Από καιρό είχα την επιθυμία να καταθέσω τις απόψεις μου για ένα ζήτημα, για το οποίο πιστεύω ότι δεν έχει δοθεί μέχρι σήμερα η δέουσα προσοχή και φροντίδα, δηλαδή για το ποιος πρέπει να είναι ο ορθός, πραγματικός και απαιτούμενος ρόλος των επιστημονικών ενώσεων των εκπαιδευτικών, εμπνευσμένη από την Οδύσσεια του Ομήρου. Σε μια από τις μεταμορφώσεις της λοιπόν η θεά Αθηνά, θεά της σοφίας και των επιστημών, προκειμένου να βοηθήσει τον προστατευόμενό της Οδυσσέα να ξανακερδίσει την Ιθάκη του, παρουσιάζεται στον νεαρό και αδύναμο γιο του τον Τηλέμαχο, με τη μορφή του Μέντορα, δηλαδή πιστού πατρικού φίλου, για να τον εμψυχώσει, να τον καθοδηγήσει και να τον συμβουλεύσει. Η εικόνα αυτή μέχρι σήμερα δεν έφευγε από την σκέψη μου και με υποχρέωσε να δημοσιεύσω και να μοιραστώ μαζί σας τις ανησυχίες μου για το θέμα.
Οι περισσότεροι γνωρίζουμε πόσο σημαντικός ήταν ο ρόλος της θεάς Αθηνάς για την τελική νίκη των μνηστήρων από τον Οδυσσέα, μετά την επιστροφή του στην Ιθάκη. Η θεά διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο, για την εξέλιξη του Ομηρικού έπους, όχι μόνοι με τις συμβουλές της, αλλά κυρίως με την ενεργό συμμετοχή της στην διένεξη, σε σημείο που, αν δεν συμμετείχε και παρέμενε αποστασιοποιημένη και περιοριζόμενη μόνο σε συμβουλές, χωρίς να επιβλέπει την ορθή εφαρμογή τους, η τελική έκβαση να ήταν διαφορετική. Δηλαδή η Αθηνά επιτέλεσε τον χαρακτηριστικό και εξ ορισμού ρόλο του Μέντορα. (βλ. Λεξικό Δημητράκου, Μέντωρ-ορος : σώφρων φίλος και σύμβουλος). Σώφρων, όχι μόνο σύμβουλος αλλά και φίλος. Συμβουλή ίσον επιστημονικότητα και φιλία ίσον αγωνιστικότητα. Η παραπάνω φράση είναι, εντελώς λακωνικά, η άποψή μου για τον απαιτούμενο ρόλο που πρέπει να διαδραματίζουν οι επιστημονικές ενώσεις των εκπαιδευτικών.
Ας πιάσουμε όμως το θέμα από την αρχή και την ουσία του: Απευθύνω το καίριο ερώτημα σε όλους, είτε είναι μέλη ή και στελέχη επιστημονικών ενώσεων εκπαιδευτικών είτε όχι, είτε επιθυμούν την συμμετοχή τους σε αυτές είτε όχι. Επιθυμείτε μία επιστημονική ένωση του κλάδου σας, που θα πραγματώνει τον ρόλο του αποστασιοποιημένου συμβούλου για τα θέματα της επιστήμης σας που σας απασχολούν ή μία επιστημονική ένωση που, εκτός από το παραπάνω, θα στέκεται δίπλα σας, εκτός από σύμβουλος και ως φίλος, για να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε τα προβλήματα, πάσης φύσεως, που αναφύονται από την πρακτική και καθημερινή εξάσκηση της επιστήμης και του επαγγέλματός σας;
