ΑΠΘ: Αντιδράσεις πανεπιστημιακών για την ίδρυση ξενόγλωσσων προγραμμάτων προπτυχιακών σπουδών με δίδακτρα

Με αφορμή τη συζήτηση στις Συνελεύσεις των Τμημάτων της πρότασης των Πρυτανικών Αρχών του ΑΠΘ για συμμετοχή στην πρωτοβουλία “Aristotle International” για ίδρυση Ξενόγλωσσων Προπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών (ΞΠΠΣ) με δίδακτρα, η ΔΗΠΑΚ είχε έγκαιρα υπογραμμίσει ότι η εν λόγω πρωτοβουλία αποτελεί μια ακόμη ψηφίδα στο ψηφιδωτό της εμπορευματικής “διεθνοποίησης και εξωστρέφειας” του ΑΠΘ, στρατηγικού στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του αποκαλούμενου Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης. Αποτελεί συνέχεια των πρωτοβουλιών της προηγούμενης Πρυτανικής Αρχής για δημιουργία επιχειρηματικού παραρτήματος του ΑΠΘ στην Πάφο και κεντρική κατεύθυνση της κυβέρνησης για την υλοποίηση του στρατηγικού της στόχου περί πλήρους επιχειρηματικού μετασχηματισμού της δημόσιας Ανώτατης Εκπαίδευσης. Οι πρωτοβουλίες αυτές λαμβάνονται με αποκλειστικό κριτήριο και σκοπό την προσέλκυση φοιτητών/πελατών από το εξωτερικό στο όνομα της οικονομικής αυτοτέλειας και χρηματοδοτικής εγκατάλειψης της δημόσιας Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα μας.  

Με αφορμή τα non-paper της Πρυτανείας και τους ατεκμηρίωτους ισχυρισμούς και διαβεβαιώσεις της προς τους Προέδρους των Τμημάτων που καλούνται να εισηγηθούν την ίδρυση των εν λόγω προγραμμάτων, η ΔΗΠΑΚ επανέρχεται σε μια προσπάθεια αποσαφήνισης των μύθων και προσδοκιών που καλλιεργούνται σχετικά με αυτά τα προγράμματα.

Μύθος 1^ος – Τα ΞΠΠΣ με δίδακτρα θα τελούν υπό τον έλεγχο του επισπεύδοντος Τμήματος.  

Οι Πρυτανικές Αρχές ισχυρίζονται ότι «ο Δ/ντης του ΞΠΠΣ θα αναφέρεται στον Πρόεδρο του Τμήματος» και κατά αυτόν τον τρόπο θα διασφαλίζεται ότι το πρόγραμμα θα τελεί υπό τον ακαδημαϊκό και οικονομικό έλεγχο του Τμήματος. Στην πραγματικότητα, όπως καταδεικνύει και το σχετικό ΦΕΚ ίδρυσης του ΞΠΠΣ του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ, η διοικητική δομή των ΞΠΠΣ προσομοιάζει με διοικητική δομή ιδιωτικής επιχείρησης αντίστοιχη με την επιχειρηματική διοικητική δομή σε επίπεδο ΑΠΘ. Διοικούνται από 7μελη Επιτροπή, η οποία ορίζεται από τη Σύγκλητο και στην οποία συμμετέχει ex officio ο εκάστοτε Πρόεδρος και Αναπληρωτής Πρόεδρος του Τμήματος. Τα ΞΠΠΣ δεν έχουν τη τυπική ακαδημαϊκή διάρθρωση με Τομείς και Γενική Συνέλευση, δεν διαθέτουν δηλαδή εσωτερικό ακαδημαϊκό, εποπτικό μηχανισμό. Ομοίως τα ΞΠΠΣ και η Επιτροπή διοίκησής τους δεν είναι υπόλογοι στους Τομείς και τη Συνέλευση του Τμήματος, υπόκεινται μόνο στον όποιο οικονομικό έλεγχο του ΕΛΚΕ. Τα ΞΠΠΣ λειτουργούν με άλλα λόγια σε καθεστώς διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας και πλήρους θεσμικής τους απόσπασης από τα Τμήματα, γεγονός που αντικειμενικά δύναται να εκκολάψει φαινόμενα οικονομικής διαφθοράς και άτυπων εξαρτητικών σχέσεων μεταξύ της Επιτροπής και των μελών ΔΕΠ που συμμετέχουν στα προγράμματα αυτά. 

Μύθος 2^ος – Τα ΞΠΠΣ με δίδακτρα θα εξασφαλίσουν πρόσθετο εισόδημα για τα μέλη ΔΕΠ και ευκαιρίες απασχόλησης για τους διδάκτορες.

