υποβαθμίζονται, οι γνώσεις απαξιώνονται μαζί με το απολυτήριο. Κι όμως οι «αριστούχοι» αυξήθηκαν σημαντικά τα τελευταία χρόνια με βάση τις ενδοσχολικές επιδόσεις, άλλωστε δεν υπάρχουν ανεξεταστέοι - χάθηκαν μαζί με τις πανδημίες, λόγω των ευνοϊκών ρυθμίσεων. Μαζί με την απαξίωση των σπουδών στο λύκειο, υποβαθμίζεται και ο μαθησιακός και παιδαγωγικός ρόλος των εκπαιδευτικών.
Το λύκειο μαζί με όλες τις μεταρρυθμίσεις, που το ταλανίζουν, συνεχίζει να προσανατολίζεται στις Πανελλήνιες Εξετάσεις για την εισαγωγή των μαθητών του στα ΑΕΙ, με αποτέλεσμα ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών να αδιαφορεί, αφού δεν ικανοποιούνται στο σχολείο οι κλίσεις και τα ενδιαφέροντα του. Μάλιστα η απαξίωση σχολών και μαθημάτων αποτελεί σημείο των καιρών (εντυπωσιακή πτώση των βάσεων εισαγωγής στις σχολές ανθρωπιστικών σπουδών), ως προς τις επιλογές τους για συνέχιση των σπουδών, κάτι που διαμορφώνει και τις βάσεις εισαγωγής.
Παράλληλα διατηρείται στο λύκειο το ανταγωνιστικό πλαίσιο και ο εξετασιοκεντρικός του χαρακτήρας, αφού οι μαθητές εξετάζονται και στις τρεις τάξεις με ενδοσχολικές εξετάσεις μέσω τράπεζας θεμάτων (στα περισσότερα μαθήματα), ενώ ως υποψήφιοι ανά ομάδα προσανατολισμού εξετάζονται στις πανελλαδικές εξετάσεις, συμπληρώνοντας στο τέλος μηχανογραφικό δελτίο.
Οι αυξανόμενες αποκλίνουσες και παραβατικές συμπεριφορές των μαθητών στο σχολείο αντιμετωπίζονται με την αυστηροποίηση των ποινών και με συνταγές διαχείρισης κρίσεων στις σχολικές τάξεις. Δυστυχώς όμως οι αλλαγές αυτές δεν συνδέονται με αλλαγές στο πλαίσιο σπουδών και στην εκπαιδευτική μεθοδολογία. Δεν εφαρμόζεται καμία πολιτική πρόληψης των φαινομένων και παράλληλα σε κλίμα φόβου και ανασφάλειας δίνεται έμφαση στην αντιμετώπιση των φαινομένων με αυστηρότερα μέτρα. Με την απουσία της κοινωνιολογικής παιδείας και της καλλιτεχνικής ευαισθησίας στο σχολείο οι μαθητές δεν πρόκειται να γνωρίσουν τις αιτίες του φασισμού, του ρατσισμού, των προκαταλήψεων, των κοινωνικών στερεοτύπων, της αποξένωσης, αλλά και της ανθρώπινης μοναξιάς. Η κατάργηση της κοινωνιολογίας μοιάζει περισσότερο με πολιτική τοποθέτηση και λιγότερο ως διδακτική επιλογή.
Η σχολική αλλοτρίωση παρουσιάζεται σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, ενώ τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας αυξάνονται σε έκταση, αλλά και σε ένταση. Η κατάσταση θα χειροτερεύει όσο δεν υπάρχει σαφήνεια μεταξύ των μέσων που χρησιμοποιούνται αλλά και των σκοπών που επιδιώκονται. Έτσι ο θεσμός του σχολείου περνάει κρίση και η κατάσταση γίνεται ακόμα χειρότερη με τις απόπειρες εφαρμογής της ΑΙ σε πλατφόρμες, που δημιουργούν ανασφάλεια, αφού οι
κοινωνικές αντιφάσεις μεγαλώνουν τη σύγχυση για μικρούς και μεγάλους (διαδραστικοί πίνακες, tablets, κινητά, κτλ).
Στους παράγοντες που τα τελευταία χρόνια δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο την ομαλή λειτουργία του σχολείου πρέπει να προσθέσουμε:
α) Τις αυξημένες αρμοδιότητες των Διευθυντών, κυρίως ως προς τον διοικητικό τους έργο με τη μορφή του manager μιας επιχείρησης, με την ευθύνη εφαρμογής της αξιολόγησης (εσωτερικής, εξωτερικής, ατομικής) με όλες τις συνέπειες που έχει η εργαλειοποίηση αυτής, όπως η υποβάθμιση του εκπαιδευτικού και παιδαγωγικού ρόλου των Διευθυντών, η αύξηση της συχνότητας δύσκολων καταστάσεων και κρίσεων στο σχολείο, κυρίως λόγω της έντονης διαφορετικότητας των εργαζομένων ως προς το εργασιακό τους καθεστώς (μόνιμοι, αναπληρωτές, ΠΔΕ, Παράλληλης, κ.ά.), αλλά και των διαφορετικών προσδοκιών και αντιλήψεων που έχουν. Ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας της διεύθυνσης (σύμφωνα με τις τελευταίες αλλαγές) σε συνδυασμό με την θεσμική αποδυνάμωση του Συλλόγου Καθηγητών δημιουργεί κινδύνους εφαρμογής ενός συντηρητικού έως και αυταρχικού μοντέλου διοίκησης και
β) τις αυξημένες αρμοδιότητες των εκπαιδευτικών και την υποχρεωτική τους συμμετοχή σε νέα θεσμικά σχήματα και θεσμοθετημένες καταστάσεις (μέντορες, συντονιστές επιστημονικών ομάδων, σύμβουλοι σχολικής ζωής, ομάδες αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας, ατομική αξιολόγηση, κτλ). Κι όλα τα παραπάνω, επιπλέον των εξωδιδακτικών υποχρεώσεων (υπεύθυνοι τμημάτων, μητρώο, πρακτικά, myschool, υπεύθυνοι εορτών, κτλ) και μάλιστα σε κλίμα φοβίας και ανασφάλειας λόγω της ενεργοποίησης πειθαρχικών μηχανισμών, που επιβαρύνει σημαντικά το έργο τους φτάνοντας συχνά στην ψυχική κόπωση και την εξουθένωση.
Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν:
Οι βασικές ελλείψεις πολλών σχολείων, ως προς την υλικοτεχνική τους υποδομή, αφού συνεχίζουν οι εκπαιδευτικοί να μην έχουν το δικό τους χώρο εργασίας και εκτός σχολικής τάξης (γραφείο, φωριαμοί, κτλ), ενώ σε πολλά σχολεία γίνεται δύσκολη η διδασκαλία λόγω βασικών ελλείψεων (κλιματισμός, εποπτικά μέσα, κτλ). Η απαξίωση της σημαντικότητας του έργου των εκπαιδευτικών από τους γονείς, αποτέλεσμα ψυχοκοινωνικών μηχανισμών, που εύκολα διεισδύουν στον προσωπικό τους χώρο και τον διαλύουν αναπαράγοντας στερεότυπα και προκαταλήψεις (ΜΜΕ, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κ.ά.). Ο παρεμβατισμός των γονέων στο διδακτικό και παιδαγωγικό έργο των εκπαιδευτικών, όταν κυρίως νοιώθουν ότι απειλείται ο άκρατος ατομικισμός και η πετυχημένη πορεία του παιδιού τους.
Η οικονομική ένδεια των εκπαιδευτικών σε σχέση με τη σπουδαιότητα του έργου τους, αφού συνεχίζουν να υποπληρώνονται σε σχέση με τις ανάγκες τους, αλλά και
σε σχέση με άλλα επιστημονικά επαγγέλματα και σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Η έλλειψη νομικής και ηθικής κάλυψης από το υπουργείο Παιδείας της προσπάθειας τους (βλ. για παράδειγμα τις εκδρομές), που επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση.
Ίσως το χειρότερο απ’ όλα τα παραπάνω είναι ο κατακερματισμός της συλλογικότητας και οι δυσκολίες στην επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευτικών, αφού η αγάπη, το μεράκι και η αυτοθυσία του δασκάλου δεν φαίνονται αρκετά στο να διατηρήσουν στις μέρες μας ζωντανή την ελπίδα για την βελτίωση της κοινωνίας μας, όσο ο ατομικισμός αποκτά κοινωνική αξία και η απαρίθμηση μορίων εντάσσεται σ’ ένα παιχνίδι ανταγωνισμών και μικροπρέπειας απομακρύνοντας όλο και περισσότερο το “κοινό καλό”. Έτσι σύμφωνα με τα παραπάνω ερμηνεύονται εύκολα τα αποτελέσματα των ερευνών που δείχνουν ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί σημειώνουν υψηλά επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης, ενώ το 40% αυτών δείχνει χαμηλό αίσθημα επαγγελματικής επιτυχίας (ΕΚΤ, 2014-2016), μάλιστα οι μόνιμοι εκπαιδευτικοί, οι γυναίκες και οι ηλικίες 41-60 νοιώθουν περισσότερο πιεσμένοι, εξουθενωμένοι και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο burnout (Γ.Κόσυβας 2023).
Έτσι δεν μας εντυπωσιάζει το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί και στελέχη εκπαίδευσης επιλέγουν είτε να παραιτηθούν από τη θέση τους είτε να ζητήσουν άδεια άνευ αποδοχών (Ν.Μακρής “Οι εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα «καίγονται»… 27/7/25 ιστοσελίδα AlfaVita).
Η δημόσια εκπαίδευση και ιδιαίτερα το σημερινό λύκειο κατά τα τελευταία χρόνια λειτουργεί περισσότερο ως παράγοντας αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας, αλλά και της κυρίαρχης κουλτούρας και σε καμία περίπτωση ως δυναμικός παράγοντας δημιουργικής αμφισβήτησης και αλλαγής του εκάστοτε κοινωνικού status.
Η απαξίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης και η εργαλειοποίηση της γνώσης με προσανατολισμό την ατομική επιτυχία και διάκριση οδηγεί στην έκπτωση της κοινωνικής της αξίας και του κοινωνικού της ρόλου. Η εκπαίδευση θα μπορούσε να βελτιώσει την κοινωνία, προβάλλοντας τον άνθρωπο και την προσωπικότητα του, μια προσωπικότητα που θα προκύπτει μέσω της επικοινωνίας, αλλά και των συλλογικών δράσεων για κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 8/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