Όσοι επιθυμούν το πρώτο, τότε ίσως θα πρέπει να κάνουν την αυτοκριτική τους και να σκεφτούν μήπως ευθύνονται και αυτοί για την τακτική που ακολουθείται σήμερα από την πλειοψηφία των επιστημονικών ενώσεων των εκπαιδευτικών και δεν είναι άλλη από την τακτική του απλού σώφρονος συμβούλου και τίποτε άλλο. Και εξηγούμαι: Είμαι επιστημονική ένωση, παραδείγματος χάριν, Φυσικής Αγωγής. Πραγματοποιώ ετησίως δυό τρία επιμορφωτικά σεμινάρια, συμβουλεύω για την ορθή εξάσκηση του εκπαιδευτικού έργου στα σχολεία, στους συλλόγους, στα γυμναστήρια και αλλού, παραδίδω βεβαιώσεις παρακολούθησης στα μέλη μου και νιώθω την ικανοποίηση ή, στην καλύτερη περίπτωση, έχω την εθελούσια ψευδαίσθηση ότι επιτέλεσα τον ρόλο μου. Άντε, όταν έχω όρεξη, να απευθύνω καμιά φορά τον χρόνο ή τα δύο χρόνια και κάποια έγγραφη διαμαρτυρία στους αρμοδίους για τις αντιρρήσεις μου σε κάποιες ρυθμίσεις που θίγουν τον επιστημονικό πυρήνα του κλάδου και ως εδώ. Δηλαδή λόγια και συμβουλές και, το χειρότερο, είμαι πεπεισμένη ότι έχω και το αλάθητο και όποιος δεν ακολουθεί τις συμβουλές μου, έχει ο ίδιος την ευθύνη γιατί δεν νοιάζεται. Άλλο τώρα το θέμα, πώς να νοιαστεί, αφού η επιστημονική του ένωση, παριστάνει τον Μέντορα, με την λανθασμένη θεώρηση της έννοιάς του και διαδραματίζει τον παραπάνω αποστασιοποιημένο ρόλο.
Ο πραγματικός Μέντωρ – επιστημονική ένωση, στο παράδειγμά μας της φυσικής αγωγής, δεν θα έμενε σε ησυχία, εφόσον διαπίστωνε ότι τα μέλη της βάλλονται πανταχόθεν και υποβαθμίζεται το λειτούργημά τους, η επιστήμη του μαθήματός τους και οι θεσμοί που επιβεβαιώνουν την επιστημονικότητα και την σημαντικότητα του αντικειμένου τους. Θα ξεσήκωναν θεούς και δαίμονες με συνεχείς παρεμβάσεις, διαμαρτυρίες, ανοιχτές επιστολές, ενημέρωση της κοινωνίας για τις αρνητικές συνέπειες των αντιεπιστημονικών ρυθμίσεων της πολιτείας σχετικά με το αντικείμενό τους. Παράλληλα θα στέκονταν αρωγοί, με όλη την σημασία της λέξεως, και θα συμβούλευαν, θα καθοδηγούσαν και θα ενεργούσαν συλλογικά, ως φίλοι, απέναντι σε όσους αρμοδίους δημιουργούσαν άδικα, παράτυπα και παράνομα προβλήματα, σε οποιοδήποτε από τα μέλη τους τα αντιμετώπιζε στην καθημερινότητα άσκησης του επιστημονικού του λειτουργήματος και μάλιστα μέσα στην Εκπαίδευση, δημόσια και ιδιωτική. Με λίγα λόγια θα επιτελούσαν αποφασιστικό ρόλο, όπως στην Οδύσσεια η θεά Αθηνά στο ρόλο του Μέντορα, για την τελική έκβαση του αγώνα.
