Γράφει η Γεωργία Γιώτα *
Βία. Κακοποίηση. Σεξουαλική παρενόχληση. Προσβολή της αξιοπρέπειας. Κατάχρηση εξουσίας. Εκμετάλλευση.
Η σιωπή έσπασε. Τα στόματα άνοιξαν. Το απόστημα τρύπησε και μια δυσωδία αναδύθηκε και σκέπασε την ομορφιά και την ευωδία του Ανθρώπου.
Λυπάμαι! Αλλά, όταν κάποιος ασελγεί στα απροστάτευτα κορμάκια αθώων παιδιών, αγοριών ή κοριτσιών, δεν μπορεί να λέγεται άνθρωπος.
Λυπάμαι! Αλλά, όταν κάποιος ασκεί βία στις ψυχές τους, κατευθύνει τη σκέψη τους, επηρεάζει τη σεξουαλική τους ταυτότητα, νοθεύει τις συμπεριφορές τους, διστάζω να τον συγκαταλέξω στο ανθρώπινο είδος. Ούτε όμως και θηρίο μπορείς να τον αποκαλέσει κάποιος. Γιατί τότε αδικεί… το θηρίο. Γιατί και στη ζούγκλα επικρατούν νόμοι επιβίωσης και διατήρησης του είδους και εκεί μόνο σε πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις ζωής ή θανάτου, το ένα είδος στρέφεται εναντίον μελών του είδους του. Γιατί απλώς επικρατεί το ένστικτο της ζωής και της διαιώνισης που είναι σαφώς πιο ισχυρά από το πάθος της εξόντωσης και του αφανισμού.
Στην κοινωνία όμως των ανθρώπων κάποιες συμπεριφορές είναι δυστυχώς ακόμα ζητούμενες κι όχι δεδομένες και αυτονόητες. Η έλλειψη σεβασμού προς τον συν-άνθρωπο, η ανάγκη επιβολής, η κατάχρηση εξουσίας, η εκμετάλλευση, η καλλιέργεια φοβικού κλίματος και η παροχή αφειδώλευτων υποσχέσεων και παροχών προκειμένου να ικανοποιηθούν άρρωστα ένστικτα, αρρωστημένες ορμές και να κρατήσει έστω και λίγο ο ίλιγγος της δύναμης, είναι συμπεριφορές που προσβάλλουν το ανθρώπινο είδος και το μετακυλούν από την κορυφή της πυραμίδας στο τελευταίο σκαλοπάτι της βάσης της. «Πολλὰ τὰ δεινὰ κοὐδὲν ἀνθρώπου δεινότερον πέλει», αναφωνεί ο Χορός στην Αντιγόνη. Τι θα αναφωνούσε άραγε ο μεγάλος τραγικός χιλιάδες χρόνια αργότερα, αν σκόπευε να στηλιτεύσει σκηνές και να περιγράψει συγκλονιστικές μαρτυρίες ανθρώπων που έρχονται το τελευταίο διάστημα στο φως;
Άρρωστοι άνθρωποι, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος και ορθώς. «Ου γαρ οίδασι τι ποιούσι». Υπάρχει όμως μια ειδοποιός διαφορά: ο άνθρωπος που νοσεί έχει τη στοιχειώδη αντίληψη, διαθέτει τη στοιχειώδη δυνατότητα να απευθυνθεί, με τη συνδρομή όλων, στον «επαϊοντα», για να τύχει της κατάλληλης φροντίδας και να επανέλθει στο κοινωνικό σύνολο. Δεν γίνεται κατά τη διάρκεια της ζωής «ιδιαίτερες» συμπεριφορές να μην έχουν προβληματίσει κάποια στιγμή αυτούς που τις εφαρμόζουν, δεν γίνεται το Υπερεγώ να μην υπήρχαν στιγμές που κραύγαζε. Για ποιο λόγο βέβαια το Εγώ κώφευε είναι ένα άλλο θέμα. Η κοινωνία είναι σύνολο αυτόνομων και ξεχωριστών μονάδων, μοναδικών και ανεπανάληπτων, κι όταν μία μονάδα νοσεί, δεν μπορεί παρά να οι συνέπειες αυτής της νοσηρότητας να επιβαρύνουν και το σύνολο. Διαφορετικά η ενότητα μπορεί να διαρραγεί και από τα «ανοίγματα» που δημιουργούνται να εισβάλουν «απρόσκλητοι επισκέπτες»… Και δεν είναι όλοι οι επισκέπτες πάντοτε ευπρόσδεκτοι.