 Όσο για τις «ευκαιρίες απασχόλησης των διδακτόρων των Τμημάτων» τα ΞΠΠΣ προσφέρουν χαμηλά αμειβόμενες, ορισμένου χρόνου ευκαιρίες απασχόλησης, με κριτήρια και διαδικασίες πρόσληψης που δεν ακολουθούν τις αντίστοιχες διαδικασίες για το υπόλοιπο διδακτικό και διοικητικό προσωπικό των ΑΕΙ. Είναι ενδεικτικό ότι το ΞΠΠΣ του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ στην πλήρη λειτουργία του θα στηρίζει το εκπαιδευτικό και διοικητικό του έργο σε μια στρατιά βοηθητικού διδακτικού προσωπικού (80 αποκαλούμενοι “readers”) και διοικητικού προσωπικού, με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και καθαρές μηνιαίες αποδοχές που κυμαίνονται από 800-1.200€, η πρόσληψη δε των οποίων γίνεται από τριμελή επιτροπή απευθείας οριζόμενη από την Επιτροπή του ΞΠΠΣ.   

Μύθος 3^ος – Τα ΞΠΠΣ θα ενισχύσουν τις υποδομές των Τμημάτων

Το βασικό νεοκλασικό επιχείρημα που χρησιμοποιεί η κυβέρνηση, διαδίδουν οι Πρυτανικές Αρχές και υιοθετούν τελικά οι Διοικήσεις των Τμημάτων, οι οποίες λειτουργούν ή προτίθενται να λειτουργήσουν τέτοια προγράμματα σπουδών με δίδακτρα, είναι ότι με την επιχειρηματική τους αυτή δραστηριότητα θα παράξουν πρόσθετους πόρους οι οποίοι και θα αξιοποιηθούν για την αναβάθμιση των υποδομών και τη βελτίωση των δωρεάν προπτυχιακών προγραμμάτων που παρέχει το Τμήμα.

Το επιχείρημα είναι παλιό το ίδιο και η εμπειρία της πανεπιστημιακής κοινότητας. Όπως τα εκατοντάδες μεταπτυχιακά με δίδακτρα δεν αναβάθμισαν τις υποδομές των Τμημάτων και τα δωρεάν μεταπτυχιακά, έτσι και τα προπτυχιακά με δίδακτρα δεν πρόκειται να αναβαθμίσουν τα προπτυχιακά προγράμματα χωρίς δίδακτρα. Ο κύριος όγκος των εσόδων των ΞΠΠΣ χρησιμοποιείται για την κάλυψη των εξόδων μισθοδοσίας τους (έως και 70%) και την κάλυψη των λειτουργικών τους δαπανών (έως και 20%). Το όποιο πλεόνασμα χρησιμοποιείται κύρια για έργα βιτρίνας, ανακαινίσεις ή εξοπλισμό άμεσα σχετιζόμενο και σε ευθεία χρήση από τους φοιτητές/πελάτες των ΞΠΠΣ με δίδακτρα.        

Τα οικονομικά στοιχεία του ΞΠΠΣ του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ (βλ. διάγραμμα)* δείχνουν ότι:  (α) Τα έξοδα μισθοδοσίας του (readers, διοικητικοί και πρόσθετες αμοιβές ΔΕΠ με 50€ καθαρά μηνιαίως) απορροφούν το 51% των συνολικών εσόδων του προγράμματος. Αν κανείς υπολογίσει τα έξοδα μισθοδοσίας με πρόσθετες αμοιβές ανά ΔΕΠ στα 150€ καθαρά μηνιαίως, τα έξοδα μισθοδοσίας απορροφούν το 70% των συνολικών εσόδων του προγράμματος (β) Το 2% των εσόδων του (100.000€ ετησίως) δαπανάται για έξοδα marketing (αμοιβή συμβούλου, σχεδίαση και λειτουργία ιστοσελίδας, συμμετοχή σε εκδηλώσεις προσέλκυσης φοιτητών/πελατών κτλ) (γ) Το 5% των εσόδων του (200.000€ ετησίως) δαπανάται στη 3ετη σύμβαση του με ιδιωτική εταιρεία e-learning (δ) το 10% των εσόδων του καλύπτει την εισφορά του στον ΕΛΚΕ (ε) και το υπόλοιπο 13-32% των εσόδων του ΞΠΠΣ (ανάλογα με το σενάριο πρόσθετων αμοιβών ανά μέλος ΔΕΠ, 50-150€ καθαρά μηνιαίως) δαπανάται κύρια σε έργα ανακαίνισης ήδη υπαρχόντων υποδομών (ανακαίνιση και οπτικοακουστικός εξοπλισμός αμφιθεάτρων, κατασκευή Γραμματείας ΞΠΠΣ, έργα καλλωπισμού και ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων) και εξασφάλισης αναλώσιμων, εξοπλισμού, λογισμικών για τις άμεσες ή έμμεσες ανάγκες του ΞΠΠΣ.     

