Η χαμηλή ψηφιακή ωριμότητα, η έλλειψη στρατηγικής και ο φόβος της καινοτομίας κρατούν την Ελλάδα πίσω στη νέα τεχνολογική εποχή
Του Αθανάσιου Παπαϊωάννου
καθηγητή πανεπιστημίου Θεσσαλίας
H υιοθέτηση της Τεχνητής Νοϋμοσύνης (ΤΝ) αυξάνει την παραγωγικότητα σύμφωνα με όλους τους διεθνείς οργανισμούς1. Ιστορικά, το ίδιο ίσχυε ως προς την υιοθέτηση κάθε νέας τεχνολογίας και καινοτομίας που προέκυπτε από Έρευνα & Ανάπτυξη (Ε&Α). Στα επόμενα άρθρα θα εστιάσουμε στην υιοθέτηση της ΤΝ, την σημαντικότερη νέα τεχνολογία με οριζόντια εφαρμογή σε όλους τους κλάδους.
Όπως κάθε τεχνολογία, η ΤΝ έχει πολλές θετικές και αρνητικές συνέπειες – θέμα άλλων αναλύσεων. Εδώ επικεντρωνόμαστε στην αναγκαιότητα της ταχύτατης υιοθέτησής της. Όπως τόνισε ο κορυφαίος επιστήμονας ΤΝ στο ΜΙΤ κ. Δασκαλάκης, η εισαγωγή της ΤΝ αλλάζει δραματικά γρήγορα τα δεδομένα (game changer) στο χώρο του επιχειρείν και οι Ελληνικές επιχειρήσεις δεν έχουν την πολυτέλεια να χάνουν χρόνο.
Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ΕΚ) παρακολουθεί στενά την πρόοδο της κάθε χώρας, και η εικόνα της Ελλάδος είναι απογοητευτική.
Η Θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη
Σύμφωνα με τη Eurostat (2024–2025), μόνο το 24% των μεγάλων ελληνικών επιχειρήσεων (250+ εργαζόμενοι) χρησιμοποιεί ΤΝ, έναντι 41% στην Ε.Ε. Συγκεκριμένα, από τις 476 μεγάλες επιχειρήσεις της χώρα, μόνο 114 αξιοποιούν κάποια μορφή ΤΝ ενώ από 360 όχι.1,2
Γράφημα 1. Χρήση της ΤΝ από Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις (Eurostat 2024)
Σημείωση: Με κίτρινο όλες οι επιχειρήσεις (με πάνω από 10 εργαζόμενους) με σκούρο ροζ οι μεγάλες επιχειρήσεις (με πάνω από 250 εργαζόμενους) https://www.euronews.com/my-europe/2025/01/31/ai-on-the-rise-among-european-businesses-how-are-they-using-it
Αντίθετα η Φιλανδία - με μισό πληθυσμό από την Ελλάδας - έχει 760 μεγάλες επιχειρήσεις3, εκ των οποίων το 70,4% (535) χρησιμοποιούν ΤΝ. Έτσι, αναλογικά με τον πληθυσμό, η Φιλανδία έχει δεκαπλάσιο αριθμό μεγάλων επιχειρήσεων που υιοθετούν ΤΝ σε σχέση με την Ελλάδα. Και μιλάμε όχι μόνο για τεχνολογικές εταιρείες, αλλά για τουρισμό, τρόφιμα, υγεία, κατασκευές, κλπ. – κλάδους όπου δραστηριοποιούνται και πολλές ελληνικές επιχειρήσεις.
Μετά πώς ν’ ανταγωνιστούμε σε παραγωγικότητα, εξαγωγές κλπ.;
Η Φιλανδία δεν έφτασε τυχαία εδώ: Μετά τον Β’ παγκόσμιο Πόλεμο, η χώρα ήταν παντελώς κατεστραμμένη και ξεκίνησε σχεδόν από το μηδέν. Ωστόσο επέλεξε να επενδύσει συστηματικά στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στην Ε&Α, με πολλαπλάσια ποσοστά από την Ελλάδα. Η επένδυση αυτή σχετίζεται με την μακροχρόνια ανάπτυξη, ενώ ταυτόχρονα η χώρα κατατάσσεται στις πρώτες χώρες της Ευρώπης στην διαφάνεια – την ώρα που η Ελλάδα παραμένει στις τελευταίες. Σχέση διαφθοράς και ΤΝ: Στο επόμενο άρθρο.
Πού Οφείλεται η Καθυστέρηση;
Οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις εμφανίζουν χαμηλή ετοιμότητα και διστακτικότητα, για λόγους που κυρίως σχετίζονται με δικά τους εσωτερικά εμπόδια, όπως :
- Έλλειψη στρατηγικής για την ενσωμάτωση της ΤΝ στην ανάπτυξή τους.
