Ουκρανία: Οι αθέατοι κίνδυνοι της επόμενης μέρας

Η σχετική φιλολογία που αναπτύχθηκε στα ΜΜΕ ιδιαίτερα το πρώτο διάστημα επικεντρωνόταν κύρια σ’ αυτές τις πλευρές και εκφράσεις του ζητήματος. Ιδιαίτερη έμφαση δινόταν στην ενεργειακή πλευρά, την εξάρτηση της Ευρώπης (ιδιαίτερα της Γερμανίας) από τις ρωσικές πηγές ενέργειας.

Βεβαίως, και όπως κιόλας αναφέρθηκε, υπάρχουν και αυτές οι πλευρές και έχουν τη σημασία και βαρύτητά τους. Υπάρχει όμως και η γεωστρατηγική διάσταση του ζητήματος που η σημασία της υπερβαίνει τις προηγούμενες και είναι αυτή που προσδίδει την κρισιμότητα και τους κινδύνους που απορρέουν από αυτή την αντιπαράθεση. Ακριβώς επειδή σ’ ένα τέτοιο πεδίο οι διαπραγματεύσεις και οι συμβιβασμοί μέσα από κάποιες αμοιβαίες υποχωρήσεις είναι κατά πολύ δυσκολότερες απ’ ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο πεδίο.

Ταυτόχρονα σ’ αυτή τη βάση οι υπαρκτές αντιθέσεις ΗΠΑ-Γερμανίας περνούν σε δεύτερο πλάνο για να μπορεί να εμφανίζεται ενιαία -στρατηγικά- η Δύση απέναντι στη Ρωσία.

 

Αναγκαίο και χρήσιμο συνεπώς να δούμε σε τι συνίσταται αυτή η γεωστρατηγική δι-άσταση και πώς εξελίχθηκε μέχρι να φτάσουμε στα τελευταία γεγονότα. Κομβικό και αφετηριακό σημείο -για να μην πάμε ακόμη πιο πίσω- οι ανατροπές του 1989-1991 που ανέτρεψαν δραματικά τους παγκόσμιους συσχετισμούς και ειδικότερα υπέρ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων της Δύσης.

Μια ανατροπή που -ανάμεσα σε άλλα- έδωσε τη δυνατότητα σε αυτές τις δυνάμεις να προχωρήσουν σε μια εκστρατεία επανακατάκτησης-επαναποικιοποίησης του κόσμου. Στα πλαίσια αυτής της εκστρατείας προχώρησαν στην κατάκτηση -στην ουσία- των χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ, σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις με αιματηρό τρόπο, όπως στη Γιουγκοσλαβία, ή και στις προσπάθειες διείσδυσής τους στην περίπτωση του Καυκάσου. Σ’ αυτή την επιχείρηση, πέρα από την επιδίωξη οικονομικών, πολιτικών και εδαφικών ωφελημάτων, υπήρχε και ένα ειδικότερο.

Η περικύκλωση, περίσφιξη και απώθηση της Ρωσίας όσο γίνεται ανατολικότερα, η συνολική αποδυνάμωσή της. Η ιδιαίτερη σκοπιμότητα αυτής της κατεύθυνσης συνδεόταν άμεσα με την επιδίωξη των ΗΠΑ για παγκόσμια κυριαρχία. Μια επιδίωξη που πέραν των άλλων προβλημάτων που αντιμετώπιζε (όπως άλλωστε έδειξαν οι εξελίξεις) «σκόνταφτε» σε έναν παράγοντα που αποτελούσε και το μεγαλύτερο εμπόδιο. Το πυρηνικό οπλοστάσιο που η Ρωσία είχε κληρονομήσει από τη Σοβιετική Ένωση και που ήταν ισοϋψές με αυτό των ΗΠΑ. Αυτό ωστόσο δεν οδήγησε τις ΗΠΑ στο να παραιτηθούν από το στόχο τους: τη διαμόρφωση όρων που θα τους έδιναν τη δυνατότητα να γονατίσουν ή και να συντρίψουν τη Ρωσία.

