Τα βιοκαύσιμα «καίνε» την τροφή των φτωχών

 

Με ένα βιωματικό εργαστήρι για το «το παγκόσμιο γεύμα», η Action Aid Ελλάς ζητά να γίνουμε η γενιά που θα βάλει τέλος στην πείνα

 

 

Της Ιωάννας Σωτήρχου

 

  

 

Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο οι πλούσιοι «καίνε» την τροφή των φτωχών για καύσιμα. Ακραία κυνικό; Κι όμως δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά δυστυχώς μια πραγματικότητα. Το γέμισμα του ρεζερβουάρ ενός τζιπ 4×4 με βιοκαύσιμα απαιτεί την ποσότητα του καλαμποκιού που θα μπορούσε να θρέψει ένα παιδί για έναν χρόνο. Κι όμως 500.000 παιδιά κάθε χρόνο τυφλώνονται από έλλειψη της βιταμίνης Α λόγω ανεπαρκούς διατροφής, ενώ η ασιτία, η κατάσταση που το σώμα αρχίζει να τρώει τον εαυτό του, σκοτώνει 2,5 εκατομμύρια παιδιά ετησίως.

 

 

 

Μπορεί, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ, η παγκόσμια παραγωγή τροφίμων να εξασφαλίζει στον κάθε κάτοικο του πλανήτη ένα γεμάτο πιάτο 2.700 θερμίδων όταν αρκούν 1.800 θερμίδες για να είναι κάποιος υγιής, ωστόσο ο ένας στους οκτώ ανθρώπους της Γης, 870 εκατομμύρια άνθρωποι, περισσότεροι από τον πληθυσμό της Ε.Ε. και των ΗΠΑ μαζί, κοιμούνται με άδειο στομάχι.

 

 

 

Σε ένα βιωματικό εργαστήρι που πραγματοποίησε η Action Aid Ελλάς,«το παγκόσμιο γεύμα», η εικόνα με το τι περιέχει το καθημερινό πιάτο του παγκόσμιου πληθυσμού, ήταν εξόχως αποκαλυπτική: το 50% δεν είχε παρά μονάχα λίγο ρύζι κι ενδεχομένως ούτε νερό, το 35% είχε λίγο ρύζι ή όσπρια και ίσως ένα κομμάτι κοτόπουλο, ενώ το 15% είχε εξωτικά φρούτα, λαχανικά, κρέας. Είναι αυτό το 15% που πετά κάθε χρόνο στα σκουπίδια 222 τόνους τροφής, όση είναι ολόκληρη η παραγωγή τροφής στην υποσαχάρια Αφρική. Σχεδόν το 1/3 της ετήσιας παγκόσμιας κατανάλωσης τροφής, 1,3 δισ. τόνοι, πετάγεται στα σκουπίδια, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Πολλές φορές ευθύνονται οι εξαιρετικά υψηλές απαιτήσεις σε σχέση με την εμφάνιση των τροφίμων που έχει αποτέλεσμα να καταλήγουν στις χωματερές καθόλα ασφαλή και υγιεινά τρόφιμα. Παρά την υπερκατανάλωση και τη σπατάλη πόρων, γεγονός παραμένει ότι αυτά που μας «περισσεύουν» θα μπορούσαν να θρέψουν όλους τους ανθρώπους που πεινούν και μάλιστα με το παραπάνω.

 

 

 

Η ανισοκατανομή στο παγκόσμιο τραπέζι έχει και άλλες αιτίες, μία εκ των οποίων είναι και οι κερδοσκόποι που έχουν μπει στην αγορά τροφίμων αυξάνοντας τις τιμές. Το 2008 η αύξηση στις τιμές βασικών τροφίμων κατά 70% οδήγησε σε αιματηρές εξεγέρσεις σε 30 χώρες και 115 εκατομμύρια ανθρώπους στην ακραία φτώχεια.

 

 

 

Ξηρασία

 

 

 

Μία άλλη είναι η κλιματική αλλαγή: Το 2011, η ξηρασία που έπληξε την Ανατολική Αφρική ήταν η μεγαλύτερη των τελευταίων 60 ετών και οδήγησε στον λιμό επιπλέον 40 εκατομμύρια ανθρώπους. Μία τρίτη είναι οι επιδοτήσεις στα αγροτικά προϊόντα των πλούσιων χωρών. Ετσι η δανοσουηδική γαλακτοκομική εταιρεία Arla μπορεί να εξάγει γάλα σε σκόνη στο Μπανγκλαντές σε φτηνότερη τιμή από την τοπική, ενώ λόγω της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής το Μπανγκλαντές δεν μπορεί να εξάγει αντίστοιχα γάλα. Η τραγική ειρωνεία; Η εν λόγω βιομηχανία πραγματοποιεί μεγαλύτερα κέρδη εξάγοντας στις αναπτυσσόμενες χώρες παρά από την πώληση ακριβών τυριών στη Δανία.