- Απουσία επένδυσης σε ανθρώπινο δυναμικό για την υιοθέτηση της ΤΝ (παρακάτω).
- Φόβος αλλαγής και τεχνολογική συντήρηση.
- H επένδυση σε ΤΝ θεωρείται ρίσκο, ή πολυτέλεια. Ακόμη και οι εκτιμήσεις ρίσκου συχνά γίνονται χωρίς επιστημονικά τεκμηριωμένες μελέτες (εδώ η ΤΝ θα βοηθούσε!)
- Δεν υπάρχει κουλτούρα πειραματισμού και αποδοχής αποτυχίας.
- Κάποιοι επιχειρηματίες θεωρούν το κράτος αναξιόπιστο και διεφθαρμένο, θεωρούν ότι ακόμη και σήμερα οι business γίνονται κατά βάση αλλιώς και δεν αποδίδει η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στην καινοτομία (περισσότερα στο επόμενο άρθρο).
- Αναξιοποίητα Ευρωπαϊκά εργαλεία.
Γιατί Είναι Σημαντική η Υιοθέτηση της ΤΝ για την Ελλάδα;
- Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
- Επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού σε υπάρχοντες καίριους τομείς (τουρισμός, υγεία, ναυτιλία) και νέους τομείς που μπορεί ν’ αναπτυχθούν (π.χ. πληροφορική).
- Δημιουργία νέων επαγγελμάτων, αναχαίτιση του brain drain, βελτίωση μισθών και συνθηκών εργασίας.
- Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του κράτους.
- Αξιοποίηση σημαντικών ευρωπαϊκών πόρων.
Η Αντίφαση: Υψηλή Επιστημονική Αριστεία – Χαμηλή Οικονομική Αξιοποίηση
Παρότι η Ελλάδα διαθέτει από τα υψηλότερα ποσοστά κορυφαίων επιστημόνων στην ΤΝ σε σχέση με τον πληθυσμό της,4 η ελληνική οικονομία δεν απορροφά τους νέους επιστήμονες. Οι περισσότεροι καλοί Έλληνες επιστήμονες παραμένουν στην ακαδημαϊκή κοινότητα, μεταναστεύουν, κάποιοι ιδρύουν επιχειρήσεις στο εξωτερικό.
Γράφημα 2. Μετεγκατάσταση ταλέντων με δεξιότητες τεχνητής νοημοσύνης από το 2019 έως το 2023 (ανά 10000 μέλη του Linkedln)
Επεξήγηση: Αυτό το διάγραμμα εμφανίζει τις καθαρές ροές μετανάστευσης των μελών του LinkedIn με δεξιότητες Τεχνητής Νοημοσύνης από το 2019 έως το 2023. Το μέγεθος των σκούρων/ανοιχτόχρωμων μπλε γραμμών υποδεικνύει το μέγεθος των κερδών/απωλειών ταλέντων ΤΝ μιας χώρας, αντίστοιχα. Σε όλη την περίοδο 2019-2023 που υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα από τον ΟΟΣΑ, η Ελλάδα είναι στις χώρες με το μεγαλύτερο ποσοστό μετανάστευσης στο εξωτερικό επιστημόνων ΤΝ https://oecd-aiobservatory.ijs.si/visualizations/Jobs/AiJobSkillsMigration?date.slider=2022&date.resume=false&subset=OECD
Συγκρίνετε πάλι Ελλάδα και Φιλανδία. Το 2020 είχαμε στην Ελλάδα 46 κορυφαίους επιστήμονες ΤΝ στο ανώτατο 2% των επιστημόνων ΤΝ παγκοσμίως, ενώ στην Φιλανδία 39.4 Μην αμφιβάλετε ότι κάποι απ’ αυτούς στην Φιλανδία είναι εισαγόμενοι και μάλιστα κάποιοι και από την Ελλάδα, όπως προκύπτει και από το Γράφημα 2. Για παράδειγμα, σας ακούγεται Φιλανδικό τo όνομα Αριστείδης Γκιώνης στο Aalto university της Φιλανδίας, ο οποίος είναι στους κορυφαίους 2% παγκοσμίως της ΤΝ, και όπως αναφέρει πήρε το πανεπιστημιακό πτυχίο του στην Αθήνα;
Ενώ στην Ελλάδα έχουμε περισσότερους κορυφαίους και πολύ περισσότερους επιστήμονες ΤΝ γενικότερα, τους εξάγουμε γιατί απλά οι Ελληνικές επιχειρήσεις δεν επενδύουν στην ΤΝ, σε αντίθεση με την Φιλανδία και άλλες ανεπτυγμένες χώρες.