Στα πλαίσια αυτού του σχεδιασμού είχαμε την επέκταση του ΝΑΤΟ -παράλληλα με τη διεύρυνση της ΕΕ- στις ανατολικές και βαλτικές χώρες, ενώ στο στόχαστρο έμπαινε πλέον και το κρίσιμο «κομμάτι». Η Ουκρανία. Μια κίνηση που από τότε θεωρήσαμε σαν κίνηση πολεμικού χαρακτήρα, σαν κίνηση που φέρνει πιο κοντά τον πόλεμο (βλέπε σχετικό άρθρο του 1996).

 

Στα χρόνια που ακολούθησαν το ζήτημα της Ουκρανίας πέρασε διάφορες διακυμάνσεις μέχρι να φτάσουμε στις τελευταίες εξελίξεις.

Οι βασικοί παράγοντες που καθόρισαν την πορεία των πραγμάτων ήταν κατ’ αρχάς οι αντιτιθέμενες επιδιώξεις των ιμπεριαλιστών της Δύσης από τη μια και της Ρωσίας από την άλλη.

Ανάμεσά τους η διεφθαρμένη πλουτοκρατική ολιγαρχία της Ουκρανίας, που αναδείχτηκε σαν τέτοια ληστεύοντας και ιδιοποιούμενη τον πλούτο που είχε παράξει και σωρεύσει για δεκαετίες ο λαός της Ουκρανίας. Μια ολιγαρχία που μετακινούνταν προς τη μια ή την άλλη πλευρά ανάλογα με τις πιέσεις, τις συνθήκες και τα ιδιαίτερα συμφέροντά της καθώς είχε τα πόδια της στην Ανατολή αλλά το βλέμμα της να αλληθωρίζει προς τη Δύση. Ταυτόχρονα, όλοι αυτοί και ο καθένας για λογαριασμό του υποδαύλιζαν τις διαφορές (εθνολογικές-ιστορικών καταβολών κ.ά.) ανάμεσα στους πληθυσμούς δυτικών και ανατολικών περιοχών και τις αξιοποιούσαν μετατρέποντάς τες σε αντιθέσεις.

Πιο συγκεκριμένα, στις επιδιώξεις αυτές των ΗΠΑ-Δύσης αντιτάχθηκε η ρωσική πλευρά, έως και αυτή του ανεκδιήγητου Γιέλτσιν. Ακόμη περισσότερο καθώς ανασυντασσόταν υπό τον Πούτιν, ο οποίος μάλιστα επιχείρησε να εντάξει την Ουκρανία στους δικούς του σχεδιασμούς με την εκλογή Γιανουκόβιτς στην προεδρία. Μια εκλογή που «ακυρώθηκε» με τη λεγόμενη «Πορτοκαλί Επανάσταση» (2004) που οργανώθηκε και υποστηρίχθηκε ολόπλευρα από τη Δύση. Η ανάδειξη στην εξουσία των Γιούσενκο-Τιμοσένκο έδειξε να στρέφει την Ουκρανία προς τη Δύση, μόνο που το νέο κυβερνητικό σχήμα βούλιαξε σχετικά σύντομα μέσα στο βάλτο των αντιθέσεων και της διαφθοράς του.

Έτσι, τα πράγματα οδηγήθηκαν σε νέα εκλογή του Γιανουκόβιτς στην προεδρία της Ουκρανίας και ο οποίος για ένα διάστημα κινήθηκε στη βάση μιας πιο ισορροπημένης πολιτικής όσον αφορά τις σχέσεις με Ανατολή και Δύση.

 

Η διαφθορά ωστόσο και αυτού του καθεστώτος μεγέθυνε τα προβλήματα της Ουκ-ρανίας και του λαού της.

Στα πλαίσια αυτά, αντιμετωπίζοντας το φάσμα της χρεοκοπίας, ο Γιανουκόβιτς στρά-φηκε αρχικά προς τη Δύση προωθώντας τη συμφωνία σύνδεσης με ΕΕ. Οι όροι ωστόσο που επιβάλλονταν ήταν δυσβάσταχτοι για την Ουκρανία. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στη ρωσική πλευρά να προωθήσει το δικό της σχέδιο (την οικονομικο-πολιτική ένωση Ρωσίας, Λευκορωσίας, Καζακστάν, Ουκρανίας κ.ά.). Ένα σχέδιο που αν ολοκληρωνόταν θα έδινε στη Ρωσία πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες στον ανταγωνισμό της με τις ΗΠΑ και (όλες) τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι Δυτικοί αντέδρασαν και μάλιστα με τον πιο βίαιο τρόπο.

