Η σχολική χρονιά που σιγά – σιγά ολοκληρώνεται ενέχει και ένα μικρό αποχαιρετισμό. Της ταιριάζει άραγε μία τελεία; Μόνο ο θεός, όμως, χρειάζεται την τελεία – στο τέλος, θα τη χρησιμοποιήσει, διατείνεται ο Ούγγρος μυθιστοριογράφος ― László Krasznahorkai, αφού όπως υποστηρίζει η ανθρώπινη ομιλία, έχει αυτή τη συνεχή ροή που κάνει τη χρήση της, περιττή.
Η τελεία άλλωστε υποδηλώνει κάτι οριστικό, επίσημο που η κατάλληλη χρήση της μπορεί και να πληγώσει. Γιατί λοιπόν να «υποπέσουμε» στην αλόγιστη τοποθέτησή της, όταν υπάρχουν τόσες πολλές επιλογές; Με το πιο κομψό σημείο στίξης, την άνω τελεία (το ελληνικό ερωτηματικό στα αγγλικά) να πνέει τα λοίσθια, αφού σύμφωνα με δημοσίευμα της Guardian κάνει την εμφάνισή της πλέον ανά 390 λέξεις, έναντι 205, 25 χρόνια πριν, ίσως είναι καιρός να αναρωτηθούμε: γιατί αδυνατούμε, πόσο μάλλον οι νέοι, σήμερα, να νοηματοδοτήσουμε τις προτάσεις μας με κατάλληλα σημεία στίξης, επιλέγοντας αρκετές φορές τα emojis στη θέση τους;
Διαβάζοντας διάφορα είδη κειμένων που παρήγαγαν μαθητές στο πλαίσιο των γραπτών δοκιμασιών τους, δεν περνάει απαρατήρητη η παντελής έλλειψη σημείων στίξεως. Τα γραπτά τους μοιάζουν πολλές φορές σαν βεβιασμένη μορφή επικοινωνίας χωρίς προσοχή στη λεπτομέρεια, χωρίς έμφαση η διάθεση για παρένθεση. Η διεκπεραίωση κρίνει ως καταχρηστική την ύπαρξη του κόμματος, της άνω τελείας ή της παύλας. Ποια διάθεση για «γυάλισμα» του λόγου όταν η απάντηση χωρίς περιστροφές μπορεί απλώς να αποφέρει το βαθμό; Είναι αυτός όμως που έχει σημασία ή ένα ευανάγνωστο κείμενο που ξεκουράζει τα μάτια και το μυαλό χωρίς απαραίτητα να είναι τέλειο; Όλα εξαρτώνται από το εξής ερώτημα: τι είδους επικοινωνία προτιμούμε;
Ανάμεσα στο κόμμα και την τελεία, θα προτιμούσα το πρώτο, επισημαίνει ένας Βρετανός τραγουδιστής, επαινώντας, ανάμεσα σε ειδικούς της λογοτεχνίας, αλλά και αυτούς που δεν έχουν ιδιαίτερη σχέση με αυτή, τη χαρά της αργής επικοινωνίας, την ευκρίνεια, αλλά και τη μουσικότητα που η χρήση του κόμματος συγκεκριμένα επιφέρει. Τα σημεία στίξης γενικότερα άλλωστε δεν είναι ένα περίτεχνο λογοτεχνικό εργαλείο, αλλά ένδειξη φροντίδας για τον γραπτό λόγο, και άρα τον συνομιλητή σου.
Στην εποχή του εφήμερου, της βελτιστοποίησης και γρήγορης επικοινωνίας, σημασία έχει πως θα γλιτώσεις χρόνο και χώρο, επισημαίνει η Mary Norris, εξηγώντας τη σύγχρονη τάση για αποφυγή των σημείων στίξης. Γνωστή ως «η βασίλισσα του κόμματος» (“Comma Queen”), υποστηρίζει την ιδιαίτερη («κλειστή») χρήση σημείων στίξης από το New Yorker, τα κείμενα του οποίου επιμελείται για πάνω από 30 χρόνια. Υπερβολική για άλλους, η ίδια τη θεωρεί κατευθυντήριο οδηγό για τους αναγνώστες του αμερικανικού αυτού περιοδικού που συνδυάζει ειδησεογραφία, πολιτική και μυθοπλασία. Αυτοσαρκαζόμενη, παρομοιάζει τη χρήση του σειριακού κόμματος (που μπαίνει πριν το «και», σε μια σειρά από τρία η παραπάνω πράγματα) ως την τάση να βγαίνεις ατσαλάκωτος πριν μια έξοδο.
