Χρήστος Κάτσικας Η είδηση πέρασε σχεδόν αθόρυβα, όμως το βάρος της είναι δυσανάλογα μεγάλο: δύο διευθυντές σχολικών μονάδων τιμωρήθηκαν με στέρηση μισθού ενός μήνα, επειδή συμμετείχαν σε απεργία-αποχή. Μια συνδικαλιστική δράση θεσμικά κατοχυρωμένη, νόμιμη, που ουδέποτε κρίθηκε παράνομη από τη Δικαιοσύνη. Κι όμως, η ποινή επιβλήθηκε. Όχι για παράβαση καθήκοντος. Όχι για διοικητική αυθαιρεσία. Αλλά για συμμετοχή σε συλλογική διεκδίκηση.
Εδώ δεν έχουμε απλώς ένα πειθαρχικό επεισόδιο. Έχουμε ένα πολιτικό και παιδαγωγικό ορόσημο.
Η ποινή έρχεται 2,5 χρόνια μετά τα γεγονότα. Όχι εν θερμώ, όχι ως αντίδραση σε κάποια «διοικητική εκτροπή», αλλά ως καθυστερημένη, σχεδόν ψυχρή υπενθύμιση ισχύος. Με εργαλεία τον νόμο 4823/2021 και τον Δημοσιοϋπαλληλικό Κώδικα, επιβάλλεται ποινή για μια απεργία-αποχή που ουδέποτε κρίθηκε παράνομη από τη Δικαιοσύνη.
Η χρονική απόσταση δεν αμβλύνει την αυθαιρεσία· αντίθετα, την επιτείνει. Γιατί εδώ δεν τιμωρείται ένα γεγονός, αλλά εγκαθιδρύεται ένα προηγούμενο: η συμμετοχή σε συλλογική διεκδίκηση μπορεί να ενεργοποιεί πειθαρχικούς μηχανισμούς ακόμη και εκ των υστέρων.
Η ποινή ως συμβολισμός
Η στέρηση μισθού δεν είναι μια ουδέτερη κύρωση. Είναι ένα ισχυρό μήνυμα προς όλο το εκπαιδευτικό σώμα: η συμμετοχή κοστίζει. Δεν χρειάζεται να κριθεί μια απεργία παράνομη για να τιμωρηθείς· αρκεί να την ασκήσεις. Η ποινή λειτουργεί αποτρεπτικά, όχι διορθωτικά. Δεν αποκαθιστά κάποια “βλάβη” στη διοίκηση – κατασκευάζει φόβο.
Και μάλιστα φόβο στο πιο ευαίσθητο σημείο: στο εισόδημα. Σε μια περίοδο που οι εκπαιδευτικοί παλεύουν με την ακρίβεια, τις αυξημένες υποχρεώσεις και την επαγγελματική εξουθένωση, η στέρηση μισθού δεν είναι απλώς διοικητική κύρωση. Είναι κοινωνική τιμωρία.
Ιδιαίτερη σημασία έχει ότι πρόκειται για διευθυντές σχολείων. Δηλαδή για στελέχη της εκπαίδευσης που καλούνται καθημερινά να υπηρετούν τη δημοκρατία στο σχολείο, να καλλιεργούν τον διάλογο, να διδάσκουν έμπρακτα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πολίτη.
Πώς μπορεί ένας διευθυντής να μιλήσει στους μαθητές του για το δικαίωμα στη διαμαρτυρία, όταν ο ίδιος έχει τιμωρηθεί επειδή το άσκησε;
Ωστόσο η ποινή δεν αφορά μόνο δύο πρόσωπα. Λειτουργεί ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από κάθε εκπαιδευτικό που σκέφτεται να συμμετάσχει σε απεργία ή αποχή. Το μήνυμα είναι σαφές: μπορεί να μη χάσεις τη δουλειά σου, αλλά θα πληρώσεις. Κυριολεκτικά.