Μύθος 4^ος – Τα ΞΠΠΣ με δίδακτρα δεν θα επιβαρύνουν τη λειτουργία των υπαρχόντων ΠΠΣ χωρίς δίδακτρα

Η κυβέρνηση και οι Πρυτανικές Αρχές του ΑΠΘ ισχυρίζονται ότι η λειτουργία των ΞΠΠΣ «δεν θα επηρεάσει τα υπάρχοντα ΠΠΣ … και δεν θα επιβαρύνει τα μέλη ΔΕΠ». Με άλλα λόγια το επιχειρηματικό πανεπιστήμιο δεν έχει καμία αρνητική επίπτωση στη λειτουργία των ΑΕΙ, προσφέρει μόνο οφέλη! Κλασικές «μαγικές εικόνες» της ιδιωτικοποίησης της ΑΕ, που συγκρούονται με την κοινή λογική και τη συσσωρευμένη εμπειρία από την εφαρμογή της. Τα ΞΠΠΣ πέραν του ότι εντείνουν τις ταξικές ανισότητες στην πρόσβαση στην Ανώτατη Εκπαίδευση έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στα υπάρχοντα ΠΠΣ χωρίς δίδακτρα. Πιο συγκεκριμένα:

• Τα ΞΠΠΣ με δίδακτρα δεν αυξάνουν τις διαθέσιμες αίθουσες διδασκαλίας των Τμημάτων. Στο Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ για παράδειγμα 3 αμφιθέατρα και 2 αμφιθεατρικές αίθουσες λειτουργούσαν πριν την ίδρυση του ΞΠΠΣ, τα ίδια παραμένουν 4 χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας του. 
• Τα ΞΠΠΣ με δίδακτρα αντικειμενικά θα μειώσουν την πρόσβαση των ΠΠΣ χωρίς δίδακτρα και των δωρεάν ΠΜΣ του Τμήματος στις ήδη περιορισμένες αίθουσες διδασκαλίας.
• Τα ΞΠΠΣ με δίδακτρα θα αποδυναμώσουν τη διοικητική υποστήριξη των υπαρχόντων ΠΠΣ, κύρια δια της μετακίνησης έμπειρου προσωπικού προκειμένου να στηθούν και να λειτουργήσουν τα νέα προγράμματα. Ενδεικτικά στο Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ 5 έμπειροι διοικητικοί υπάλληλοι  μετακινήθηκαν στο ΞΠΠΣ το 2020-1, χωρίς να έχουν αντικατασταθεί έως και σήμερα.
• Τα ΞΠΠΣ δεν πρόκειται να επιλύσουν κανένα από τα προβλήματα των φοιτητών των υπαρχόντων ΠΠΣ αναφορικά με τη φοιτητική τους μέριμνα. Τα «καθρεφτάκια προς ιθαγενείς» - 600 στηθοσκόπια που δώρισε το ΞΠΠΣ του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ στους πρωτοετείς του ΠΠΣ χωρίς δίδακτρα κατά τα τελευταία δύο έτη - αποτελούν ομολογία και απόπειρα εξαγοράς της ανοχής του ιατρικού φοιτητικού πληθυσμού στον ραγδαίο επιχειρηματικό μετασχηματισμό του Τμήματος Ιατρικής και στις εκρηκτικές ανισότητες που αυτός προκαλεί. Τα πάγια αιτήματα των φοιτητριών/των ιατρικής για δωρεάν μετακίνηση στα νοσοκομεία και για δωρεάν πλήρη ιατρικό εξοπλισμό για την κλινική τους άσκηση παραμένουν ακόμη και σήμερα ανικανοποίητα.
• Τα ΞΠΠΣ επιβαρύνουν σημαντικά το φόρτο εργασίας των μελών ΔΕΠ, ωθώντας μεταξύ άλλων στη γενίκευση μονομερών και αντιεκπαιδευτικών τρόπων αξιολόγησης των φοιτητριών/των. Ενδεικτικά κατά τα 4 πρώτα έτη λειτουργίας του ΞΠΠΣ του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ γενικεύτηκε η αξιολόγηση των φοιτητριών/των του υπάρχοντος ΠΠΣ με χρήση tablets και multiple choice (>80% των ερωτήσεων είναι πολλαπλής επιλογής), με κύριο σκοπό την μείωση του φόρτου εργασίας των μελών ΔΕΠ για διόρθωση γραπτών των δύο παράλληλων ΠΠΣ.
• Τα ΞΠΠΣ θα επιβαρύνουν αντικειμενικά και θα υποβαθμίσουν την πρακτική ή κλινική εκπαίδευση των φοιτητών των υπαρχόντων ΠΠΣ χωρίς δίδακτρα. Ενδεικτικά στο Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ μετά την ίδρυση του ΞΠΠΣ, η θεωρητική εκπαίδευση στο πλαίσιο της κλινικής άσκησης των 5ετών φοιτητών του ΠΠΣ χωρίς δίδακτρα γίνεται πλέον σε μεγάλες αμφιθεατρικές ομάδες αντί σε μικρές ομάδες εντός των κλινικών, με σκοπό την εξοικονόμηση χώρου και χρόνου για την κλινική άσκηση των φοιτητών/πελατών του ΞΠΠΣ. Σοβαρές επίσης ανησυχίες εγείρει η έκθεση των ασθενών και η σημαντική επιβάρυνση των κλινικών του ΕΣΥ, από την κλινική άσκηση των ιδιωτών και ανεπαρκούς γλωσσομάθειας φοιτητών/πελατών του ΞΠΠΣ.

 Η ΔΗΠΑΚ ΑΠΘ: