Alfavita Newsroom Και μόνο η έννοια του συναδέλφου που επικυριαρχεί στις προσφωνήσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών – όπως φυσικά και μεταξύ των μελών οποιουδήποτε άλλου επαγγέλματος – δηλώνει το βαθύ σύνδεσμό τους και τις ουσιαστικές σχέσεις τους, δηλώνει την ενότητα που δημιουργεί η άσκηση μιας επαγγελματικής δραστηριότητας, μιας κοινωνικής λειτουργίας.
Αλλά η ιδιαιτερότητα του εκπαιδευτικού επαγγέλματος είναι πιο …ιδιαίτερη. Και αυτό γιατί αναφέρεται σε ένα προνομιακό σύμπαν. Πρόκειται για το πεδίο της αγωγής και για την άσκηση της μάθησης και της διαπαιδαγώγησης, για τη λειτουργία της κοινωνικοποίησης των νέων και για την πιο οργανωμένη προσπάθεια του εξανθρωπισμού του ανθρώπου. Πρόκειται για το επάγγελμα που ασκείται σε περιβάλλον διαρκούς νεότητας και επομένως σε συνθήκη δημιουργικότητας και ομορφιάς!
Θα μπορούσε όλο αυτό το σκηνικό να μη διαμορφώνει και την ίδια την ποιότητα και την ουσία του εκπαιδευτικού επαγγέλματος, να μην επηρεάζει το όλο κλίμα του σχολείου και τις σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών; Κατά τη γνώμη μου, όχι. Αλλά όχι μόνο μπορεί να τις επηρεάζει γενικά αλλά και να τις εξευγενίζει και να προσδίδει ένα απόλυτα ουμανιστικό χρώμα. Η απαίτηση της διαδικασίας της μάθησης, να γνωρίζεις καλά τους μαθητές και τις μαθήτριες προκειμένου να λειτουργήσεις διαφοροποιημένα και εξειδικευμένα σε κάθε περίπτωση παιδιού και νέου, μεταφέρεται ως ένα βαθμό και στις σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών.
Εκτιμώ ότι, πέραν αυτής καθ’ εαυτής της παιδαγωγικής λειτουργίας που παίζει τον πιο αποφασιστικό ρόλο στον καθορισμό της ποιότητας των σχέσεων μεταξύ των εκπαιδευτικών, σημαντική επίδραση έχει ο τρόπος άσκησης της διοίκησης του σχολείου. Η διοίκηση είναι αυτή που θα τροφοδοτήσει με άψογο τρόπο την όλη λειτουργία του σχολείου και θα αντιμετωπίσει με ισονομία το σύνολο των εκπαιδευτικών. Είναι αυτή που θα εμπνεύσει τη σχολική μικροκοινότητα σε μια κουλτούρα συνεργασίας, αλληλοσεβασμού και υπευθυνότητας. Όταν στο σχολείο γίνονται ομαδοποιήσεις – οποιουδήποτε περιεχομένου -, τότε αρχίζει το κλίμα και οι σχέσεις να δηλητηριάζονται και σε κάθε περίπτωση να αλλοιώνεται το παιδαγωγικό άρωμα του σχολείου. Γι’ αυτό ο ρόλος των διευθυντών είναι ιδιαίτερα σημαντικός, γιατί «οι διευθυντές είναι κατ’ αρχήν και κυρίως παιδαγωγικοί ηγέτες εκπαιδευτικών κοινοτήτων».
Αλλά οι σχέσεις αυτές καθ’ εαυτές θα είναι όμορφες και δημιουργικές πρωτίστως αν διαμορφώνουν ένα μαθησιακό κλίμα και μια παιδαγωγική ατμόσφαιρα που θα συνεργούν στη μορφωτική προσπάθεια των παιδιών και των νέων, που θα λειτουργούν ως υπόδειγμα αγωγής για την καλλιέργεια των σχέσεων και μεταξύ των μαθητών. Γιατί τίποτα δεν μπορείς να διδάξεις, αν ο ίδιος ο τρόπος ζωής δεν είναι σύμφωνος με τα διδακτικά προτάγματα. Και πρέπει να αναφερθεί ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες γνωρίζουν πολύ καλά το κλίμα που διαμορφώνεται μεταξύ των εκπαιδευτικών.
Πέραν της παιδαγωγικής αξίας, οι σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών είναι παράγοντας διαμόρφωσης του επαγγελματικού τους ειδώλου, είναι βασικό στοιχείο αλληλοτροφοδότησης στο εκπαιδευτικό έργο, σε ένα έργο αρκετά δύσκολο και φοβερά απαιτητικό. Και αυτό γιατί – πέραν των άλλων – «το έργο του εκπαιδευτικού είναι ιδιαίτερα σύνθετο, ενώ οι πολλές υποχρεώσεις και ευθύνες του εμπλέκονται με αντινομίες: αυτή του δημόσιου υπάλληλου, του αυτόνομου επαγγελματία, του επιστήμονα, του παιδαγωγού». Οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να εγκαταλείψουμε πρώτον την αντίληψη ότι η εργασία μας είναι μια κατά μόνας ενασχόληση μέσα στη σχολική αίθουσα και δεύτερον ότι είμαστε αυθεντίες και ως εκ τούτου δεν χρειαζόμαστε τη βοήθεια του άλλου. Πρόκειται για μια αντίληψη βαθιά αντιεπιστημονική και αντιπαιδαγωγική, πρόκειται για μια αντίληψη η οποία επίσης υπηρετεί την παρακμιακή, την «μεταμοντέρνα εικόνα της ζωής, η οποία προσδιορίζει και τον θρίαμβο του ατομικού», πρόκειται για μια αξία που επικυριαρχεί και στο χώρο του σχολείου γιατί – εκτός των άλλων – «ο ατομισμός είναι η κυρίαρχη μορφή νοοτροπίας των εκπαιδευτικών».
Σήμερα είναι αναγκαίο – όσο ποτέ άλλοτε – η καλλιέργεια ισχυρών δεσμών μεταξύ των συντελεστών της εκπαιδευτικής λειτουργίας (μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων, διοίκησης) και αυτή η συνεργασία «οφείλει» να τροφοδοτείται από τις επιμέρους συνεργασίες μεταξύ των εκπαιδευτικών, τόσο των ίδιων ειδικοτήτων όσο και διαφορετικών ειδικοτήτων. Μια τέτοια εικόνα αναδεικνύει το σχολείο ως οργανισμό μάθησης, ως οργανισμό που δεν προάγει τη γνώση μόνο μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια αλλά και από την ίδια τη δική του αυτή καθ’ εαυτή λειτουργία! Πρόκειται για μια αντίληψη που ουσιαστικά εισάγει το σχολείο στις νέες εποχές. Η καλλιέργεια στενών επαγγελματικών αλλά και φιλικών σχέσεων μεταξύ των εκπαιδευτικών έχει πολλαπλά οφέλη και για το σχολείο και για τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Είναι πηγή δημιουργικότητας και ομορφιάς για το σύνολο της μορφωτικής και παιδαγωγικής λειτουργίας.
Οι σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών αναπτύσσονται μέσα σε ένα δυναμικό πεδίο, συνυφαίνονται με την όλη λειτουργία του σχολείου αλλά και με την προοπτική των εκπαιδευτικών, όλων των εκπαιδευτικών, συνδέονται με το «παιδαγωγικό παράδειγμα» που διαμορφώνει κάθε εκπαιδευτικός στη σχολική του διαδρομή. Επιπλέον, η επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών θέτει νέες παραμέτρους, πέραν εκείνων των παραδοσιακών (εισαγωγική ή ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση, αυτο-μόρφωση και αυτο-επιμόρφωση). Η επαγγελματική εξέλιξη πηγάζει και μέσα από τα ζητήματα του σχολείου, από τα προβλήματά του, από τη δυναμική του, από τις αναζητήσεις του. Το σχολείο είναι ζωντανή κοινότητα και λειτουργεί ως θεσμός εκπαίδευσης και μόρφωσης όλων των συντελεστών του: μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων, διοίκησης.
Ας δούμε τι καταθέτει επ’ αυτού του σημείου ένας καλός μελετητής της εκπαίδευσης. «Στην ουσία, ο νέος επαγγελματισμός περιλαμβάνει μια απομάκρυνση από την παραδοσιακή επαγγελματική εξουσία και αυτονομία του εκπαιδευτικού, και μια μετακίνηση προς νέου τύπου σχέσεων με συναδέλφους, μαθητές και γονείς. Αυτές οι σχέσεις είναι στενότερες, καθώς και πιο έντονες και συνεργατικές, και περιλαμβάνουν πιο ρητές διαπραγματεύσεις των ρόλων και των ευθυνών…». Στις πέντε βασικές αξίες – σύμφωνα με σημαντικούς ερευνητές της εκπαίδευσης – που συνιστούν τα θεμέλια μιας αποτελεσματικής και υπεύθυνης προσέγγισης του επαγγελματισμού, περιλαμβάνονται και «η συνεργατικότητα, στο πλαίσιο της οποίας ασκείται η συναδελφικότητα και η συνεργασία, μέσω της οποίας οι εκπαιδευτικοί αναπτύσσουν κοινή γλώσσα και τεχνολογία για την τεκμηρίωση της πρακτικής τους και των αποτελεσμάτων της».
Υπάρχει κάτι βαθύτερο στην καλλιέργεια ουσιαστικών παιδαγωγικών σχέσεων μεταξύ των εκπαιδευτικών. Η Διεθνής Οργάνωση των Εκπαιδευτικών (Education International – E.I.) έχει αναδείξει αυτή την πλευρά της εκπαιδευτικής πράξης στα συνέδριά της και θεωρεί ότι «ένας εκπαιδευτικός πρέπει να διδάσκει σε ένα περιβάλλον που καθιστά ικανό τον εκπαιδευτικό μεταξύ άλλων να αλληλεπιδρά με τους συναδέλφους του». Σ’ αυτή την αλληλεπίδραση αναζητούνται πλούσια κοιτάσματα που βοηθούν όλους τους εκπαιδευτικούς για την αντιμετώπιση των τόσων και τόσων προβλημάτων που ξεπηδούν σαν τα μανιτάρια μέσα στη σχολική αίθουσα, στους χώρους του σχολείου και εκτός του σχολείου και αφορούν πάντα την παιδαγωγική πράξη.
Η ανταλλαγή εμπειριών, προβληματισμών και ιδεών μεταξύ των εκπαιδευτικών είναι η βασιλική οδός για την ουσιαστική προαγωγή της αγωγής και της εκπαίδευσης των νέων. Ας φανταστούμε μια εικόνα, μια εικόνα όπου οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν σε ένα τμήμα του σχολείου συζητούν συλλογικά και οργανωμένα για το πώς θα επιλύσουν ένα πρόβλημα. Αυτή η εικόνα παράγει παιδαγωγικό πλούτο, παράγει αυθεντικό μορφωτικό υλικό. Ας μην ξεχνάμε και κάτι βασικό. Το αξιακό πεδίο του σχολείου δεν κρίνεται μόνο ή κυρίως επί του λόγου της διδασκαλίας αλλά επί του συνολικού τρόπου της λειτουργίας των εκπαιδευτικών και του σχολείου. Και πρέπει να δώσουμε αγώνα όχι μόνο λεκτικό, όχι μόνο λόγο προστακτικό ή παραινετικό, αλλά να δημιουργήσουμε νησίδες των παιδαγωγικών αξιών επί της σχολικής πραγματικότητας. Και επιπλέον, για να έχει νόημα η συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών πρέπει να έχει ένα συγκεκριμένο υπόστρωμα, πέραν των προαναφερθέντων. «Για να θριαμβεύσει η συνεργασία όχι μόνο κατά του ατομισμού αλλά και κατά της συγχρονίας και του συντηρητισμού, η εξέλιξη των εκπαιδευτικών πρέπει να επανασυνδεθεί με την εξέλιξη του αναλυτικού προγράμματος, έτσι ώστε να υπάρχει ένα αρκετά ευρύ και σημαντικό πεδίο συνεργασίας».
