Βασίλης Γκουζέλος Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Εκπαιδευτικών Μουσικής Επιστήμης (ΠΑΣΕΜΕ) με ανοιχτή επιστολή προς την Υπουργό Παιδείας καταγγέλλει τη συνεχή υποβάθμιση του μαθήματος της μουσικής, τονίζοντας ότι τα οργανικά κενά ξεπερνούν τα 500 και παραμένουν ακάλυπτα.
Παράλληλα, σημειώνει πως η κάλυψη των αναγκών δεν ξεπερνά το 32%, ενώ το μάθημα έχει ήδη περιοριστεί σε μονόωρο σε δημοτικά και γυμνάσια και απουσιάζει από λύκεια και ΕΠΑΛ.
Ο Σύλλογος υπογραμμίζει ότι η μουσική αγωγή αποτελεί δικαίωμα όλων των παιδιών και συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξή τους.
Τέλος, διεκδικεί μόνιμους διορισμούς, μάθημα μουσικής σε όλες τις βαθμίδες, κατάλληλες υποδομές και διδασκαλία αποκλειστικά από εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς ΠΕ79.01.
Αναλυτικά:
Με οργή και λύπη παρατηρούμε να υποτιμάται διαχρονικά το μάθημα της μουσικής από μέρους της πολιτείας, χωρίς ποτέ να καλύπτονται οι πραγματικές ανάγκες. Ενώ τα οργανικά κενά είναι πάνω από 500 μόνο στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση σε όλη την Ελλάδα, αυτά για άλλη μια χρονιά εξαφανίστηκαν από τα κενά των μετατάξεων και έπειτα δε δόθηκαν για διορισμούς, ούτε βέβαια για πρόσληψη αναπληρωτών. Φέτος δεν καλύφθηκαν ούτε καν τα κενά που προέκυψαν από τις περσινές συνταξιοδοτήσεις, τα οποία ήταν 62 και διορίστηκαν μόλις 58 μουσικοί στην γενική εκπαίδευση και στις δύο βαθμίδες.
Αξίζει εδώ να αναφέρουμε πως σε αναφορά που κατατέθηκε, με πρωτοβουλία του υπό σύσταση συλλόγου μας, στη Βουλή στις 4/7/2025 με θέμα «Να καλυφθούν με μόνιμους διορισμούς όλα τα κενά Μουσικής Επιστήμης ΠΕ79.01 στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση», η επίσημη απάντηση που πήραμε μέσα σε άλλα κατέληγε ως εξής: «οι διορισμοί μόνιμων εκπαιδευτικών γίνονται με βάση τα υφιστάμενα οργανικά κενά, έπονται της διαδικασίας των μεταθέσεων των υπηρετούντων μόνιμων εκπαιδευτικών και πραγματοποιούνται στις απομένουσες μετά τις μεταθέσεις κενές θέσεις». Η ίδια η πραγματικότητα έρχεται να διαψεύσει τα όσα μας είπε το υπουργείο!
Με βάση των ρυθμό διορισμών μεταξύ 2020 και 2025, σε 35 χρόνια θα έχουν καλυφθεί τα σημερινά οργανικά κενά στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση (αν δεν συνταξιοδοτηθεί κανείς)!
Ο κλάδος μας είναι από αυτούς με την αναλογικά χαμηλότερη κάλυψη των πραγματικών αναγκών. Μετά τους φετινούς διορισμούς και την Α’ φάση προσλήψεων των αναπληρωτών, η κάλυψή τους φτάνει μόλις το 32%. Να σημειώσουμε εδώ ότι και οι προλήψεις αναπληρωτών συναδέλφων είναι κατά 1/3 λιγότερες συγκριτικά με πέρυσι.
Η απουσία ειδικευμένων στο αντικείμενο εκπαιδευτικών συντελεί στην ακόμα μεγαλύτερη υποβάθμιση του μαθήματός μας, το οποίο έχει ήδη υποβιβαστεί σε μονόωρο σε δημοτικά και γυμνάσια και απουσιάζει εντελώς από τα λύκεια και τα ΕΠΑΛ. Ταυτόχρονα, όσοι είμαστε στα σχολεία, καλούμαστε να διδάξουμε χωρίς υποδομές (αίθουσα μουσικής, μουσικά όργανα, σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό κλπ).