Είναι όμως πάντοτε εύκολο να συμβεί αυτό; Γνωρίζουμε, αντιλαμβανόμαστε με σαφήνεια και καθαρότητα πότε ακριβώς νοσούμε; Έχουμε πάντοτε επίγνωση της κατάστασης, ειδικά όταν το πρόβλημα αφορά στο μυστήριο, το «άβατο» του ψυχισμού; Σαφώς και όχι. Μπορεί να μην υπάρχει δικαιολογία, αλλά αιτιολογία σαφώς και υφίσταται. Το βαθμό ή το στάδιο επέκτασης ενός προβλήματος μπορεί να μην μπορούμε πάντοτε να το συνυπολογίσουμε και να το αντιληφθούμε, αλλά σίγουρα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πότε και σε ποιο σημείο υπερβαίνουμε τα εσκαμμένα, πότε παραβιάζουμε κόκκινες γραμμές, πότε και σε ποιο βαθμό ξεπερνούμε τα όρια και εισβάλλουμε στο ζωτικό χώρο του άλλου, προσβάλλοντας την αξιοπρέπειά του, καταρρακώνοντας τον αυτοσεβασμό του, φορτώνοντάς το με τύψεις, ενοχές και συμπλέγματα που θα κουβαλά μέσα του, ηφαίστειο συναισθημάτων και σκέψεων… Αλλά να φοβάσαι το ηφαίστειο, όταν αυτό, ενώ έχει σιωπήσει για καιρό, κάποτε ξυπνήσει, ξεβράζοντας όλη εκείνη τη συσσωρευμένη λάβα που συγκρατούσε καλά στοιβαγμένη μέσα του σε θερμοκρασίες τήξης. Γιατί η λάβα ούτε εύκολα πλησιάζεται, ούτε ανώδυνα περιορίζεται. Και καίει…επικίνδυνα.
Σαφώς και υπάρχει σε όλο αυτό το βόρβορο ατομική ευθύνη. Και τη μεγαλύτερη τη φέρει ο θύτης. Τα θύματα από ανάγκη σιωπούν. Κι όταν είσαι ενήλικας, σωπαίνεις από πανικό και ανασφάλεια κι ας γνωρίζεις. Όταν είσαι όμως παιδί, σωπαίνεις από φόβο και άγνοια. Και το πιο τραγικό είναι να εισπράττεις κτηνώδεις συμπεριφορές και να τις ερμηνεύεις ως ένδειξη αγάπης ενδεδυμένης με ένα μανδύα ψευδεπίγραφης ασφάλειας και διαστρεβλωμένης προστασίας.
Δεν πρέπει όμως να αγνοήσουμε και τη συλλογική ευθύνη, είτε ως κοινωνία είτε ως οργανωμένο κράτος. Κι αν η σιωπή κάποιες φορές είναι συνενοχή και κάλυψη και ενίσχυση τέτοιων συμπεριφορών, η οργανωμένη πολιτεία οφείλει μέσω των θεσμών της, αλλά και των θεσμικών οργάνων της να προστατεύει και τους θεσμούς, αλλά και τους πολίτες της. Για τις «θέσεις ευθύνης» δεν επαρκούν πια μόνο τα τυπικά προσόντα ενός ανθρώπου. Προαπαιτούνται κυρίως τα ουσιαστικά προσόντα, αυτά που σχετίζονται με την ακεραιότητα του χαρακτήρα και την ηθική του και επομένως τη συμπεριφορά του. Γιατί ο άνθρωπος χαρακτηρίζει τη θέση κι όχι η θέση τον άνθρωπο. Γιατί το ευμετάβλητο είναι συνυφασμένο με την ιστορία του ανθρώπου. Γιατί «πάσα επιστήμη χωριζομένη της αρετής πανουργία ου σοφία φαίνεται»(Πλάτων)
Θυμήσου άνθρωπε, έχεις λάβει ως προίκα ένα όμορφο σώμα, μια αθάνατη ψυχή, έναν ατελεύτητο νου. Αν δεν μπορείς να τα αξιοποιήσεις, φρόντισε τουλάχιστον τούτο, μην τα εξευτελίσεις. Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος. Γιατί η ύβρις είναι αμάρτημα βαρύ και εύκολα δεν συγχωρείται. Γιατί πριν βρει το δρόμο για την επιφάνεια, έχει ήδη κάνει ύπουλα τη δουλειά της, έχει αρχίσει ήδη να διαβρώνει τα βαθύτερα στρώματα της ψυχής. Κι αν χάσεις την ψυχή σου, τότε μην περιμένεις και προπαντός μη θεωρείς αυτονόητο ότι λέγεσαι ΑΝΘΡΩΠΟΣ!
* Γεωργία Γιώτα, φιλόλογος
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