Άφησα τελευταία μια πλευρά των σχέσεων μεταξύ των εκπαιδευτικών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αξιολογικά είναι τελευταία. Αντιθέτως έχει μεγάλη σημασία γι’ όλους τους εκπαιδευτικούς. Οι προσωπικού χαρακτήρα σχέσεις είναι καθοριστικές τόσο για την ψυχολογική διάθεση των ίδιων των εκπαιδευτικών όσο και για την ακτινοβολία του ίδιου του σχολείου. Αν η κατανομή των μαθημάτων στην αρχή της σχολικής χρονιάς αφήνει αγκάθια, αν στις εκδρομές ο «άλφα» εκπαιδευτικός δεν πάει με τον «βήτα» αλλά μόνο με τον «γάμα», αν στις συζητήσεις σχηματοποιούνται και μονιμοποιούνται μετωπικές παραταξιοποιήσεις, αν όλοι δεν έχουμε «καλή ματιά» γι’ όλους, αν αναπτύσσονται εύκολα τριβές κλπ, τότε είναι ηλίου φαεινότερον ότι αυτή η γκρίζα εικόνα θα καθρεφτίζεται στην όψη του σχολείου, στην πραγματική όψη του. Και αυτό σίγουρα δεν ωφελεί κανέναν, ακόμα και αυτόν που αισθάνεται ότι έχει δίκιο. Αντίθετα, η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων και δεσμών μεταξύ των εκπαιδευτικών απελευθερώνει δημιουργικές δυνάμεις, που τροφοδοτούν την εργασία των με δύναμη και ερευνητικότητα. Γιατί η ανάπτυξη του συναισθηματικού μας κόσμου, η συνεχής καλλιέργεια των ευαισθησιών και της στοχαστικότητάς μας είναι στοιχεία ανθρωπιστικής και παιδαγωγικής ακτινοβολίας.
Οι σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών καθρεφτίζονται στην εικόνα που έχουμε για το ίδιο το σχολείο. Αν ένας εκπαιδευτικός «κοιτάει» πως θα φύγει το συντομότερο δυνατό από το σχολείο, είναι δηλωτικό – εκτός των άλλων – και της ρηχότητας των ανθρώπινων σχέσεων, των σχέσεων που όχι μόνο δεν δημιουργούν αυταξία για την εκπαίδευση και για τη ζωή, αλλά αντίθετα καθηλώνουν κάθε εκπαιδευτικό και φυσικά – και το πιο σπουδαίο – το ίδιο το σχολείο. Και ένας τέτοιος εκπαιδευτικός έχει ηττηθεί παιδαγωγικά ή, ακόμα χειρότερα, δεν λειτουργεί παιδαγωγικά, δεν έχει αντιληφθεί το μεγαλείο της εκπαίδευσης και απλώς θα βαριαναστενάζει βλέποντας είτε το Σαββατοκύριακο και τις διακοπές είτε τη σύνταξη. Είναι ένας «εκπαιδευτικός» που απλώς πέρασε τη ζωή του περνώντας από το σχολείο…
Και να σημειώσω κάτι που είναι πασιφανές στην ερμηνεία του αλλά δυσεύρετο στην πραγματική του απεικόνιση. Όσο αγαπάς το σχολείο και χαίρεσαι την όλη παιδαγωγική λειτουργία, τόσο λιγότερη κούραση νιώθεις. Είναι δε φοβερά έντονη η ψυχική ευφορία και η πνευματική ανάταση που αποκομίζεις, γιατί το ίδιο το σχολείο δεν λειτουργεί ως ένας τυπικός εργασιακός χώρος καθοριζόμενος από το ωράριό του, την τυπικότητά του, τα διοικητικά του σχήματα κλπ που δημιουργεί μια εικόνα άγχους, αλλά είναι ένας δημιουργικός κοινωνικός και μορφωτικός θεσμός. Είναι ο πιο προνομιακός κοινωνικός θεσμός ζυμωμένος με της νεότητας τη μέθη στον οποίο νιώθεις πληρότητα και ομορφιά. Αυτή την ομορφιά του σχολείο καλούμαστε να βρίσκουμε (να δημιουργούμε) κάθε στιγμή, μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς.
****
Day Chr. (2003), Η εξέλιξη των εκπαιδευτικών, Αθήνα: Τυπωθήτω, σ. 204
Π. Ξωχέλλης (2005), Ο εκπαιδευτικός στο σύγχρονο κόσμο, Αθήνα: Τυπωθήτω, σ. 33
Hargreaves A., (1999), Changing Teachers, Changing Times, New York: Teachers College Press, p. 43
A. Hargreaves & M. Fullan, (1995), H εξέλιξη των εκπαιδευτικών, Αθήνα: Πατάκης, σ. 338
Day Chr. (2003), ο.π., σ. 33
Day Chr. (2003), ο.π., σ. 48
E.I. (2004), Education for global progress, Fourth E.I. World Congress, Porto Alegre, Brazil
A. Hargreaves & M. Fullan (1995), ο.π., σ. 35
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