Ως υπό σύσταση Σύλλογος με επιστημονικό χαρακτήρα θεωρούμε υποχρεώσή μας να επισημάνουμε τη διαχρονικά αναγνωρισμένη αξία της μουσικής στο πλαίσιο της γενικής παιδείας που αφορά κάθε άνθρωπο, που οφείλουμε να προσφέρουμε σε κάθε παιδί.
Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
Η αξία της τέχνης της μουσικής στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι αναντικατάστατη, αφού μπορεί ποικιλοτρόπως και πολύμορφα να συμβάλλει στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Σύμφωνα με το Γερμανό μουσικολόγο και μουσικοπαιδαγωγό Hans Günther Bastian (2001) η μουσική δεν είναι απλώς ψυχαγωγία, αλλά θεμελιώδες μέσο αυτοπραγμάτωσης και έκφρασης, ειδικά για τη νεολαία. Αποτελεί πολιτισμική δραστηριότητα που συμβάλλει στη δημιουργία και μετάδοση κουλτούρας, ενώ ενισχύει την προσωπική και κοινωνική ταυτότητα. Σχολικά, η μουσική προσφέρει πολύτιμη αισθητηριακή εμπειρία και υποστηρίζει την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του παιδιού, τόσο νοητικά όσο και συναισθηματικά και κοινωνικά. Αυτό αναγνωρίζεται από την αρχαιότητα ακόμα αλλά φυσικά τεκμηριώνεται και διαχρονικά από την επιστήμη, από παιδοψυχολόγους, όπως ο Piaget, καθώς και από αναπτυξιολόγους.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ;
Κατά τον Πλάτωνα: «Η μουσική είναι ολόκληρη η παιδεία μαζί, καθώς ρυθμός και αρμονία εισχωρούν βαθιά στη ψυχή, χαρίζοντας την ευγένεια» (Πλάτων, Νόμοι, 653e-654a). Συνηγορώντας ο Bowman (2005) δηλώνει πως η μουσική αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα απανταχού παρόν φαινόμενο, όπου η εμπλοκή της εντοπίζεται σε κάθε είδους ανθρώπινη δραστηριότητα (Bowman, 2005). Ακούγοντας μουσική να καταφθάνει από μακριά στα αυτιά μας, μπορούμε να βγάλουμε πολλά συμπεράσματα για τη ψυχοσύνθεση των ανθρώπων και τη λειτουργία που εξυπηρετεί για αυτούς. Η μουσική λειτουργεί σα μια «κλειδαρότρυπα» στις ψυχές των ανθρώπων. Με αυτό τον τρόπο γίνεται αντιληπτό το ψυχικό τους γίγνεσθαι χωρίς καν να χρειαστεί να τους μιλήσουμε ή να τους ρωτήσουμε, αυξάνοντας έτσι τα επίπεδα της ενσυναίσθησής μας. Μέσω των μουσικών επιλογών που εισπράττουμε με ακουστικό τρόπο από το περιβάλλον, μπορούμε να καταλάβουμε για τι είδους ιεροτελεστία πρόκειται. Δηλαδή, εάν είναι κάποιο χαρμόσυνο γεγονός όπως γάμος ή βάφτιση, πανηγύρι, λιτανεία ή από την άλλη θρήνος θανάτου, θρήνος αποτυχίας σε πόλεμο, μουσική πολεμική ιαχή, προσευχή˙ ακόμη και καντάδα ενός ερωτευμένου, σχολικό τραγούδι, νανούρισμα, παιχνιδοτράγουδο, ταχτάρισμα κ.α. Βλέπουμε ότι η μουσική είναι σύντροφος και οδηγός σε κάθε στιγμή μας και εκφράζει πολλές φορές το ανείπωτο της ψυχής μας με έναν υπαινιγμό που μιλάει με διαφορετικό τρόπο και όμως θηλυκώνει, σχεδόν «αεροστεγώς», στον καθένα μας, με τον τρόπο που έχουμε ανάγκη να μας συμβεί. Άλλωστε, όπως συχνά αποδίδεται στο Νίτσε: «Χωρίς την τέχνη, θα είχαμε πεθάνει από την αλήθεια».