Κάποιοι μπορούν να σκεφτούν ότι μέσα στον αυθορμητισμό μου και την ανησυχία μου για το μέλλον, έχω μπερδευτεί, ότι περιγράφω μία συνδικαλιστική και όχι επιστημονική ένωση. Η απάντησή μου, και συγχωρείστε με αν κάνω λάθος, είναι ότι όχι, δεν έχω μπερδευτεί. Ξεκινώ την επιχειρηματολογία μου με μία ευχή: Μία επιστημονική ένωση δεν πρέπει να αφήνει βορά στον κομματικά εξαρτημένο συνδικαλισμό την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μελών της, τα οποία άπτονται άρρηκτα με την, σύμφωνα με τον νόμο, ελεύθερη, επιστημονικά τεκμηριωμένα, ορθή και ανεπηρέαστη εκτέλεση των καθηκόντων τους είτε στην Δημόσια είτε και στην Ιδιωτική Εκπαίδευση. Ένα παράδειγμα ειδικά για τον κλάδο του παραδείγματός μας της φυσικής αγωγής. Υπόθεση εργασίας: Ας δεχτούμε ότι ο συνδικαλισμός δεν είναι καθόλου κομματικά εξαρτημένος, αλλά δρα εντελώς ανεπηρέαστα από παρατάξεις και κόμματα. Μπορεί άραγε στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση η συνδικαλιστική οργάνωση της Δ.Ο.Ε., μία κατ’ εξοχήν ομοσπονδία δασκάλων να υπερασπιστεί αποτελεσματικά τα δικαιώματα των εκπαιδευτικών φυσικής αγωγής, που εργάζονται στα δημοτικά σχολεία; Ακόμα και στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η συνδικαλιστική οργάνωση όλων των εκπαιδευτικών, όλων των ειδικοτήτων, η Ο.Λ.Μ.Ε., μπορεί να έχει την εξειδίκευση και την ειδική γνώση να υπερασπιστεί αποτελεσματικά τα δικαιώματα και να τονίσει την σημαντικότητα του ρόλου των εκπαιδευτικών φυσικής αγωγής για τα Γυμνάσια και τα Λύκεια; Εάν όντως το μπορούν αυτές οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, περιμένω επιχειρήματα αντίκρουσης. Όμως άδικα ίσως περιμένω, τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Που βρίσκεται σήμερα ο κλάδος της Φυσικής Αγωγής; Έχει και παρακάτω; Μένει να το δούμε, εύχομαι να μην έχει, γιατί μετά το πέρας της καθόδου, μόνο άνοδος μπορεί να υπάρξει.
Παρένθεση: Στο σημείο αυτό νιώθω την υποχρέωση να τονίσω ότι έχω διακρίνει ότι υπάρχουν και επιστημονικές ενώσεις κάποιων κλάδων εκπαιδευτικών, που σαν «κέρβεροι» υπερασπίζονται τα δικαιώματα των μελών τους και επιτελούν τον αυθεντικό Ομηρικό ρόλο του Μέντορα για τα μέλη τους. Επί παραδείγματι νοιάζονται για τις οργανικές τους θέσεις στην Δημόσια εκπαίδευση και την υπεράσπιση των εργατικών δικαιωμάτων τους στην ιδιωτική, ενδιαφέρονται για την επιμέλεια και τον εφοδιασμό τους με τα εργαλεία της επιστήμης τους, όπως τα βιβλία και έρχονται σε σύγκρουση με όσους βάζουν προσκόμματα στην ανεμπόδιστη και επιστημονικώς ορθή επιτέλεση των καθηκόντων των μελών τους, πολλές φορές και σε αντίθεση με συμφέροντα άλλων ομοειδών ή ακόμα και όχι, επαγγελματικών και επιστημονικών κλάδων.
Ας συνεχίσω όμως. Στο παράδειγμά μας της φυσικής αγωγής, ποιά επιστημονική ένωση-μέντορας θα έμενε αμέτοχη, ή το πολύ θα αρκούνταν σε μία δημόσια παρέμβαση με ανοιχτή επιστολή ή πρωτοκολλημένο έγγραφο διαμαρτυρίας και άλλα όμοια, ως μοναδική άμυνα για την απαξίωση του επιστημονικού της αντικειμένου, αν είχε να αντιμετωπίσει τις παρακάτω τρανταχτά απαξιωτικές ενέργειες των αρμοδίων πολιτειακών φορέων:
-Μείωση ωρών διδασκαλίας Φυσικής Αγωγής σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και κυρίως στα Δημοτικά σχολεία και την πέμπτη και έκτη τάξη του Δημοτικού, όπου πρέπει να δίδεται έμφαση στην άσκηση και την δια βίου απόκτηση υγιεινών συνηθειών από τα παιδιά μας.
-Απόπειρα πλήρους απαξίωσης του πτυχίου Σ.Ε.Φ.Α.Α. και Τ.Ε.Φ.Α.Α. με παροχή πλήρων επαγγελματικών δικαιωμάτων προπονητή και εκπαιδευτή ακόμα και σε απλούς κατόχους βεβαιώσεων παρακολούθησης σεμιναρίων εξάμηνης διάρκειας και κατά τα άλλα απόφοιτους ακόμα και δημοτικού σχολείου.