Με τους ανθρώπους τους στην Ουκρανία και στηριζόμενοι σε ακροδεξιές-φασιστικές δυνάμεις ανέτρεψαν πραξικοπηματικά τον Γιανουκόβιτς και έφεραν στην εξουσία τη δική τους «κυβέρνηση».

Μια «κυβέρνηση» που με βάση τα χαρακτηριστικά αλλά και τις διακηρύξεις της αποτελούσε απειλή όχι μόνο για τα συμφέροντα της Ρωσίας αλλά συνολικά του λαού της Ουκρανίας. Ιδιαίτερα απειλητική εμφανίστηκε απέναντι στα δικαιώματα ή και την ίδια την ύπαρξη των ρωσόφωνων των ανατολικών περιοχών που δικαιολογημένα ξεσηκώθηκαν. Ταυτόχρονα, άμεση ήταν η αντίδραση της Ρωσίας που, αξιοποιώντας και τις διαθέσεις του λαού της Κριμαίας, προχώρησε στην προσάρτησή της.

Ακολούθησαν καταγγελίες, κυρώσεις των Δυτικών ενάντια στη Ρωσία αλλά και συγ-κρούσεις ανάμεσα στους ρωσόφωνους και δυνάμεις που κίνησε ενάντιά τους η «κυβέρνηση» του Κιέβου.

 

Πώς διαμορφώνεται πλέον η κατάσταση. Όσον αφορά τη Δύση, αυτό που επιδιώκει είναι να επιβάλει το «νόμο της» στο σύνολο της Ουκρανίας. (Με εξαίρεση την Κριμαία την οποία ξέρει ότι δεν μπορεί πλέον να διεκδικήσει). Θεωρεί «νόμιμη» και χρησιμοποιεί σαν τέτοια την πραξικοπηματική «κυβέρνηση» του Κιέβου, «νομιμοποιώντας» ταυτόχρονα το ρόλο και την εγκληματική δράση των φασιστών.

Την καθοδηγεί άμεσα μέσω των απεσταλμένων της, των πρεσβειών αλλά και πρακ-τόρων της CIA και του FBI. Την ενισχύει πολιτικά, οικονομικά, αλλά σε ένα βαθμό και στρατιωτικά με μισθοφόρους.

Στηρίζει και προωθεί την εκστρατεία υποταγής των ρωσόφωνων με αιματηρές επιχειρήσεις.

Για το «έργο» αυτό συγκροτεί «πολιτοφυλακές» από «εθελοντές» φασίστες μια και ο ουκρανικός στρατός ούτε ελέγχεται πλήρως ούτε εμφανίζει μεγάλη προθυμία για έναν τέτοιο ρόλο.

Τα αποτελέσματα τα είδαμε στο έγκλημα της Οδησσού, που δείχνει ποια τύχη επιφυλάσσεται σε όσους δεν διατίθενται να συμμεριστούν τις «αξίες» της Δύσης.

Βασικός στόχος, η διαμόρφωση -μέσα από τον τρόμο- όρων για τις «προεδρικές εκ-λογές» της 25ης Μάη που ευελπιστούν ότι θα προσδώσουν νομιμότητα, κύρος και ισχύ στο κυβερνητικό σχήμα που θέλουν να επιβάλουν, έτσι ώστε με καλύτερους όρους να προωθήσουν τις συνολικές τους επιδιώξεις.