 

 

 

Η πείνα και τα βιοκαύσιμα

 

 

 

Η χαριστική βολή όμως είναι η παραγωγή βιοκαυσίμων, που αναμένεται να αυξηθεί, έχει οδηγήσει στην πείνα επιπλέον 30 εκατ. ανθρώπους, ενώ σχεδόν το 50% της αρπαγής γης στην Αφρική οφείλεται σε αυτά, καθώς σε πολλές χώρες το δικαίωμα στην ιδιοκτησία γης είτε δεν υπάρχει είτε παραβιάζεται εύκολα. Ηδη καλλιεργούνται 6 εκατομμύρια στρέμματα γης στην Αφρική από ευρωπαϊκές εταιρείες με την οικονομική στήριξη της Ε.Ε. Η αναπτυξιακή οργάνωση χαρακτηρίζει αυτή την κατάσταση «νεοαποικιοκρατία» σε βάρος των φτωχών χωρών: «Οι μεγάλες εταιρείες δεν παρέχουν καλές συνθήκες εργασίας ούτε δίκαιες αμοιβές ούτε κοινωνική προστασία, οι πόροι των χωρών εξαντλούνται από την εντατική καλλιέργεια και η γη των αγροτών αρπάζεται χωρίς αποζημιώσεις». Οι τοπικές επιπτώσεις επιπλέον συμπεριλαμβάνουν τη μετακίνηση πληθυσμών, την αύξηση των τοπικών τιμών των τροφίμων και την έλλειψη τροφής.

 

 

 

Και τα πράγματα αναμένεται να χειροτερέψουν:

 

 

 

Η παγκόσμια κατανάλωση βιοκαυσίμων υπολογίζεται να αυξηθεί ραγδαία από 70 δισεκατομμύρια λίτρα το 2008 σε 250 το 2020. Στην Ε.Ε. η αύξηση θα είναι ακόμα πιο απότομη – από 13 σε περίπου 55 δισεκατομμύρια λίτρα.

 

 

 

Και μόνο για την επίτευξη του στόχου του 10% βιοκαυσίμων για μεταφορές ώς το 2020 που έχει θέσει η Ε.Ε., θα απαιτηθεί άμεσα για την καλλιέργειά τους συνολική έκταση γης από τις αναπτυσσόμενες χώρες μεγαλύτερη από τη μισή Ιταλία, σχεδόν 17,5 εκατομμύρια εκτάρια.

 

 

 

Σύμφωνα με τον Jean Zeigler, ειδικό απεσταλμένο των Ηνωμένων Εθνών για το Δικαίωμα στην Τροφή ώς το 2008, «είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας να μετατρέπουμε την καλλιεργήσιμη γη σε παραγωγή για σοδειές που μετά καίγονται για καύσιμα».

 

 

 

Τα καλά νέα 

 

 

 

Και για όσους αναρωτιούνται πώς μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, υπάρχουν και καλά νέα που αποδεικνύουν ότι είναι εφικτό.

 

 

 

Η επένδυση στη γεωργία έχει αποδειχτεί στην πράξη ότι έχει διπλάσια απόδοση στην καταπολέμηση της φτώχειας και της πείνας από την επένδυση σε οποιονδήποτε άλλο τομέα. Για παράδειγμα, η Αιθιοπία μείωσε το ποσοστό των πεινασμένων από 63% το 1995 σε 46% το 2005 και το Μαλάουι από το 45% στο 29%, απλώς δίνοντας περισσότερο από το 10% του προϋπολογισμού τους στην ενίσχυση της γεωργίας. Αλλωστε το 80% των πεινασμένων είναι φτωχοί αγρότες που καλλιεργούν μικρά χωράφια ή είναι άκληροι αγρότες ή ζουν σε κοινότητες που βασίζονται στην κτηνοτροφία, στην αλιεία και στα δάση για την εξεύρεση της τροφής τους. Και αυτοί οι άνθρωποι ξοδεύουν μέχρι και το 80% του εισοδήματός τους για να εξασφαλίσουν τροφή.

 

 

 

Η Βραζιλία εφαρμόζοντας ένα μεγάλο πρόγραμμα με συσσίτια στα σχολεία και αγορές για τα αγροτικά προϊόντα των φτωχών αγροτών κατάφερε να μειώσει τον υποσιτισμό των παιδιών κατά 73% και την παιδική θνησιμότητα κατά 45%.

