Alfavita Newsroom Στο φύλλο της Καθημερινής, 17.1.2015, διάβασα ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ρεπορτάζ που το παραθέτω αυτούσιο για τους αναγνώστες. Ήδη έχει αναρτηθεί και ηλεκτρονικά στο διαδίκτυο. Σκέφτηκα να το σχολιάσω γιατί με ένα ρεπορτάζ γίνεται μια ιδιότυπη μορφή διαφήμισης των πειραματικών σχολείων, της καινοτομίας και των πειραματισμών και τη χρήση της τεχνολογίας. Η περίπτωση προσφέρεται για μια πιο εκτενή ανάλυση. Αυτό, μια άλλη φορά…
Το ρεπορτάζ
Ενα «γαλατικό χωριό» της εκπαίδευσης
Οι μαθητές εξοικειώνονται όλο και περισσότερο στη χρήση των εργαλείων της τεχνολογίας, ανακαλύπτοντας τις εκπαιδευτικές τους διαστάσεις, προδιαθέτοντας έτσι και τους γονείς τους θετικά προς τις ταμπλέτες, τα ψηφιακά βιβλία κ.ά.
Τα παιδιά αποστηθίζουν, αντιγράφουν, κουβαλούν ασήκωτες τσάντες. Δυσανασχετούν. Το ίδιο και οι γονείς τους. Η σχολική ζωή, τις περισσότερες φορές, βαρετή, στεγνή. Ενα μικρό εκπαιδευτικό «γαλατικό χωριό», όμως, εξακολουθεί να αντιστέκεται στη στείρα μονότονη γνώση. Είναι το Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών στη Σκουφά.
Ο κ. Κωνσταντίνος Πανούσης διδάσκει στη Δ΄ Δημοτικού φέτος. Οπως δηλώνει ο ίδιος, «διαθέτει μηδέν τυπικά προσόντα στον φάκελο της αξιολόγησης, αλλά το απόλυτο άριστα της επιτροπής στη διδασκαλία». Εδώ και 10 χρόνια έχει υιοθετήσει τις νέες τεχνολογίες, εισάγοντας τη χρήση της ταμπλέτας στην καθημερινότητα της τάξης, καταργώντας τα βιβλία. «Μπορούμε να κάνουμε τη μάθηση ελκυστική;», ήταν το ζητούμενο για τον ανήσυχο δάσκαλο. «Τα περισσότερα παιδιά μελετούν χωρίς να αυτενεργούν. Πώς μπορούν να κατακτήσουν τη γνώση; Οι εξελιγμένοι Φινλανδοί ψηφιοποιούν εντελώς πλέον την εκπαίδευσή τους, θεωρώντας πως οι μαθητές πρέπει να εξοικειωθούν με τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουν και στην πραγματική τους ζωή. Το ελληνικό σχολείο απέχει από αυτήν τη λογική. Το όραμά μου; Να κάνω τη διδασκαλία πιο άμεση, βιωματική, ομαδοσυνεργατική, να φέρω τον μαθητή στο επίκεντρο, λειτουργώντας ο ίδιος ως εμπειρογνώμονας, να ενισχύσω την αλληλεπίδραση. Η τεχνολογία προσφέρει έναν ελκυστικό, διαδραστικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης. Με καθημερινή προετοιμασία πέντε τουλάχιστον ωρών για την επόμενη μέρα, έχω φτάσει σε σημείο όπου βλέπω το όραμά μου να υλοποιείται».
