Νίκος Τσούλιας Ναι, θεωρώ αυτό το πνευματικό δημιούργημα ως ένα διαμάντι της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ως σταθμό στον κόσμο των Γραμμάτων μας, ως ένα κοινωνικό μυθιστόρημα, που ανατέμνει μια ολόκληρη εποχή του λαού μας, ένα ψυχογράφημα που θέτει σε κάθε αναγνώστη του κρίσιμα ερωτήματα της ζωής.
Και ακόμα προσωπικά θεωρώ τον Παπαδιαμάντη ως τον Ντοστογιέφσκι και τον Τολστόι συνάμα της Ελλάδας, ως ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στον κόσμο της Γραφής. Τη «Φόνισσα» δεν μπορεί να μην την έχουν διαβάσει όλοι Έλληνες. Δεν είναι απλά και μόνο σοβαρό έλλειμμα για τη λογοτεχνική μας παράδοση. Είναι ένα κενό στην εθνική και κοινωνική μας αυτογνωσία.
Υπάρχει και ένας πολύ σημαντικός, ένας ιδιαίτερος λόγος. Ο αναγνώστης δεν θα …περάσει εύκολα. Δεν θα είναι ένας απλός αναγνώστης – και αυτό όχι γιατί κυρίως θα συμμετέχει στα πάθη της ηρωίδας, αλλά γιατί δεν θα μπορεί να πάρει εύκολα θέση στο «δέον πράττειν», θα ταλαντεύεται σε κάθε σελίδα, ανάλογα με το προς τα που γέρνουν τα γεγονότα και προς τα που ισχυροποιούνται οι σκέψεις πρωτίστως της Φραγκογιαννού και δευτερευόντως των απλοϊκών ανθρώπων, ανάλογα με τις αχνές μεν πανίσχυρες δε «μορφές» της γραφής του Παπαδιαμάντη.
Και ακόμα, ο αναγνώστης πρέπει να συμμεριστεί τις αδιόρατες φωνές της βουκολικής ζωής αλλά και την ενεργό συμμετοχή του άγονου τοπίου της άγριας φύσης, των σκληρών βουνών, των ανεμοδαρμένων βράχων, των θαλασσόπληκτων ακτών. Εδώ όλα συμμετέχουν σε ένα ιδιόμορφο πεδίο δράσης. Ισχυρίζομαι ότι για να κατανοήσεις και για να γευθείς πλήρως το αριστούργημα του αγαπημένου συγγραφέα μας θα πρέπει να έχεις μια έστω μερική εμπειρία αυτού του απομονωμένου σκηνικού κοινωνίας και φύσης.
Ο Άγιος των Γραμμάτων μας τόλμησε σε μία εποχή σκληρή, δύσκολη, ταραγμένη ένα επίμαχο ζήτημα να το βγάλει ωμά στην επιφάνεια, ένα ζήτημα που διέτρεχε φτωχά στρώματα της χώρας μας με τη συνεχή απειλή της επιβίωσης, με την σκληρή διαπάλη ανάμεσα στη σκέψη και στην πράξη, με τον πειρασμό και τη δοκιμασία σε διαρκή ένταση. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι στη «Φόνισσα» δεν μπορεί κάποιος να καταλήξει με απόλυτο τρόπο, αν αυτή υπηρετεί το καλό ή το κακό.
Η ίδια η ηρωίδα περνάει από τον ένα πόλο στον άλλο ανάλογα με τις συγκυρίες και τις φορτώσεις της ψυχής. Άλλοτε πιστεύει ότι κάνει το καλό, αφού ελαφρύνει φτωχών γονέων το σταυρό του Γολγοθά και άλλοτε ομολογεί στην εαυτό της ότι δεν έχει κανένα δικαίωμα στις ζωές των μικρών βλασταριών, άλλες φορές παραδέχεται ότι είναι αμαρτία και άλλες φορές ζητάει θεία σημάδια.
Τα βάζει με τη Μοίρα σαν Μορφή αρχαίας τραγωδίας. Δεν αποδέχεται τη φυσική εξέλιξη, τη βιολογική πορεία των πραγμάτων, τον ερχομό των παιδιών που δεν «σέβεται» τη σκληρή, την φτωχή πραγματικότητα. Και εδώ είναι η μεγάλη σύγκρουση. Όταν ο άνθρωπος βρίσκεται σε πλήρη αντιπαράθεση με τον εαυτό του, όταν επιχειρεί να αντισταθεί στο πεπρωμένο, όταν είναι σε απόγνωση, όταν βρίσκεται σε αντίφαση με την παγιωμένη ηθική του, όταν αποφασίζει να καθορίσει την ίδια τη ζωή, κανείς δεν ξέρει που οδηγεί ο δρόμος.
Μια ψυχική ταλάντευση αν κάνει το καλό ή το κακό, είναι όλη η ζωή της Φραγκογιαννούς. Νιώθει ότι η ύπαρξή της βρίσκεται σε κενό. Έχει αρχίσει να αποζητάει τον θάνατο. Αρκεί να μην έχει τα όνειρα – εφιάλτες των πνιγμένων παιδιών, που βλέπει στον ύπνο της.
Ζει το απόλυτο δράμα. Την απασχολεί η αναπόφευκτη ανθρώπινη δικαιοσύνη αλλά πιο πολύ τη βασανίζει η ασύνορη θεία δικαιοσύνη. Γι’ αυτό στο τέλος ο Παπαδιαμάντης αφήνει αυτό τον μετεωρισμό της ως μια μορφή κάθαρσης… «Η γραία Χαδούλα εύρε τον θάνατο εις το πέραμα του Αγίου Σώστη, εις τον λαιμόν τον ενώνοντα τον βράχον του ερημητηρίου με την ξηράν, εις το ήμισυ του δρόμου, μεταξύ της θείας και της ανθρωπίνης δικαιοσύνης».
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 14/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