-Ψήφιση Π.Δ. 79/2017 και δυνατότητα ανάθεσης μαθημάτων Φυσικής Αγωγής αλλά και Μουσικής Παιδείας, Αισθητικής και Θεατρικής Αγωγής και σε δασκάλους, με όλες τις βλαπτικές συνέπειες.
-Πλήρης αποδιοργάνωση στη διεξαγωγή σχολικών πρωταθλημάτων και ελλιπής εκπροσώπησής μας στη Διεθνή Ομοσπονδία σχολικού αθλητισμού.
-Τοποθέτηση υπευθύνων σε τομείς της Διεύθυνσης Φυσικής Αγωγής του υπουργείου εκπαιδευτικών ειδικοτήτων άλλων κλάδων.
-Κατάργηση αθλητικών Γυμνασίων και Λυκείων.
-Υποβάθμιση της Ειδικής Φυσικής Αγωγής.
-Κατάργηση του προϊσταμένου Φυσικής Αγωγής, ο οποίος ήταν μέλος και στο αντίστοιχο ΠΥΣΔΕ, ενώ τα γραφεία Φυσικής Αγωγής υπολειτουργούν.
-Μείωση αριθμού συμβούλων Φυσικής Αγωγής με τον νέο θεσμό των συντονιστών εκπαίδευσης (ν. 4547/2018).
-Απόπειρα σχολικών συμβούλων εκπαιδευτικών ΠΕ70 δασκάλων, για την διοργάνωση σεμιναρίων Φυσικής Αγωγής για δασκάλους.
Και πολλά άλλα, επί του παρόντος μη αναφερόμενα, αλλά όχι λιγότερο σημαντικά.
Ύστερα είναι να απορεί κανείς γιατί τα παιδιά της χώρας μας μαζί με παιδιά από άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης (Ιταλία, Ισπανία, Κύπρος, Μάλτα) έχουν τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Ευρώπη, καθώς περίπου ένα στα πέντε παιδιά (ποσοστό 18% έως 21% ανάλογα με τη χώρα) είναι παχύσαρκο;
Είναι να απορεί κανείς γιατί τα παιδιά μας, από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού και μετά, προτιμούν να σπαταλούν τον χρόνο τους μπροστά από τις οθόνες των ηλεκτρονικών υπολογιστών, παίζοντας τον εικονικό ρόλο υπερανθρώπων, που αρέσκονται σε σκοτωμούς και επιβραβεύονται στο παιχνίδι, εφόσον «σκοτώσουν» όλους τους άλλους και μείνουν μόνοι νικητές, αντί να βγουν από το σπίτι, να ενταχθούν σε τοπικούς αθλητικούς και πνευματικούς συλλόγους και να αναπτύξουν εκτός από το σώμα και την συναισθηματική νοημοσύνη της φιλανθρωπίας και της συμπόνιας;
Μπορεί να μου αντιτείνει κάποιος υπέρμαχος της αποστασιοποιημένης στάσης των επιστημονικών ενώσεων ότι πλανώμαι πλάνην οικτρά εάν νομίζω ότι ρόλος των ενώσεων είναι η υπεράσπιση των παραπάνω δικαιωμάτων των μελών τους και όχι απλά η θεωρητική τεκμηρίωση και επιμόρφωση των μελών τους για την επιστήμη τους, η διοργάνωση συμποσίων, σεμιναρίων, διεθνών συναντήσεων και ανταλλαγής απόψεων με άλλες επιστημονικές ενώσεις και το πολύ οι «λεονταρισμοί» άνευ ουσίας απέναντι στους εχθρικά διακείμενους, πρόσωπα και φορείς, κυβερνητικούς, κομματικούς και πολιτικούς παράγοντες.
