Έλυσαν τον γρίφο των αισθήσεων

 

Δύο αμερικανοί επιστήμονες, ο Ρόμπερτ Λέφκοβιτς, 69 ετών, και ο Μπράιαν Κομπίλκα, 57 ετών, μοιράστηκαν το Νομπέλ Χημείας 2012, που ανακοινώθηκε χθες στη Στοκχόλμη. Με την έρευνά τους για την αποκωδικοποίηση των G πρωτεϊνικών υποδοχέων οι επιστήμονες κατάφεραν να λύσουν το μυστήριο της επικοινωνίας των κυττάρων στον οργανισμό, όσο απομακρυσμένα και να είναι το ένα από το άλλο. Με αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας τα κύτταρα ανταποκρίνονται στα εξωτερικά και εσωτερικά ερεθίσματα που δέχεται ο οργανισμός. Επίσης, σύμφωνα με την επιτροπή των βραβείων Νομπέλ της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών της Σουηδίας, «περίπου τα μισά από τα φάρμακα δρουν μέσω αυτών των υποδοχέων, μεταξύ των οποίων είναι και οι βήτα αναστολείς που λαμβάνουν οι καρδιοπαθείς, τα αντιισταμινικά και διάφορα νευρολογικά και ψυχιατρικά φάρμακα».

Στα μάτια, στη μύτη και στο στόμα υπάρχουν αισθητήρες για το φως, τις οσμές και τις γεύσεις αντίστοιχα. Μέσα στο σώμα τα κύτταρα έχουν παρόμοιους αισθητήρες για τις ορμόνες που ρυθμίζουν από τα συναισθήματα μέχρι την ενέργεια του οργανισμού. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι η αδρεναλίνη (η ορμόνη της εγρήγορσης), η σερετονίνη (η ορμόνη της ευτυχίας), η ντοπαμίνη κ.λπ. Οσο ένας οργανισμός αναπτύσσεται, τόσο τα κύτταρα χρησιμοποιούν τους μηχανισμούς επικοινωνίας τους για να προσαρμοστούν στο νέο τους περιβάλλον. Την πολύ σημαντική λειτουργία της επικοινωνίας στην καθημερινότητα, αλλά και κατά την ανάπτυξη τελούν στον οργανισμό οι G πρωτεϊνικοί υποδοχείς.

 

Η ανακάλυψη. Ο Λέφκοβιτς είχε ξεκινήσει να χρησιμοποιεί ραδιενέργεια από το 1968. Στόχος του ήταν να εντοπίσει τους υποδοχείς των κυττάρων. Προσθέτοντας ισότοπα σε διάφορες ορμόνες και με τη βοήθεια της ακτινοβολίας, κατάφερε να εντοπίσει αρκετούς υποδοχείς, συμπεριλαμβανομένου ενός υποδοχέα αδρεναλίνης. Περίπου 12 χρόνια αργότερα και με τη βοήθεια του Κομπίλκα, η επιστημονική ομάδα κατάφερε να απομονώσει το γονίδιο που κωδικοποιεί τον συγκεκριμένο υποδοχέα. Τότε οι επιστήμονες κατάλαβαν για πρώτη φορά ότι υπάρχει μία ολόκληρη «οικογένεια» παρόμοιων υποδοχέων στα κύτταρα. Η οικογένεια αυτή, που έχει ονομαστεί πλέον συζευγμένοι υποδοχείς πρωτεΐνης G, χρησιμοποιείται από τουλάχιστον τα μισά φάρμακα που κυκλοφορούν στην αγορά.  

Σύμφωνα με τον δρα Λέφκοβιτς, «οι υποδοχείς λειτουργούν ως δίοδος των κυττάρων προς πολυάριθμους νευροδιαβιβαστές και ορμόνες μέσα στον οργανισμό. Η θέση τους επιτρέπει να ρυθμίζουν κάθε γνωστή φυσιολογική διαδικασία του ανθρώπου. Οπως είναι λογικό, οι γιατροί σε περίπτωση ασθενειών χρειάζονται αυτή τη δυνατότητα ρύθμισης». Για παράδειγμα, η ισταμίνη είναι σημαντική σε περιπτώσεις αλλεργιών, η ντοπαμίνη για τη νόσο του Πάρκινσον, και η σεροτονίνη για το πώς αισθανόμαστε το φως και το σκοτάδι, αλλά και για πολλές άλλες λειτουργίες, όπως συναισθηματικές.

Το 2011, 47 χρόνια μετά την πρώτη διατύπωση της θεωρίας, ο Κομπίλκα και η ομάδα του κατάφεραν να απεικονίσουν την ακριβή στιγμή που η ορμόνη ενεργοποιείται από τον υποδοχέα και στέλνει την εντολή στο κύτταρο.

 

ΤΑ ΝΕΑ