Απ’ την ώρα που γεννιόμαστε ως και την ώρα που θα φύγουμε μας επισκέπτονται πρόσωπα και φωνές αμέτρητων ανθρώπων. Άνθρωποι που είτε θα ρίξουν άγκυρα παντοτινή στο λιμάνι της ζωής μας είτε περαστικοί, ως είναι, θα κάνουν μόνο μια φευγαλέα παύση απ’ το ταξίδι τους, αφήνοντας πίσω τους ίχνη βαθιά ή ευκολόσβηστα. Κι όπως τα χρόνια διαβαίνουν, συλλέγουμε, θελητά ή άθελα, ολοένα και περισσότερα ανθρώπινα ίχνη στο πιθάρι της μνήμης. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν κάποιες μορφές και φωνές εξαίσιες που ρίζωσαν μέσα μας κι έμειναν εκεί, για να θυμίζουν την πικρή του χρόνου ομορφιά.
Του χρόνου που, ίδιος ληστής, βάλθηκε να μας στερεί στιγμές, τόπους κι ανθρώπους, που μαζί τους χαρήκαμε και πονέσαμε. Ακόμη κι αυτός όμως που όλα τα δαμάζει δε καταφέρνει να σβήσει ολότελα αυτούς που φυλάξαμε βαθιά μέσα μας. Τους παραδίδει μόνο πιο κρυμμένους και θαμπούς από πριν. Όταν σ’ ανύποπτο χρόνο ακούμε και πάλι τις φωνές τους, ξαναθυμόμαστε το πόσο τους αγαπήσαμε και το πώς μας κράτησαν εν αγνοία τους το χέρι σε στιγμές ανάγκης. Αναγνωρίζοντας τον ήχο της φωνής τους, τους νιώθουμε και πάλι δικούς μας. Ξένους, αλλά δικούς μας.
Οι σκέψεις αυτές ήρθαν και με βρήκαν χθες, όταν κάποιοι μου θύμισαν πως ήταν τέσσερεις του Φλεβάρη το 2009, σαν η ηθοποιός Αλέκα Παΐζη έφυγε απ’ τη ζωή. Με πλησίασε και πάλι ο ήχος της φωνής της, φέρνοντας μαζί του μνήμες λησμονημένες. Είδα να ξετυλίγονται μπρος στα μάτια μου τα φοιτητικά μου χρόνια. Τότε που πρωτοείδα την Αλέκα Παΐζη στο Εθνικό Θέατρο στην παράσταση Ερρίκος Δ' του Luigi Pirandello. Εκεί υποδυόταν την Maria Antonietta Portulano, την τσακισμένη μες στην παραφροσύνη της σύζυγο του συγγραφέα. Λουσμένη σ’ ένα καταρρακτώδες φως και μέσα σ’ άσπρα ενδύματα χωσμένη άγγιζε πλήκτρ’ αόρατα και σαν αηδόνι πληγωμένο διαβεβαίωνε πως: «Είμαι μόνη, είμαι ελεύθερη και είμαι ακόμα εδώ». Κι απευθυνόταν σ’ όλους μας ανεξαιρέτως, τους παλιούς και νέους συνανθρώπους της. Σήμερα, η Ιστορία κι εμείς το ξέρουμε πια καλά ότι η Αλέκα Παΐζη πάλεψε μιαν ολόκληρη ζωή για την ατομική και τη συλλογική ελευθερία.
Κι αν είδε το ορμητικό ποτάμι του 20ου αιώνα να έρχεται καταπάνω της, σήκωσε ανάστημα και δεν το άφησε να θάψει ολότελα την παιδική ψυχή της. Δε χωράει αμφιβολία καμιά πως κι αυτή θα οξειδώθηκε κάπως μες στον πόνο και τη βία των ανθρώπινων παθών. Όταν, όμως, πάταγε το πόδι της πάνω στη σκηνή, γινόταν ένα απροσμέτρητο φως που μας έπαιρνε απ’ το χέρι, για να μας σεργιανίσει στις αλήθειες και τα ψέματα του κόσμου μας. Τώρα πια μένει παρούσα η μορφή κι η ακριβή φωνή της, για να μας συντροφεύουν. Μια φωτογραφία της σ’ ένα θεατρικό πρόγραμμα, φώτιζε το σκοτεινό φοιτητικό δωμάτιο ενός νέου. Με τη σειρά του αποφάσισε κι αυτός να δώσει σ’ άλλους αντίδωρο το φως που πήρε.