Ποια η μορφή του μαθήματος; «Χωρισμένοι σε ομάδες, οι μαθητές, εκτός από το ψηφιοποιημένο περιεχόμενο του σχολικού βιβλίου, έχουν στη διάθεσή τους τρισδιάστατες εικόνες, βίντεο, ασκήσεις για τις οποίες μπορούν αμέσως να πάρουν απάντηση κ.ά. Μπορούν να προσθέσουν στο ψηφιακό βιβλίο δικές τους σημειώσεις, σχεδιαγράμματα. Για παράδειγμα, στη Γεωγραφία, αντί να αποστηθίζουν λίστες με βουνά, φτιάχνουν τον δικό τους χάρτη, ή στην Ιστορία θα οπτικοποιήσουν το μάθημα, αναπαριστώντας μια μάχη με animation. Δεν μαθαίνουν καλύτερα έτσι αντί να αποστηθίσουν δέκα αράδες;»
Μήπως η ταμπλέτα λειτουργεί ισοπεδωτικά για τη γραφή και την ανάγνωση; «Η παγίδα αφορά όσους χρησιμοποιούν ένα ψηφιακό εργαλείο μέσα σε ένα περιβάλλον παραδοσιακής διδασκαλίας. Σ’ εμάς κυριαρχεί η ανθρώπινη δημιουργία, το μυαλό. Εξάλλου, έχουμε τη δυνατότητα να ενσωματώνουμε μέσα στο ψηφιακό βιβλίο ακόμη και τη γραπτή εργασία του μαθητή με το μολύβι, που καταχωρίζεται σε ένα cloud, ενώ κάθε εβδομάδα έρχεται ένας συγγραφέας. Τα παιδιά έχουν προετοιμάσει το βιβλίο, κάνουν απίστευτες εργασίες, συχνά αιφνιδιάζοντας τον καλεσμένο».
Μία άλλη καινοτομία του κ. Πανούση είναι ότι προτιμά να χρησιμοποιεί το ψηφιακό υλικό που δημιουργούν τα ίδια τα παιδιά αντί για εκείνο του υπουργείου. Ο λόγος; «Επειδή είναι αυτό που βγαίνει μέσα από τη σκέψη του παιδιού – αν εξηγήσει πώς γίνεται η διαίρεση, αυτό δεν είναι το ζητούμενο; Εχουμε φτάσει στο σημείο μαθητές να παρατηρούν πού υστερούν οι συμμαθητές τους και να δημιουργούν ενισχυτική δουλειά!» Αλλωστε, «η ψηφιακή διδασκαλία προσφέρει τη δυνατότητα εξατομίκευσης. Επειδή ο καθένας κάνει τα δικά του βήματα, υγιές είναι το εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο μπορεί να ανεχθεί την προσωπικότητα του κάθε μαθητή».
«Δεδομένη η συνέχεια»
Τι μέλλει γενέσθαι όταν έρθει η ώρα της αναγκαστικής προσγείωσης στο γυμνάσιο; Μπορούν τα παιδιά να ανταποκριθούν; «Αν και επιστρέφουν στην αποστήθιση, στο πλήθος εργασιών κατ’ οίκον, στο δασκαλοκεντρικό σύστημα διδασκαλίας, όπως έχει ήδη αποδειχθεί, η συνέχειά τους είναι δεδομένη. Το μοναδικό ζήτημα είναι ότι δεν αξιοποιούνται πλέον οι δεξιότητες, τις οποίες έχουν πραγματικά αναπτύξει. Ομως, αν εγκαταλείψουμε όλοι τις προσπάθειες, τι θα γίνει; Το σχολείο του 21ου αιώνα είναι εκείνο που έχει στο επίκεντρο τον μαθητή, που καλλιεργεί τη δημιουργικότητα, την καινοτομία, την επικοινωνία, τη συνεργασία, την αυτενέργεια – δεξιότητες αναγνωρισμένες παγκοσμίως. Οσο το εκπαιδευτικό μας σύστημα τις αγνοεί, το μέλλον διαγράφεται ζοφερό».
Η ωραιότερη... Μάχη του Μαραθώνα
Με γνώμονα την αυτοκατευθυνόμενη μάθηση, η οποία συνεχίζεται οπουδήποτε και οποτεδήποτε, μη περιοριζόμενη στο σχολικό ωράριο, ο δάσκαλος του Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κωνσταντίνος Πανούσης πραγματοποίησε πρόσφατα με μαθητές της Δ΄ Δημοτικού μία δράση στον Μαραθώνα, στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας. «Ηταν η πρώτη “εν κινήσει” διδασκαλία με χρήση ταμπλέτας 1:1, στο πλαίσιο μετασχηματισμού της διδακτικής, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του 21ου αιώνα», θα πει ο ίδιος. «Η σύνθεση και η δημιουργία, η συνεργασία, η κριτική σκέψη, η επικοινωνία και η καινοτομία ήταν τα βασικά συστατικά της βιωματικής, ερευνητικής και μαθητοκεντρικής προσέγγισης της Μάχης του Μαραθώνα».