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ;
Η μουσική εκπαίδευση, από την άλλη, μεταδίδει την πολιτιστική κληρονομία, την κριτική επίγνωση και δίνει την αίσθηση περισσότερης δύναμης και ελέγχου στη ζωή μας (Bowman, 2005). Μας βοηθά να αναπτύξουμε προσωπικές και συλλογικές ταυτότητες, να μάθουμε να συνεργαζόμαστε μεταξύ μας, να έχουμε ανεκτικότητα ο ένας απέναντι στον άλλον, να αναπτύσσουμε τεχνολογίες και ηθικά πλαίσια προς δράση (Bowman, 2005). Να δημιουργούμε, δηλαδή, στρατευμένη τέχνη, να αντιστεκόμαστε, να εκδηλώνουμε τη δυσαρέσκειά μας ασκώντας πολιτική με ειρηνικό τρόπο, να αφυπνίζουμε και να αφυπνιζόμαστε και κατ’ επέκταση, να αντιστεκόμαστε. Να εκδηλώνουμε τους προβληματισμούς μας, τη χαρά μας, την αγάπη και τον έρωτα και καθετί που φωλιάζει μέσα στην ανθρώπινη σκέψη και ύπαρξη. Να απολαμβάνουμε την αίσθηση του ανήκειν και να κοινωνικοποιούμαστε με ομαλό τρόπο. Επιπλέον, η μουσική εκπαίδευση προσφέρει στα παιδιά αισθητική απόλαυση, ψυχαγωγία, τρόπους επικοινωνίας, ομαλή ένταξη και κατανόηση των συμβολικών αναπαραστάσεων και εξοικείωση με τη συμμόρφωση στους κανόνες (Campbell & Scott-Kassner, 2019). Επίσης, συμβάλλει στην επικύρωση των κοινωνικών θεσμών και των θρησκευτικών τελετουργιών και στην ολόπλευρη εξέλιξη της κοινωνίας (Campbell & Scott-Kassner, 2019), αλλά και στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας κάθε παιδιού.
Ακόμη, αξίζει να αναφερθεί ότι η μουσική εκπαίδευση αντλεί υλικό και από άλλα πεδία επιστημών όπως από τη μουσικολογία, την παιδαγωγική, την ψυχολογία, την κοινωνιολογία, την ανθρωπολογία και την φιλοσοφία (Jorgensen, 1990). Επομένως, κατ’ αυτό τον τρόπο διευρύνονται οι ορίζοντές μας και επεκτείνονται οι γνώσεις μας και σε άλλους κλάδους της επιστήμης και της τέχνης, εφόσον η μουσική ενυπάρχει ή επηρεάζει πολλά είδη τεχνών και εφόσον μέσω της μουσικής προσεγγίζονται πιο ευχάριστα άλλες επιστήμες, όπως οι κυρίαρχες της STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics) εκπαίδευσης ή μέσω της μουσικής υποστηρίζεται η εκμάθηση ξένων γλωσσών. Επίσης, η βιωματική εκμάθηση της μουσικής μέσω της κίνησης (μουσικοκινητική) ενισχύει τη μετέπειτα μαθησιακή επίδοση των παιδιών, αφού έχουν μάθει να αντιλαμβάνονται τη μουσική με το σώμα τους, πριν τη μετατρέψουν σε ήχο ή λόγο (Frazee & Kreuter, 1987, del Barrio & Arús, 2024). Άρα, η μουσική εκπαίδευση συμβάλλει και στην ομαλή ένταξη και ανάπτυξη των υπερκινητικών παιδιών και των παιδιών με ΔΕΠΥ, δημιουργώντας ένα συμπεριληπτικό περιβάλλον για αυτά.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