Τώρα έφτασε μια νέα εποχή να χαρίζει σ’ όλους μας απλόχερα τα ίχνη που άφησε η Αλέκα Παΐζη. Ό, τι σώθηκε απ’ το πέρασμά της. Είναι ακόμα εδώ, ελεύθερη αλλά όχι μόνη. Μαζί της είμαστε κι εμείς που γυρεύουμε παρηγοριά και δύναμη στο κάλλος της που δε λέει να σβήσει. Όταν χαμηλώνουν τ’ άστρα, τότε κοντοζυγώνει η φωνή της και μαζί μ’ εκείνη τα πρόσωπα που μέσα της αναστήθηκαν. Άλλοτε Εκάβη που θρηνεί τον νεκρό της εγγονό, άλλοτε περήφανη Λυσιστράτη που οραματίζεται έναν πιο δίκαιο κόσμο. Κάθε που την φέρνουμε στον νου μας μικροκαμωμένη και γεμάτη χάρες, κλέβουμε τους στίχους του Κώστα Καρυωτάκη, για να την παρακαλέσουμε:
μάτια, χεράκια, στόματα, ἱστορῆστε μου
τὸν πόνο κάποιας ὥρας, κάποιου τόπου
μάτια, χεράκια, στόματα, ἱστορῆστε μου
τὸν Πόνο τῶν Πραγμάτων καὶ τοῦ Ἀνθρώπου.
Κι αυτή μας ιστορεί ακούραστη, σκορπώντας δροσιές και ρόδα. Ας την ακούσουμε, λοιπόν, ντυμένη τον ρόλο της Λυσιστράτης σε μια παράσταση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, που έγινε στέγη ασφαλής για το κυνηγημένο της κορμί, να μάχεται για έναν κόσμο της αγάπης και της δικαιοσύνης:
Η κάπα
(το τραγούδι αυτό προέρχεται από την αριστοφανική κωμωδιά Λυσιστράτη, σε μετάφραση του Κώστα Ταχτσή και μουσική του Γιώργου Κουρουπού. Ερμηνεύουν η Αλέκα Παϊζη και η Έλλη Πασπαλά):
Εμείς μυαλό που το ‘χουμε ή εσείς; Βρε, αν είχατε τόσο δα μυαλό, θα κάνατε ό,τι κάνουμε εμείς με το μαλλί.
(Πως υφαί- πως υφαίνουμε μια κάπα)
Πρώτα, το πλένουμε καλά-καλά στη σκάφη να φύγει όλ’ η λέρα.
Ύστερα το χτυπάμε με τον κόπανο να φύγουνε οι σγρούμποι και οι κολλιτσίδες.
Έτσι ακριβώς θα 'πρεπε να ξεπλύνετε κι εσείς το κράτος απ’ τις λέρες, να κοπανίσετε τις κολλιτσίδες στο κεφάλι, όλες τις κλίκες που μαζεύονται σα σγρούμποι και συνωμοτούν για να λυμαίνονται την εξουσία.
Ύστερα θα έπρεπε, πάλι όπως εμείς, να ρίξετε σ’ ένα πανέρι πανανθρώπινης αδελφοσύνης το καθαρό μαλλί – όλους τους άξιους και χρηστούς πολίτες.
Όχι μόνο τους γέρους, μα και τους νέους και τις γυναίκες και τους φτωχούς που είναι καταχρεωμένοι στο δημόσιο και τους μέτοικους, ακόμα και τους ξένους όσους μας αγαπάν αληθινά και να τους ανακατέψετε όλους μαζί καλά-καλά.
Και, μα το Δία, ας μη ξεχνάμε και τις πόλεις που έχουν αποικίσει οι δικοί μας, σ’ όποια γωνιά της γης κι αν βρίσκονται.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι κι αυτοί είναι καθώς οι τούφες του μαλλιού πού ‘πεσαν χάμω και σκορπίστηκαν εδώ κι εκεί…
Κι αυτούς λοιπόν να τους μαζέψετε κοντά σας και μ’ αυτή την πελώρια ανθρώπινη τουλούπα, να υφάνετε για όλο το λαό μια ζεστή μεγάλη κάπα!...
Ανδρέας Λαμπέτης, μεταπτυχιακός φοιτητής της κλασικής Φιλολογίας, Universität Hamburg/ Humboldt-Universität zu Berlin.
Ανατολικό Βερολίνο, 05 Φεβρουαρίου του 2021
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 26 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 26/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