Κι εδώ ανακύπτει η βαθύτερη αντίφαση: το σχολείο, ο κατεξοχήν χώρος αγωγής του πολίτη, μετατρέπεται σε πεδίο δοκιμής της πειθαρχημένης σιωπής. Πώς να μιλήσεις στους μαθητές για δικαιώματα, όταν η άσκησή τους συνοδεύεται από ποινή;
Νομιμότητα χωρίς δικαιοσύνη
Το πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι η απεργία-αποχή δεν έχει κριθεί παράνομη. Δεν υπάρχει δικαστική απόφαση που να την ακυρώνει. Κι όμως, η διοίκηση επιλέγει να λειτουργήσει σαν να ήταν. Εδώ γεννάται ένα επικίνδυνο προηγούμενο: η διοικητική εξουσία να επιβάλλει ποινές εκεί όπου η Δικαιοσύνη σιωπά ή δεν έχει αποφανθεί.
Η διάκριση των εξουσιών θολώνει. Και μαζί της θολώνει και η εμπιστοσύνη των εκπαιδευτικών στους θεσμούς.
Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί το στοιχείο που αναδεικνύουν οι εκπαιδευτικοί: οι διωκόμενοι στερήθηκαν το δικαίωμα ένστασης. Όχι επειδή κρίθηκαν ένοχοι για σοβαρό παράπτωμα, αλλά ακριβώς επειδή η ποινή θεωρήθηκε η «ελάχιστη δυνατή».
Πρόκειται για ένα θεσμικό παράδοξο με έντονο αυταρχικό φορτίο: ο εργαζόμενος τιμωρείται για νόμιμη δράση, δεν μπορεί να προσφύγει κατά της απόφασης, ενώ το Υπουργείο διατηρεί το δικαίωμα ένστασης μόνο αν επιθυμεί… βαρύτερη ποινή.
Έτσι, η «ήπια» κύρωση μετατρέπεται σε μηχανισμό απόλυτης πειθαρχίας. Να το ξαναπούμε: Όχι για να διορθώσει, αλλά για να προειδοποιήσει.
Το σχολείο που φοβάται
Ένα σχολείο στο οποίο οι εκπαιδευτικοί φοβούνται να συμμετάσχουν σε νόμιμες συλλογικές δράσεις δεν είναι σχολείο ζωντανό. Είναι σχολείο σιωπηλό, φοβικό, εσωστρεφές. Και αυτό έχει παιδαγωγικό κόστος. Γιατί η δημοκρατία δεν διδάσκεται μόνο με κεφάλαια στα βιβλία· διδάσκεται με στάση ζωής.
Κι όμως, μέσα σε αυτή τη σκοτεινή υπόθεση, υπάρχει και μια φωτεινή πλευρά: η υπόθεση αυτή δεν περνά απαρατήρητη. Γίνεται αντικείμενο δημόσιου λόγου, προβληματισμού, συλλογικής εγρήγορσης. Υπενθυμίζει ότι τα δικαιώματα δεν χάνονται ξαφνικά· φθείρονται λίγο λίγο, όταν συνηθίζουμε τις “εξαιρέσεις”.
Η αντίδραση της εκπαιδευτικής κοινότητας, η αλληλεγγύη, ο δημόσιος διάλογος είναι το αντίβαρο στον φόβο. Και ίσως η αφετηρία για να επανατεθεί ένα απλό αλλά θεμελιώδες ερώτημα: Μπορεί να τιμωρείται η νομιμότητα;
Όσο το ερώτημα αυτό μένει ανοιχτό, τίποτα δεν έχει τελειώσει. Και αυτό, τελικά, είναι η πιο ελπιδοφόρα πλευρά της ιστορίας.
Από την εκπαίδευση στο Σύνταγμα
Όποιος έχει μάτια να δει και την τιμιότητα να πιστεύει στα μάτια του καταλαβαίνει ότι το συγκεκριμένο περιστατικό εντάσσεται σε έναν ευρύτερο σχεδιασμό που αγγίζει τον πυρήνα της δημόσιας διοίκησης. Η αναφορά στο άρθρο 103 του Συντάγματος και στη συζήτηση περί αναθεώρησης της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων δεν είναι τυχαία.
Όταν η απεργία ποινικοποιείται έμμεσα, όταν η διαφωνία βαφτίζεται «πειθαρχικό παράπτωμα», τότε η μονιμότητα παύει να είναι θεσμική εγγύηση και μετατρέπεται σε διαπραγματεύσιμο προνόμιο. Και το σχολείο γίνεται ο πρώτος δοκιμαστικός σωλήνας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