 

Όσον αφορά τη ρωσική πλευρά. Αυτό που επιδιώκει στη φάση αυτή είναι να βάλει μέσα στο παιχνίδι τους ρωσόφωνους, ισότιμα με την «κυβέρνηση» του Κιέβου και μέσα από έναν «εθνικό διάλογο» για ένα νέο σύνταγμα. Βασικοί της στόχοι: Η ομοσπονδοποίηση της Ουκρανίας. Η δέσμευση όλων των μερών και ιδιαίτερα της Δύσης ότι η Ουκρανία θα παραμείνει ουδέτερη και πάνω απ’ όλα ότι δεν θα γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Γενικότερα η διαμόρφωση εκείνων των όρων που να της δίνουν τη δυνατότητα να διεκδικήσει στο μέλλον συνολικά την Ουκρανία, αξιοποιώντας και τα πλεονεκτήματα που διαθέτει στην περιοχή.

 

Ανεξάρτητα αλλά και παράλληλα με τις διαβουλεύσεις, τις διαπραγματεύσεις και τις εκατέρωθεν πιέσεις που συνεχίζονται, ήδη εξελίσσεται μια αναμέτρηση αποφασιστικής σημασίας, ενώ μέσα από τις ίδιες αυτές εξελίξεις μπορεί να τεθεί και ένα κατά πολύ κρισιμότερο ζήτημα.

Σε σχέση με το πρώτο, αυτό αφορά τα αποτελέσματα ή και τη συνολική έκβαση των αναμετρήσεων (και ένοπλων) ανάμεσα στις δυνάμεις του Κιέβου από τη μια και των ρωσόφωνων από την άλλη. Μια αναμέτρηση που η έκβασή της συναρτάται από ορισμένους βασικούς παράγοντες. Κατ’ αρχάς από το αν η «κυβέρνηση» του Κιέβου κατορθώσει να ελέγξει και να ρίξει στο πεδίο της μάχης τον ουκρανικό στρατό ή τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος του. Αν υποθέταμε ότι το κατόρθωνε, θα είχε ένα μεγάλο πλεονέκτημα απέναντι σε δυνάμεις που μόλις συγκροτούνται και διαθέτουν κυρίως ελαφρύ οπλισμό.

Απέναντι σ’ ένα τέτοιο ενδεχόμενο η οργάνωση και το αποτέλεσμα των δημοψηφισ-μάτων ενισχύει μεν πολιτικά τους ρωσόφωνους, δεν απαντάει ωστόσο στο στρατιωτικό πρόβλημα. Με τους δοσμένους όρους μπορούν μάλλον να αντιμετωπίσουν την «πολι-τοφυλακή», αλλά το ενδεχόμενο να βρεθούν αντιμέτωποι με μια επίθεση συγκροτημένων και βαριά οπλισμένων στρατιωτικών μονάδων έχει άλλες απαιτήσεις. Χρειάζεται ανώτερη συγκρότηση, άλλον οπλισμό, ενώ δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα μαζικής ενίσχυσής τους από ρώσους «εθελοντές».

Στο τι θα ισχύσει από αυτά τα δεδομένα και ποιες θα είναι τελικά οι εξελίξεις είναι δύσκολο να δοθούν απαντήσεις. Μένει απλά να τα δούμε.

 

Το μεγάλο και κρίσιμο ζήτημα που μπορεί να τεθεί αφορά το ενδεχόμενο μιας στρα-τιωτικής εισβολής της Ρωσίας. Μια εξέλιξη που, αν ίσως εξαιρέσουμε μερίδες των ρω-σόφωνων, κανείς δεν θα την ήθελε.

Δεν τη θέλει η κυβέρνηση του Κιέβου γιατί γνωρίζει ότι θα συντριβεί στρατιωτικά.

Δεν τη θέλουν οι Δυτικοί γιατί με τους σημερινούς «τοπικούς» όρους δεν έχουν στρατιωτική απάντηση σε μια τέτοια εξέλιξη, εκτός από τη χρήση πυρηνικών που όλοι γνωρίζουν το τι θα σήμαινε.

Δεν τη θέλει όμως ούτε και η Ρωσία και όχι επειδή δεν μπορεί να την πραγματοποιήσει. Δεν τη θέλει επειδή κάτι τέτοιο θα είχε σαν πρώτο αποτέλεσμα την οριστική απώλεια της δυτικής Ουκρανίας και τη σύντομη ένταξή της σε ΕΕ και ΝΑΤΟ. Δεν τη θέλει επειδή κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε οριστική και μακροχρόνια ρήξη συνολικά με τη Δύση και σε όλα τα πεδία.