Δεν είναι όμως το κυνήγι της τελειότητας που υποδεικνύει η χρήση για παράδειγμα του οξφορδιανού κόμματος στα διάφορα είδη κειμένων. Πάρε για παράδειγμα τη χαρακτηριστική πρόταση: «Θα ‘θελα να ευχαριστήσω τους γονείς μου, την Τίφανυ, και το Θεό». Χωρίς τη χρήση του κόμματος πριν από τον σύνδεσμο «και», η πρόταση απλώς είναι παράλογη. Από τον στόχο της σαφήνειας μέχρι τη συχνή παρουσία του κόμματος ανάμεσα σε επίθετα που δεν ανήκουν στην ίδια κατηγορία και άρα κάνουν τη χρήση του ίσως περιττή, μεσολαβεί η πρόθεση και η παράθεση πολλών χαρακτηριστικών περιπτώσεων γραφής από μεγάλους λογοτέχνες. Τι κοινό έχουν για παράδειγμα Οι περιπέτειες του Χάκλμπερι Φιν του Μαρκ Τουέιν, Οι Μεγάλες Προσδοκίες του Κάρολου Ντίκενς και Η Περηφάνια και Προκατάληψη της Τζέιν Όστεν; Και τα τρία μυθιστορήματα χωρίζουν τις μακροσκελείς προτάσεις τους με κόμμα, σε αντίθεση για παράδειγμα με την λακωνικότητα των Τζέιμς Τζόις, Κόρμακ Μακάρθι ή Έρνεστ Χέμινγουει, που είναι εμφανής στα ενδεικτότερα τους έργα: Οδυσσέας, Ματωμένος Μεσημβρινός και Αποχαιρετισμός στα όπλα, αντίστοιχα.
Κάθε κείμενο, κάθε πρόταση δεν αποτελεί ευκαιρία μόνο για μια πρόσκληση στο λογοτεχνικό ταμπεραμέντο του κάθε συγγραφέα. Εφόσον και εμείς επιτελούμε πολλούς ρόλους ως αναγνώστες, παραγωγοί λόγου, άλλα και αρκετές φορές, επιμελητές του, η παρατήρηση του στυλ τοποθέτησης σημείων στίξης του καθενός αποτελεί αφορμή για ενδιαφέρουσες συνομιλίες ως προς τις επικοινωνιακές προθέσεις μας, αλλά και τα εργαλεία που μετερχόμαστε για να έχουμε και τα ανάλογα επικοινωνιακά αποτελέσματα.
Προσωπικά, μ’ αρέσει τόσο το κόμμα, όσο και η παύλα και η άνω τελεία. Προτιμώ όμως τη μικρή ανάπαυλα και τη δυνατότητα ανάκλησης εικόνων που προσφέρει το πρώτο. Με παρηγορεί η κατηγοριοποίηση που ενέχει και διευκολύνει τη πλοήγηση σε ένα αυξανόμενο όγκο πληροφοριών. Δεν παύω να ερμηνεύω τη συχνή παρουσία αυτού του σημείου στίξης στα διάφορα κείμενα, από τα εκτεταμένα μυθιστορήματα έως τις σύντομες ιστορίες ή ακόμα και τα απλά μηνύματα τηλεφώνου, ως ένα μικρό νοιάξιμο, σε ένα κόσμο από απρόσμενες και απότομες πολλές φορές, τελείες. Δεν χρειάζονται βαρύγδουποι αποχαιρετισμοί εξάλλου. Προτιμώ το νεύμα της άνω τελείας λοιπόν για την σχολική χρονιά που φεύγει—κάτι σαν «εις το επανιδείν».
Εύη Μπίρμπα,
εκπαιδευτικός βθμιας εκπαίδευσης.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 47.000 υποψήφιους ως 26/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 26/05
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
