Αναζητώντας την αρχή της Δημιουργίας

Η σκέψη του ανθρώπου δημιουργήθηκε υπό την επίδραση συγκεκριμένων παραγόντων, άλλων βιολογικής και άλλων κοινωνικής και πολιτισμικής προέλευσης. Από τη στιγμή δε της συγκρότησής της χαρακτηρίζεται από ορισμένες «σταθερές».

Ίσως η πιο βασική της «σταθερά» να είναι η διαρκής αναζήτηση της γνώσης, η διαμόρφωση του σχήματος «αιτίας – αποτελέσματος», γιατί έτσι κτίζει το στερέωμα των ερμηνειών και των αναζητήσεών της. Σε κάθε περίπτωση, η επιστήμη είναι σήμερα ο μεγάλος οδηγητής του σύγχρονου πολιτισμού. Και έχει λοιπόν μεγάλη αξία η αναζήτηση της αιτίας. “Η επιστημονική γνώση είναι αιτιακή γνώση. «Γνωρίζουμε κάτι», λέει ο Αριστοτέλης, «μόνο όταν συλλαμβάνουμε το γιατί του» (Φυσικά, 194b19)” (Κάλφας Β., Ζωγραφίδης Γ., Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι).

Απ’ αυτή την βασική πηγή της συγκρότησης της σκέψης ξεκινάει ο κόσμος της επιστήμης, για να αναπτύξει το δικό του στερέωμα – στερέωμα νομιμοποίησής του, αφού αφενός ικανοποιεί το πάντα ανήσυχο πνεύμα του ανθρώπου και αφετέρου επιλύει τα ουσιώδη προβλήματα του ανθρώπου και της κοινωνίας. Η ικανοποίηση που απολαμβάνει ο ερευνητής σε οποιονδήποτε τομέα της επιστήμης όταν βρίσκει την αιτία ενός πράγματος ή γεγονότος, αγγίζει την αίσθηση της απόλυτης ευχαρίστησης ακόμα και της ηδονής!

Αλλά η αναζήτηση των αιτίων είναι συνεχές δρώμενο στην ανθρώπινη σκέψη και προεκτείνεται και πέραν των ορίων αναφοράς της. Κάπως έτσι μπορούμε να ισχυριστούμε ότι κάθε άνθρωπος σκέπτεται και αναζητεί την αιτία των αιτίων, την πρωταρχική αιτία του «Όλου», του Σύμπαντος, σύμπασας της πραγματικότητας. Εδώ το όλο ζήτημα συναντάει δυσκολίες και υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Έτσι, όλες οι θρησκείες επιλύουν το αίνιγμα με την επίκληση του Θεού, τον οποίο όμως αδυνατεί να συλλάβει ο άνθρωπος με τη λογική του και τον αποδέχεται μόνο με την πίστη και με ένα μέρος του κόσμου του συναισθήματός του (φόβος, αγωνία, δέος…).

Εδώ η επιστήμη έχει τη δική της απάντηση. Δεν υιοθετεί τη δογματική / θρησκευτική εκδοχή, αφού κάτι τέτοιο θα αναιρούσε τα βασικά εργαλεία παραγωγής της γνώσης (τον μαθηματικό λογισμό, το πείραμα, την παρατήρηση και ουσιαστικά τον ορθολογισμό), θα ακύρωνε δηλαδή τον ίδιο τον εαυτό της. Πέραν της θρησκείας και της επιστήμης φυσικά απλώνεται και ο ορίζοντας της φιλοσοφίας και της μεταφυσικής, όπου υπάρχουν ρεύματα που δίνουν τη δική τους θεώρηση. Έτσι, ο αγνωστικισμός ισχυρίζεται ότι η ανθρώπινη σκέψη έχει σαφή όρια αναφοράς και υπάρχουν ζητήματα που δεν μπορούν να ερμηνευτούν.

Ας έλθουμε όμως στην πλευρά της επιστήμης και μάλιστα της Φυσικής, για να δούμε ποια είναι η σημερινή κρατούσα θεωρία της για το εξεταζόμενο θέμα μας. Προλογικά να αναφέρουμε ότι από την εποχή των προσωκρατικών φιλοσόφων, ο στοχασμός του ανθρώπου είχε καταλήξει ότι υπάρχουν κάποια βασικά στοιχεία (γη, αέρας, νερό, φωτιά…) που συνθέτουν τον κόσμο όλο, στοιχεία που διαφοροποιούνται από φιλόσοφο σε φιλόσοφο, τα οποία όμως έχουν έναν κοινό τόπο αναφοράς, ότι συνθέτουν όλα τα πράγματα που υπάρχουν παντού.

Σήμερα η Φυσική ξεκινάει την τοποθέτηση της αιτίας των αιτίων των πάντων στη θεωρία της «Μεγάλης Έκρηξης». Εδώ γεννιέται και ο χώρος και ο χρόνος και η υλοενέργεια. Βασικά λοιπόν στοιχεία γένεσης του Σύμπαντος είναι η ενέργεια (από κοινού με την ύλη), ο χώρος και ο χρόνος. Η αρχή του Σύμπαντος είναι μια απειροελάχιστη κουκίδα φοβερά μεγάλης πυκνότητας.

Η «Μεγάλη Έκρηξη» προκαλεί τη διαστολή αυτής της κουκίδας και μέσα από την εξέλιξη των βασικών στοιχείων ενέργειας / ύλης, χώρου και χρόνου δημιουργείται και συνεχίζει να δημιουργείται το Σύμπαν και ό,τι αυτό περιλαμβάνει: γαλαξίες, νεφελώματα, άστρα, πλανήτες, κομήτες, χημικά στοιχεία και χημικές ενώσεις, μακρομόρια, κύτταρα, έμβια είδη, άνθρωπος κλπ. Ο δε χώρος δεν είναι «κενός», αλλά εμπεριέχει αρνητική ενέργεια ως «αντίβαρο» της θετικής ενέργειας…

Αλλά εδώ προκύπτουν αμφιβολίες και ερωτήματα του τύπου: και τι υπήρχε πριν την «Μεγάλη Έκρηξη» ή ποιος την έκανε; Είναι προφανές ότι η σκέψη μας δεν μπορεί να δεχτεί όρια στην έρευνα και στην αναζήτηση. Όμως ο Στήβεν Χώκινγκ καταθέτει μια απολύτως ορθολογική θεώρηση που συμφωνεί με τα πορίσματα της επιστήμης. Η απαρχή του Σύμπαντος αντιστοιχεί στην “εικόνα” της «Μαύρης Τρύπας» που δεν αφήνει, λόγω της μεγάλης βαρύτητάς της, ούτε τα άυλα σωματίδια του φωτός να εξέλθουν, εξ ου και «μαύρη». Σε κάθε «Μαύρη Τρύπα», λοιπόν, δεν υπάρχει ροή του χρόνου, δεν υπάρχει έννοια του χρόνου.

Έτσι, αν υποθέσουμε ότι βάζουμε ένα ρολόι μέσα της εντελώς θεωρητικά – αφού θα συμπιεζόταν τόσο πολύ που θα ήταν σαν μην υπήρχε -, τότε το ρολόι θα σταματούσε να μετράει το χρόνο! Πολύ ορθά παρατηρεί ο Χώκινγκ ότι δεν έχει νόημα η ερώτηση «τι υπήρχε πριν από τη γέννηση του χρόνου». Και προς επίρρωση της επιχειρηματολογίας του επικαλείται κάτι πολύ απλό, για να δείξει ότι δεν έχουν νόημα όλα τα ερωτήματα της ανθρώπινης σκέψης. Ρωτάει, λοιπόν, έχει νόημα η ερώτηση «ποιες είναι οι άκρες της Γης», αφού η Γη ως σφαιρικό σώμα «εξ ορισμού» δεν έχει;

Συμπερασματικά, ο Χώκινγκ θεωρεί ότι η Δημιουργία είναι αυθύπαρκτη, ότι το Σύμπαν δεν χρειάζεται Δημιουργό, ότι μπορεί να δημιουργηθεί μόνο του, και αυτό τελικά συνέβη. Υπάρχει βέβαια και ένα εγγενές στοιχείο στη συγκρότηση της σκέψης του ανθρώπου, η απορία, ένα στοιχείο που είναι τόσο σύμφυτο με αυτήν που μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δεν νοείται σκέψη χωρίς την απορία, χωρίς τη διαρκή αναζήτηση της αιτίας.

Γιατί διαπιστώνει ότι όλα γύρω της έχουν κάποια αιτία. Πώς μπορεί να δεχτεί ότι κάτι δεν έχει αιτία; Αλλά αυτή δεν είναι η ομορφιά τελικά της αφήγησης της ιστορίας του ανθρώπου, να προάγει διαρκώς και να κατακτά τη γνώση αλλά και να την αμφισβητεί, για να πορεύεται αιώνια μαζί με το χωροχρόνο, γιατί τα ερωτήματα του ανθρώπου θραύουν τους περιορισμούς του χωροχρόνου, γιατί η απορία του είναι ο πυρήνας του πνεύματός του…