Πώς δούλεψαν τα παιδιά; «Οι μαθητές, κινούμενοι σε όλους τους ιστορικούς χώρους (Τύμβος, Τρόπαιο) καθώς και το Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα, προσέγγισαν το ιστορικό γεγονός μέσα από το ψηφιακό τους βιβλίο αρχικά, με τον δάσκαλο να λειτουργεί ως εμπειρογνώμονας, ως παρατηρητής. Χρησιμοποίησαν ιστορικές πηγές, ψηφιακά εργαλεία, δημιούργησαν ντοκιμαντέρ, έκαναν σχεδιαγράμματα, περιγραφές με άφθονη παραγωγή λόγου, αναπαραστάσεις - δραματοποίηση, απεικονίσεις, σχέδια, κόμικς, αλλά και animation με Lego ή Playmobil. Στη συνέχεια, παρουσίασαν τις εργασίες τους στο Μουσείο του Μαραθώνα.
Πρωτότυπες εργασίες
Ολες αυτές οι δραστηριότητες οπτικοποιήθηκαν στη διάρκεια της δράσης, ώστε να καταδειχθεί η έρευνα, η προσέγγιση και η κατάκτηση της γνώσης, αλλά και η διαχείρισή της μέσα από πρωτότυπες και μεθοδικές εργασίες των μαθητών, δείχνοντας τον δρόμο της αντικατάστασης του παραδοσιακού σε ανοιχτό, σύγχρονο, καινοτόμο, δημιουργικό και αλληλεπιδραστικό σχολείο, που δίνει ισχυρά κίνητρα μάθησης και συμμετοχής».
«Ανεπανάληπτη εμπειρία»
Τις προσπάθειες των παιδιών παρακολούθησαν οι γονείς τους. «Ηταν μία ανεπανάληπτη εμπειρία», δηλώνει ο δάσκαλος, συνεχίζοντας: «Οι οικογένειες αυτών των παιδιών έκαναν τα αδύνατα δυνατά και διέθεσαν 500 ευρώ για να αγοράσουν ταμπλέτα σε μία εποχή πολύ δύσκολη για όλους. Επενδύοντας, όμως, στην εκπαίδευση των παιδιών, τα βοηθούν να έχουν ένα καλύτερο μέλλον. Επιπλέον, έχουν όλοι στην οικογένεια πάρει το μήνυμα πως η μάθηση μπορεί να κατακτηθεί οποιαδήποτε στιγμή – ακόμη και σε μία εκδρομή ή στην καθημερινή βόλτα. Οι γονείς δεν είναι απαραίτητο να διαθέτουν κάποιο γνωστικό υπόβαθρο, αρκεί να τροφοδοτούν τα παιδιά τους με ερεθίσματα – εκείνα έχουν εξοικειωθεί με τις διαδικασίες, γνωρίζουν τι να κάνουν. Οσο για εμάς στο σχολείο; Θα συνεχίσουμε με ανάλογες δράσεις μέσα στην Αθήνα. Προς το παρόν, δουλεύω το πρόγραμμα».