 

 

 

Οι εκστρατείες για φορολογική δικαιοσύνη πιέζουν για έλεγχο των φορολογικών παραδείσων μέσω των οποίων οι μεγάλες εταιρείες αποφεύγουν τη φορολόγηση στερώντας σημαντικούς πόρους από τις φτωχές χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται. Στο στόχαστρο βρίσκονται η εταιρεία SABMiller που παράγει μπίρες στην Γκάνα και η εταιρεία ABF που παράγει ζάχαρη στη Ζάμπια και δεν πληρώνουν τους φόρους τους.

 

 

 

Η πίεση που ασκούν οι αναπτυξιακές οργανώσεις, όπως η Action Aid για τα δικαιώματα των φτωχών αγροτών, φέρνει ακόμη και νίκες. Ετσι, στην Κένυα απαγορεύτηκε η δημιουργία φυτείας βιοκαυσίμων από ιταλικών συμφερόντων εταιρεία καθώς θα είχε καταστροφικές συνέπειες για 20.000 αγρότες που θα έχαναν τη γη που τους έτρεφε. Και στη Νότια Αφρική, ύστερα από μακροχρόνιο δικαστικό αγώνα η εταιρεία εξόρυξης πλατίνας AngloPlatinum αποζημίωσε την τοπική κοινότητα για τη βίαιη έξωση των ντόπιων από την περιοχή τους και τις ζημίες που προκάλεσε στο περιβάλλον, με το ποσό των 2,8 εκατ. ευρώ.

 

 

 

……………………………………………………………………….

 

 

 

Σε κάποιες χώρες, η εποχή των ισχνών αγελάδων έρχεται… κάθε χρόνο

 

 

 

Την έκταση του εγκλήματος σε βάρος των πιο φτωχών ίσως μας δίνει το γεγονός ότι η πείνα στο Μπανγκλαντές είναι τόσο συνηθισμένη που αποτελεί εποχή του χρόνου, τη λεγόμενη Monga. Οσο για τις αφρικανικές χώρες; Αρκεί να φανταστεί κανείς ότι όταν έγιναν ανεξάρτητες, εξήγαν τρόφιμα, ενώ τώρα κάθε χρόνο ετοιμάζονται για τη «lean season», την «περίοδο των ισχνών αγελάδων», όταν τελειώνει η σοδειά και όλοι θα πεινάνε. «Δεν υπάρχει τίποτα στο κοντινό μας περιβάλλον που να μοιάζει με την ακραία φτώχεια που ζουν αυτοί οι άνθρωποι», είναι η μαρτυρία του Γιάννη Αμπατζή, εθελοντή της οργάνωσης, μετά το ταξίδι αλληλεγγύης που πραγματοποίησε στην Αφρική. Μαρτυρία που οφείλει να μας βάλει σε σκέψεις για τους λόγους που εξωθούν αυτούς τους ανθρώπους να φύγουν από την πατρίδα τους. Το τραγικό είναι ότι υπάρχει αρκετό φαγητό για να ταΐσει όλους τους ανθρώπους του πλανήτη.

 

 

 

Η Action Aid πιστεύει ότι αυτή η κατάσταση μπορεί να αντιστραφεί: με την υποστήριξη των μικροκαλλιεργητών στις αναπτυσσόμενες χώρες με έργα υποδομής, την υιοθέτηση δίκαιων πολιτικών και την εγκατάλειψη των σχεδίων για τα βιοκαύσιμα που δεν αποδεικνύονται και τόσο «καθαρή» λύση. Και προς αυτή την κατεύθυνση είναι τα αιτήματά της εν όψει της συνόδου κορυφής των G8 στις 17-18 Ιουνίου στη Βόρεια Ιρλανδία.

 

 

 

Το σύνθημα είναι «ας γίνουμε η γενιά που θα βάλει τέλος στην πείνα». Και πολλά μπορούν να γίνουν. Δεν είναι μόνον η δική μας ενημέρωση προκειμένου να είμαστε υπεύθυνοι καταναλωτές: Σε διαδικτυακή έρευνα που πραγματοποίησε η οργάνωση διαπίστωσε ότι δεν δίνουμε σημασία αν πρόκειται για προϊόν δίκαιου εμπορίου ή μικρού παραγωγού, λίγοι αγοράζουν τρόφιμα απευθείας από τους παραγωγούς, ο ένας στους πέντε αγοράζει περισσότερα τρόφιμα από όσα χρειάζεται και πετάει τρόφιμα μία με δύο φορές τη βδομάδα, ενώ πάνω από τους μισούς πετούν τρόφιμα μία με δύο φορές τον μήνα.

 

 

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