Μια μακροχρόνια ρήξη την οποία η Ρωσία θα χρειαστεί μάλλον να τη διανύσει χωρίς ισχυρούς συμμάχους μια και ακόμη και η Κίνα δεν δείχνει και τόσο πρόθυμη να την ακολουθήσει σε έναν τέτοιο δρόμο.

Τέλος, δεν τη θέλει καμιά πλευρά επειδή παρ” όλη την «ισορροπία του τρόμου» κα-νείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει το μέχρι πού μπορεί να οδηγήσει η όλο και μεγαλύτερη όξυνση αυτής της αντιπαράθεσης.

Εδώ θα μπορούσε να τεθεί το ερώτημα αν με βάση ακριβώς το αδιέξοδο που δια-μορφώνεται ανοίγει μια χαραμάδα ενός προσωρινού έστω συμβιβασμού. Ενός συμβι-βασμού που δείχνει να τον αποζητούν Ρωσία και Γερμανία.

Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι η κάθε πλευρά επιμένει να βλέπει σαν «συμβιβασμό» την επιβολή των δικών της στόχων και επιδιώξεων παρά τους κινδύνους που βλέπουν να διαγράφονται στον ορίζοντα. Ιδιαίτερα οι άνθρωποι της «κυβέρνησης» του Κιέβου παίζουν την τύχη τους (και ορισμένοι έως και το κεφάλι τους) καθώς αντιλαμβάνονται ότι ένας πιθανός συμβιβασμός θα προϋπέθετε τον πολιτικό παραμερισμό πολλών από αυτούς. Αν λοιπόν υποθέσουμε ότι κατορθώνουν να προκαλέσουν ένα ματοκύλισμα των ρωσόφωνων στις ανατολικές περιοχές θα ‘ναι πολύ δύσκολο για τον Πούτιν να μην επέμβει στρατιωτικά μια και ήδη έχει δεσμευτεί για την προστασία τους.

 

Σαφείς εκτιμήσεις ή προβλέψεις απέναντι σε όλα αυτά τα ενδεχόμενα είναι προφανές ότι δεν μπορούν να γίνουν. Εκείνο ωστόσο που αναδεικνύεται είναι ένα άλλο ερώτημα. Ποια θα μπορούσε να είναι η διέξοδος, ποια η απάντηση στα ζητήματα που έχουν τεθεί.

Για τους κομμουνιστές αλλά και για κάθε προοδευτικό άνθρωπο αυτή είναι δεδομένη. Η υπεράσπιση του δικαιώματος του λαού της Ουκρανίας να ορίζει τη ζωή του ενάντια στη διεφθαρμένη ουκρανική ολιγαρχία, ενάντια στους ιμπεριαλιστές, Δυτικούς και Ανατολικούς, και τις επεμβάσεις τους.

Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να αποτελέσουν το φορέα μιας τέτοιας κατεύθυνσης δεν είναι σήμερα σε θέση να αναλάβουν αποφασιστικά και αποτελεσματικά αυτή την υπόθεση.

Η εργατική τάξη και συνολικά ο λαός της Ουκρανίας -όπως άλλωστε συνολικά οι λαοί του κόσμου- πληρώνουν ακόμη τα κόστη της υποχώρησης, της ήττας, της αποσυγκρότησης του εργατικού επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος. Αυτό είναι που ορίζει το δικό μας πρόβλημα και συνακόλουθα τις κατευθύνσεις και τα καθήκοντά μας.

Όπως και να ‘χει και σε σχέση με το ζήτημα που τίθεται εδώ, η θέση μας είναι ξεκάθαρα ενάντια στους ιμπεριαλιστές και τις επεμβάσεις τους. Ταυτόχρονα, ιδιαίτερο βάρος δίνουμε στην εναντίωσή μας στην επέκταση του ΝΑΤΟ καθώς αυτή συνδέεται με τους μεγαλύτερους των κινδύνων όχι μόνο για τους λαούς της Ουκρανίας και των γύρω χωρών, αλλά συνολικά για την ανθρωπότητα.

 

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Προλεταριακή Σημαία