Το δικό μου σχόλιο
Όταν διάβασα το αποθεωτικό ρεπορτάζ για τα "μικρά θαύματα" των πρότυπων πειραματικών σχολείων σκέφτηκα να ανασύρω για μια ακόμη φορά τον
Αλτουσέρ (1983) :«Ζητώ συγγνώμη», έγραφε, «από τους δασκάλους εκείνους ,που μέσα σε φρικιαστικές συνθήκες, προσπαθούν να στραφούν ενάντια στην ιδεολογία, ενάντια στο σύστημα και στις πρακτικές όπου έχουν παγιδευτεί, με τα λιγοστά όπλα που βρίσκουν στην ιστορία και στη γνώση που ‘διδάσκουν’. Είναι ήρωες. Είναι, όμως, σπάνιοι, ενώ πόσοι αλήθεια (η πλειοψηφία) δεν έχουν καν αρχίσει να υποψιάζονται τι είδους ‘δουλειά’ τους βάζει να κάνουν το σύστημα (που τους ξεπερνά και τους συνθλίβει), κι ακόμα χειρότερα, βάζουν συχνά όλα τους τα δυνατά κι όλη την εξυπνάδα τους για να επιτελέσουν το καθήκον τους στην εντέλεια (με τις περίφημες νέες μεθόδους!)…»
Στο ρεπορτάζ έχουμε την αποθεωτική νεοφιλελεύθερη διαφήμιση των λεγόμενων πρότυπων πειραματικών σχολείων που σε εποχή κρίσης προκρίνουν την εκπαίδευση των ελίτ, υποτιμώντας το ανοιχτό κοινό δημόσιο σχολείο. Κι αυτό στο όνομα της λεγόμενης εκπαιδευτικής καινοτομίας. Λες και καινοτομία είναι ό,τι τεχνικό εργαλείο μπορεί να εμπνευστεί κάποιος χωρίς να εξετάζει σε τι συνίσταται η καινοτομία. Η καινοτομία στην εκπαίδευση έχει και το περιεχόμενό της. Σε περιόδους ανθρωπιστικής κρίσης δεν έχει προτεραιότητα καμιά καινοτομία, εκτός και εάν αυτή δίνει λύσεις στα υπαρκτά προβλήματα της εκπαίδευσης κι αυτά έχουν να κάνουν με την αποδόμηση του δημόσιου σχολείου και με την αυξανόμενη ένταση των ταξικών φραγμών στη μόρφωση. Δεν είναι καινοτομία κάθε τι που αποθεώνει άκριτα τις νέες τεχνολογίες σε βάρος της σχολικής γνώσης. Σε χαλεπούς καιρούς η αξιοποίηση των τεχνολογιών, από μόνη της ,βγάζει εκτός τους μαθητές που δεν έχουν τη δυνατότητα να διαθέτουν ένα τάμπλετ. Σε χαλεπούς καιρούς δεν έχει προτεραιότητα "Η ωραιότερη μάχη του Μαραθώνα" με χρήση τεχνολογίας και βιωματικά εργαστήρια. Η τετάρτη τάξη Δημοτικού δεν είναι "σχολή ευελπίδων" που ετοιμάζει τους αυριανούς στρατηγούς για τη μάχη. Τη δεκαετία του ΄60 οι επιθεωρητές κάνανε "υποδειγματικές διδασκαλίες" τη Μάχη του Μαραθώνα, αναλύοντας στον πίνακα το στρατηγικό σχέδιο του Μιλτιάδη, λες και είχαν ευέλπιδες..... Είναι ενδιαφέρον ότι ο πίνακας αντικαταστάθηκε από το τάμπλετ και τη λεγόμενη "Ομαδοσυνεργατική" αλλά η Μάχη του Μαραθώνα είναι ακόμα εκεί, αμετακίνητη στην προτίμηση των "πειραματισμών"! Που να βρει, λοιπόν, στέγη η ουσιαστική καινοτομία στα πρότυπα πειραματικά σχολεία; Είναι, μάλλον, το περιτύλιγμα της προώθησης του σχολείου για τους εκλεκτούς (γονείς, μαθητές, εκπαιδευτικούς) σε μια εποχή που το δημόσιο σχολείο διαλύεται, εκτός και στις 25 Γενάρη έχουμε συνολική πολιτική «καινοτομία». Δεν είναι τυχαίο που στη μικρή μας πόλη, στα Γιάννενα, έσκασε η «μεγάλη χαρμόσυνη είδηση»: προεκλογική κυβερνητική εξαγγελία ίδρυσης Πρότυπου Πειραματικού Λυκείου! Η παλιά γνωστή συνταγή των ξεπερασμένων προεκλογικών αγώνων του χτες επαναλαμβάνεται από τον κυβερνητικό μηχανισμό, χωρίς αιδώ. Τάζουν ένα πολυδιαφημισμένο τύπο σχολείου, που δεν έχει καμιά προτεραιότητα σήμερα. Δεν είναι το σχολείο των πολλών. Δεν είναι το σχολείο της ουσιαστικής καινοτομίας και του δημιουργικού πειραματισμού. Είναι, απλώς, η φετιχοποίηση του σχολείου των ολίγων. Με λίγα λόγια, οι αμετανόητοι πολιτευτές δεν εννοούν να μαθαίνουν από τα λάθη τους. Προσκολλημένοι στη ναφθαλίνη ψάχνουν να αγοράσουν ψήφους Περισσότερα, κάποια άλλη στιγμή
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 29 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 29/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