Συμφωνώ, αυτό είναι το ένα κομμάτι του ρόλου τους, αλλά εάν παραμείνει σε αυτό μία επιστημονική ένωση, θα διακρίνεται από τον παραπάνω μονοσήμαντο και αναποτελεσματικό ρόλο, απλά θα διαπιστώνει και θα ενημερώνει και πέραν τούτου ουδέν. Εντάξει, τότε θα δικαιολογείται το γεγονός ότι, σε αυτού του είδους τις επιστημονικές ενώσεις, υπάρχουν τακτοποιημένα μέλη, το πολύ διψήφιου αριθμού, οικογενειακής μορφής, που μεταξύ «τύρου και αχλαδιού», που και που συναντιώνται, συζητούν για τα κακώς κείμενα, τα στηλιτεύουν, κάνουν, όποτε το επιθυμούν και ψηφοφορίες, εκλέγοντας μέλη μεταξύ τους και πηγαίνουν για ύπνο ήσυχα με την συνείδησή τους, ότι έκαναν το καθήκον τους. Αν μη τι άλλο, όλοι θα τους γνωρίζουν και όλοι θα τους το αναγνωρίζουν, ότι εργάζονται και κόπτονται για το καλό του κλάδου, αφού εκπροσωπούν «επιστημονικά» τα μέλη τους, εγγεγραμμένα και μη.
Πάμε τώρα στο περί του «πρακτέου». Η πρότασή μου για μία επιστημονική ένωση με όλη τη σημασία της λέξεως, στον ρόλο του Μέντορα, με την Ομηρική σημασία του όρου, είναι η εξής:
Μία αυθεντική επιστημονική ένωση ξεκινά από τον επιστημονικό ορισμό του αντικειμένου της, τον τονισμό της αναγκαιότητάς του, την δημιουργία πεποίθησης της σημαντικότητας του ρόλου τους στα μέλη της και καταλήγει στον πυρήνα της ύπαρξής της, την υπεράσπιση των δίκαιων, επιστημονικά ορθών και κοινωνικά αποδεκτών συμφερόντων των μελών της απέναντι στην κοινωνία, προκειμένου να έχει απτό και όχι μόνο θεωρητικό αντικείμενο ύπαρξης και να γίνεται αποδεκτή από την πλειοψηφία.
Αυτό το πετυχαίνει, αφού ερευνά και αναλύει, εκτός από τα αμιγώς επιστημονικά θέματα που άπτονται του αντικειμένου της και τα παρακάτω, ειδικότερα για το παράδειγμά μας της Φυσικής Αγωγής: α) το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις εργασιακές σχέσεις στον κλάδο, β) τα μορφολογικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των ομάδων συμφερόντων (δομή, πυκνότητα κ.λπ.), γ) την σύνθεση και τους προσανατολισμούς των οικονομικών ελίτ, δ) τον ρυθμό βιομηχανικής/οικονομικής ανάπτυξης, ε) το τεχνολογικό και κτιριακό περιβάλλον των χώρων όπου παρέχεται η εργασία, στ) την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου και την σχέση ανάμεσα στους τομείς της οικονομίας, ζ) τον βαθμό εξειδίκευσης του εργατικού δυναμικού των μελών της είτε στον δημόσιο είτε και στον ιδιωτικό τομέα, η) το ποσοστό των αυτοαπασχολουμένων του χώρου (προπονητές, βοηθοί, personal trainers-γυμναστές κλπ), θ) το μέγεθος των παραγωγικών μονάδων (σχολικές μονάδες, γυμναστήρια, οίκοι ευεξίας κλπ) ι) την σχέση των εργαζομένων με το χώρο εργασίας και τον βαθμό συγκέντρωσής τους σε αυτόν (δραστήριοι, με κατανόηση του σημαντικού ρόλου τους ή όχι), κ) το μέγεθος της ζήτησης εργασίας και το ποσοστό ανεργίας, λ) την μονιμότητα και τη σταθερότητα ή όχι της απασχόλησης, μ) το είδος της εργασίας (δυσκολία, απομόνωση, επικινδυνότητα), ν) τον βαθμό κοινωνικής συνοχής, και ξ) την εργασιακή και επιχειρηματική κουλτούρα.