Γιατί υπάρχει αυτό το χάσμα;
- Απουσία γέφυρας πανεπιστημίων – επιχειρήσεων.
- Έλλειψη κουλτούρας Έρευνας & Ανάπτυξης (Ε&Α).
- Υποχρηματοδότηση της τεχνολογικής μεταφοράς.
- Μικρή ζήτηση από την αγορά για εφαρμοσμένη γνώση ΤΝ.
- Έλλειψη κουλτούρας πρακτικής άσκησης φοιτητών σε επιχειρήσεις και προετοιμασίας τους για το τι ακριβώς χρειάζονται οι επιχειρήσεις.
- Χαμηλοί μισθοί στην Ελλάδα για ειδικούς ΤΝ σε σύγκριση με το εξωτερικό.
- Χειρότερες συνθήκες εργασίας και έλλειψη προοπτική επαγγελματικής εξέλιξης σε θέματα ΤΝ στην Ελλάδα σε σχέση με το εξωτερικό.
- Όλα τα υπόλοιπα κακά της καινοτόμου επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα, π.χ., μεγαλύτερη γραφειοκρατία, περισσότερα εμπόδια, πιο αδύναμη συνεργασία μεγάλων επιχειρήσεων με start-ups, λιγότερη χρηματοδότηση σε start-ups, σε σχέση με το εξωτερικό.
Τι μπορεί να γίνει;
- Μόνιμα σχήματα συνεργασίας με τα πανεπιστήμια.
- Κίνητρα για αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού.
- Δημιουργία AI Innovation Hubs.
- Ενίσχυση της ενημέρωσης και της συμβουλευτικής προς τις επιχειρήσεις.
- Ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επιχειρηματιών ως προς την πρόοδο του κράτους σε θέματα αξιοπιστίας και διαφάνειας.
Ευθύνες έχει και η Κυβέρνηση
Περισσότερα σε επόμενο άρθρο.
Τι μπορεί να κάνει ο ΣΕΒ
Ωστόσο ο ΣΕΒ θα μπορούσε να πάρει πρωτοβουλίες για απευθείας συνεργασίες με διεθνώς αναγνωρισμένους Έλληνες επιστήμονες των Ελληνικών ΑΕΙ. Για παράδειγμα, να ερθει σε επικοινωνία με τους 50+ επιστήμονες των Ελληνικών πανεπιστημίων και ινστιτούτων που βρίσκονται μεταξύ των κορυφαίων 2% παγκοσμίως με την μεγαλύτερη επίδραση στην ΤΝ, οι οποίοι περιλαμβάνονται στην λίστα της Αναφοράς #4. Από κοινού θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κοινά νέα σχήματα και γέφυρες, παρακάπτοντας αβελτηρίες της κυβέρνησης και γραφειοκρατικές (και ενδεχομένως αναξιοκρατικές) διαδικασίες του κράτους και πιθανά των πανεπιστημίων.
Συμπέρασμα
Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι μια ακόμα μόδα της τεχνολογίας· είναι κρίσιμη για την οικονομική πρόοδο της Ελλάδας. Οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν την υποδομή, την ευθύνη αλλά και την ευκαιρία να ανοίξουν τον δρόμο. Το στοίχημα είναι όχι μόνο τεχνολογικό, αλλά βαθιά στρατηγικό και εθνικό.
Αναφορές
1 ΔΝΤ (04.04.2025): Τεχνητή Νοημοσύνη και Παραγωγικότητα στην Ευρώπη. https://www.imf.org/en/Publications/WP/Issues/2025/04/04/AI-and-Productivity-in-Europe-565924
2. Μανδραβέλης, Β. (05.07.2024). Με έως 10 εργαζόμενους το 95% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Powergame. https://www.powergame.gr/ikonomia/684582/me-eos-10-ergazomenous-to-95-ton-epicheiriseon-stin-ellada/?utm_source=chatgpt.com
3,. European Union – European Employment Services (2024). Labour market information: Finland. https://eures.europa.eu/living-and-working/labour-market-information-europe/labour-market-information-finland_en?utm_source=chatgpt.com
4. Παπαϊωάννου, Α. (2020). Έρευνα και Ανάπτυξη: Παραλείψεις και λαθεμένα μηνύματα της έκθεσης Πισσαρίδη https://tvxs.gr/apopseis/arthra-gnomis/ereyna-kai-anaptyksi-paralipseis-kai-lathemena-minymata-tis-ekthesis-pissaridi/
Ο Αθανάσιος Παπαϊωάννου είναι καθηγητής του πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 18/8
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