Ασπαζόμενοι τις θέσεις των Campbell & Scott-Kassner (2019) ότι «όλα τα παιδιά είναι μουσικά» (σελ. 8) και ότι η έμφυτη μουσικότητά που εμπεριέχεται στο σώμα τους είναι αδιαμφισβήτητη (Campbell & Scott-Kassner, 2019), παρακολουθούμε την ακόλουθη εύστοχη επισήμανσή τους, ότι «οι πρώτες αναμνήσεις ενός παιδιού είναι αυστηρά συνδεδεμένες με τη μουσική (βλ. νανούρισμα)» (σελ. vi-vii). Άλλωστε, όπως εμπειρικά μπορεί κανείς να παρατηρήσει, ένα παιδί πρώτα τραγουδάει (παράγει τραγουδιστούς ήχους) και μετά μιλάει, πρώτα κινείται στο ρυθμό (χορεύει) και μετά περπατάει. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ακοή είναι από τις πρώτες αισθήσεις που αναπτύσσονται σχεδόν πλήρως στο παιδί ήδη από την εμβρυακή του ζωή. Το παιδί μπορεί να αναγνωρίσει τη φωνή της μητέρας του ενδομητριακά, ήδη στις 30 βδομάδες κύησης. Το παιδί μπορεί επίσης να αναγνωρίσει μελωδίες, τραγούδια και πολύπλοκα ακουστικά μοτίβα, στα οποία εκτέθηκε ως έμβρυο και να τα «θυμάται» ακόμη και μετά τη γέννηση (Loukas et al., 2024). Υπάρχουν δε ενδείξεις ότι το άκουσμα μουσικής κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να δημιουργήσει ειδικά αποτυπώματα μνήμης στο έμβρυο, τα οποία μπορούν να ανιχνευθούν μετά την γέννηση μέσω νευρικών, καρδιακών ή συμπεριφορικών αποκρίσεων, ενώ η έκθεση σε ήχους μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα στη νεογνική συμπεριφορά, που ενδεχομένως δείχνει καλό επίπεδο λειτουργίας του νευρικού συστήματος (Movalled et al., 2023)
Η μουσική προκύπτει από την προσπάθεια των παιδιών να αναζητήσουν τρόπους για να αναπαραστήσουν τον κόσμο γύρω τους (Campbell & Scott-Kassner, 2019). Επιλέγουν να επικοινωνήσουν με μουσική και αυτή η επιλογή προκύπτει διαισθητικώς (Campbell & Scott-Kassner, 2019). Άλλωστε, μέσω της μουσικής ασπάζονται την κουλτούρα τους και αποκτούν πολιτισμικές αξίες και συμπεριφορές (Campbell & Scott-Kassner, 2019).
Το σχολικό πρόγραμμα αναλαμβάνει να αναπτύξει το μουσικό γραμματισμό και την εννοιολογική κατανόηση της μουσικής, χρησιμοποιώντας τη διαισθητική μάθηση που είχαν αναπτύξει τα παιδιά ως τότε από την οικογένειά τους, την ευρύτερη κοινωνική συναναστροφή τους και την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον (Campbell & Scott-Kassner, 2019). Μακροχρόνιες μελέτες που επικαλείται ο Bastian (2001) δείχνουν ότι η εκτεταμένη μουσική εκπαίδευση οδηγεί σε αυξημένη νοημοσύνη (IQ), ενισχυμένη κοινωνική συμπεριφορά και μεγαλύτερη προσωπική ανάπτυξη, ακόμη και σε παιδιά με χαμηλότερες αρχικές γνωστικές ικανότητες. Η μουσική συνδέεται με τον εγκέφαλο, ενεργοποιώντας και τα δύο ημισφαίρια, ενώ η εκμάθηση μέσω της μουσικής πράξης (π.χ. παιχνίδι οργάνων, τραγούδι, κίνηση στο ρυθμό) είναι πιο αποτελεσματική από τη θεωρητική διδασκαλία. Γι’ αυτό η μουσική θα έπρεπε να αποτελεί θεμελιώδες μάθημα του σχολικού προγράμματος και να διδάσκεται από κατάλληλα καταρτισμένους εκπαιδευτικούς μουσικής, από το νηπιαγωγείο έως και το λύκειο, αφού βρίσκεται στον πυρήνα της ανθρώπινης σκέψης και συμπεριφοράς (Campbell & Scott-Kassner, 2019).