Αφού ερευνήσει τα παραπάνω και καταλήξει σε μετρήσιμα συμπεράσματα, τότε, εφοδιασμένη με όλα τα επιστημονικώς τεκμηριωμένα και απτά αποτελέσματα, θα είναι σε θέση, με ατράνταχτα, λογικά και νομικά καλυμμένα επιχειρήματα, να αποκρούσει όλες τις επιθέσεις στον κλάδο της, όλες τις απόπειρες υποβάθμισης και απαξίωσης του χώρου που υπηρετεί και όχι μόνο κατ’ επίφαση και θεωρητικά, με αποσπασματική σύνταξη και απεύθυνση ανοιχτών επιστολών και διαμαρτυριών, αλλά με συνεχείς παρεμβάσεις, κεντρικά και περιφερειακά, προς υπεράσπιση των μελών της. Με διοικητικά και νομικά έγγραφα, εξώδικα αλλά και δικαστικά, ακόμα και ως παρεμβαίνουσα, σε δικαστικές υποθέσεις πολυάριθμων μελών της, χωρίς φόβο και με την συλλογική κάλυψη που προσφέρει η συνταγματικώς κατοχυρωμένη σωματειακή οργάνωση των πολιτών της χώρας μας σε συλλόγους πάσης φύσεως. Μόνο μία τέτοια επιστημονική ένωση μπορεί να έχει την σιγουριά και την πεποίθηση ότι δεν λαθεύει, δεν πλανάται, αλλά έχει στην φαρέτρα της όλα τα επιστημονικά επιχειρήματα που απαιτούνται για την, με κάθε τρόπο, νομικό και διοικητικό, αλλά κυρίως πειστικά ενώπιον της κοινωνίας, αποτελεσματική υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μελών της.
Τα τελευταία χρόνια συντελούνται στη χώρα μας τεκτονικές και κατακλυσμιαίες αλλαγές που μεταμορφώνουν ριζικά τη δομή, τις λειτουργίες και το θεσμικό πλαίσιο του δημοσίου, αλλά και του ιδιωτικού τομέα, αλλαγές που ανάμεσα στα αλλά κατεδαφίζουν τις εδραιωμένες μεταπολιτευτικά και συνταγματικά εγγυημένες εργασιακές σχέσεις. Οι αλλαγές αυτές εμφανίζονται ως «δήθεν» αδήριτη εθνική αναγκαιότητα και αποδίδονται, όσων αφορά το δημόσιο, αφενός στις δομικές παθογένειες του δημόσιου τομέα και αφετέρου στον κατεπείγοντα χαρακτήρα αντιμετώπισης της πολυεπίπεδης κρίσης και μάλιστα σε καθεστώς «έκτακτης ανάγκης».
Στην εναρμονισμένη, συντονισμένη και με ορθολογικό «μανδύα» καλυμμένη αυτή επίθεση ενάντια στα δικαιώματα των επαγγελματικών, επιστημονικών και εργατικών τάξεων, το μόνο που έχουμε να αντιτάξουμε, γενικά ως εργαζόμενοι του πνεύματος ή και της χειρωνακτικής μορφής, αλλά και ειδικά ως κλάδοι, είναι η συσσωμάτωση μας σε συλλόγους φωτισμένους, δυναμικούς, μάχιμους και αποτελεσματικούς, με γνώση της χρήσης όσων εφοδίων και όπλων μας παρέχει η δημοκρατικώς οργανωμένη κοινωνία της πατρίδας μας στην αστική της μορφή.
Για να φτάσουμε λοιπόν στην Ιθάκη μας, απαιτείται να συγκροτήσουμε και να αναδιοργανώσουμε τις επιστημονικές μας ενώσεις με τέτοιον τρόπο, που θα επιτελούν τον ρόλο του Μέντορα, με την Ομηρική του έννοια.
Ολυμπία Ζαραμπούκα εκπαιδευτικός ΠΕ11 Φυσικής Αγωγής, οργανωτική συντονίστρια Κεντρικής Μακεδονίας της Πανελλήνιας Ένωσης Εκπαιδευτικών Λειτουργών Φυσικής Αγωγής (Π.ΕΝ.Ε.Λ.Φ.Α.)
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 11/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