Επιπλέον, δε μπορούμε να παραβλέψουμε τη συναισθηματική συμβολή της μουσικής στον κόσμο των παιδιών ο οποίος συνεχώς διαταράσσεται από εντάσεις. Καθώς τα παιδιά αναπτύσσονται και προσπαθούν να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους και όσο σταδιακά εισέρχονται στον κόσμο των ενηλίκων, τόσο πιο δυσνόητος καταντά για αυτά ο κόσμος. Εκεί είναι που η μουσική έρχεται ως παρηγοριά και απάγκιο στη ζωή των παιδιών. Εκεί μέσα, τα παιδιά δεν χρειάζεται να παλεύουν για απαντήσεις, αλλά βρίσκουν καταφύγιο από τον καταιγισμό πληροφοριών από τις οποίες βάλλονται και, κατ’ αυτό τον τρόπο, απελευθερώνουν τα εγκλωβισμένα επίπεδα ενέργειάς τους. Έτσι, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η μουσική αποτελεί εργαλείο αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού, αφού σωρεία ερευνών έρχεται να μας επιβεβαιώσει.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Ο Bastian (2000) υπογραμμίζει την ανάγκη για μια υπερασπιστική πολιτική μουσικής εκπαίδευσης, με στόχο το δικαίωμα όλων των παιδιών σε μουσική αγωγή και τη διασφάλιση της θέσης της μουσικής στο σχολικό πρόγραμμα. Ο ίδιος παράλληλα επισημαίνει τη συσχέτιση με την καντιανή αισθητική: η τέχνη, και η μουσική ειδικότερα, πρέπει να βιώνεται για τη χαρά της ίδιας της εμπειρίας και όχι μόνο για εξωγενείς χρησιμοθηρικούς σκοπούς.
Επομένως είναι απαραίτητο να αποδοθεί στο μάθημα της μουσικής η θέση που του αναλογεί στην εκπαιδευτική διαδικασία. Να πράξει το υπουργείο τα δέοντα με βάση τα πραγματικά κενά στα σχολεία, με βάση τις σύγχρονες μορφωτικές ανάγκες των μαθητών μας.
ΔΙΕΚΔΙΚΟΥΜΕ
- Κάλυψη όλων των κενών με μόνιμους διορισμούς.
- Μάθημα μουσικής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, από το Νηπιαγωγείο μέχρι το Λύκειο.
- Επέκταση του δίωρου χορωδίας σε κάθε σχολείο από το Δημοτικό μέχρι το Λύκειο.
- Κατάλληλες συνθήκες εργασίας (ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες μουσικής με ηχομόνωση) με τον απαραίτητο σύγχρονο υλικοτεχνικό εξοπλισμό (Η/Υ, ηχεία, προτζέκτορας ή διαδραστικός πίνακας, ρυθμικά και μελωδικά μουσικά όργανα, συστήματα τύπου makey makey που προωθούν τη STEAM εκπαίδευση κτλ).
- Να μπει τέλος στην αδιαφάνεια μεταθέσεων και αποσπάσεων όσων διδάσκουν σε αυτά, με σαφές σύστημα μοριοδότησης.
- Διδασκαλία του μαθήματός της μουσικής αποκλειστικά από εκπαιδευτικούς ΠΕ 79.01. Να μη δίνεται ως δεύτερη ανάθεση σε άλλες ειδικότητες
Το μάθημα της μουσικής δεν είναι «η ώρα του παιδιού» αλλά η ώρα για το παιδί. Είναι η ώρα που το παιδί δημιουργεί, εκφράζεται, μαθαίνει να σκέφτεται «έξω από το κουτί», κοινωνικοποιείται, αναπτύσσεται ολόπλευρα, διοχετεύει δημιουργικά την ενέργειά του αλλά και χαίρεται. Και σίγουρα το σχολείο θα έπρεπε να αποτελεί μια φωλιά γνώσης, ελεύθερης σκέψης και ευτυχίας για τα παιδιά.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 22/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
