Λεωνίδας Βουρλιώτης Στην ελληνική εκπαίδευση υπάρχει μια πραγματικότητα που σπάνια χωρά σε υπουργικές παρουσιάσεις και πίνακες «αποδοτικότητας»: χιλιάδες εκπαιδευτικοί ζουν κάθε εβδομάδα μια καθημερινότητα διαρκούς μετακίνησης, κατακερματισμένου χρόνου και επαγγελματικής εξάντλησης. Είναι οι εκπαιδευτικοί της πολυσχολικής απασχόλησης — μόνιμοι και αναπληρωτές — που καλούνται να μοιράσουν το ωράριό τους σε δύο, τρία, ακόμη και πέντε σχολεία.
Το φαινόμενο δεν είναι νέο. Από τη δεκαετία του ’90, με την αύξηση των ειδικοτήτων και την ανεπάρκεια οργανικών θέσεων, η «διάσπαση» του ωραρίου έγινε λύση ανάγκης. Μετά το 2010, όμως, και τη μαζική είσοδο των αναπληρωτών, η εξαίρεση μετατράπηκε σε καθεστώς. Σύμφωνα με διαθέσιμα στοιχεία για το 2024, πάνω από 40.000 εκπαιδευτικοί στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση υπηρετούσαν σε περισσότερες από μία σχολικές μονάδες.
Πίσω από τους αριθμούς κρύβεται ένας αόρατος χρόνος εργασίας: οι μετακινήσεις. Μετακινήσεις χωρίς πρόβλεψη αποζημίωσης, χωρίς επαρκή χρονικά περιθώρια, συχνά χωρίς ρεαλιστικό σχεδιασμό. Ένας εκπαιδευτικός μπορεί να καλείται να διδάξει διαδοχικές ώρες σε σχολεία διαφορετικών περιοχών, με το ωρολόγιο πρόγραμμα να «αγνοεί» τη γεωγραφία. Το αποτέλεσμα είναι ένα μόνιμο τρέξιμο, που δεν αποτυπώνεται σε κανένα επίσημο έγγραφο.
«Νιώθω σαν επισκέπτης στα περισσότερα σχολεία»
Όμως το πρόβλημα δεν είναι μόνο πρακτικό. Είναι βαθιά παιδαγωγικό. Η σταθερή παρουσία του εκπαιδευτικού σε ένα σχολείο αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης με τους μαθητές και για τη συνέχεια της μαθησιακής διαδικασίας. Όταν ο δάσκαλος ή ο καθηγητής εμφανίζεται αποσπασματικά, όταν αλλάζει πλαίσιο, χώρο και ρόλο καθημερινά, η εκπαιδευτική σχέση αποδυναμώνεται. «Νιώθω σαν επισκέπτης στα περισσότερα σχολεία», λένε πολλοί εκπαιδευτικοί — και αυτή η φράση συμπυκνώνει το πρόβλημα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κατάσταση αγγίζει τα όρια του παραλόγου. Εκπαιδευτικοί, πολλές φορές, χωρίς ιδιωτικό μέσο μετακίνησης, εξαρτώνται από συναδέλφους ή πληρώνουν από την τσέπη τους ταξί για να προλάβουν το επόμενο μάθημα. Δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά, αλλά για επαναλαμβανόμενες εικόνες ενός συστήματος που λειτουργεί στα όρια της αντοχής.
Στον κατακερματισμό του χώρου προστίθεται και ο κατακερματισμός της διοίκησης. Πολλαπλά σχολεία σημαίνουν πολλαπλούς διευθυντές, διαφορετικά προγράμματα, διαφορετικές απαιτήσεις. Συνεδριάσεις συλλόγων διδασκόντων που επικαλύπτονται, καθήκοντα που συγκρούονται χρονικά, προσδοκίες που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν ταυτόχρονα. Το αποτέλεσμα είναι ένα μόνιμο αίσθημα ενοχής και επαγγελματικής πίεσης.
Οι αναπληρωτές «πρώτοι» στην επαγγελματική εξουθένωση
Οι συνέπειες στην ψυχική και σωματική υγεία των εκπαιδευτικών είναι πλέον τεκμηριωμένες. Έρευνες καταγράφουν αυξημένα επίπεδα άγχους και επαγγελματικής εξουθένωσης, ιδιαίτερα στους αναπληρωτές που υπηρετούν σε πολλαπλές σχολικές μονάδες. Σε σχετική μελέτη του ΕΚΠΑ (2022), σχεδόν 7 στους 10 δήλωσαν μέτρια έως σοβαρή ψυχική κόπωση.
Η εκπαίδευση, όμως, δεν μπορεί να στηριχθεί στη διαρκή υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων. Απαιτεί σταθερότητα, συνέχεια και ουσιαστική παρουσία. Όσο οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζονται ως «κινητές λύσεις ανάγκης» και όχι ως παιδαγωγοί με ρόλο, δικαιώματα και επαγγελματική αξιοπρέπεια, το κόστος δεν θα το πληρώνουν μόνο οι ίδιοι. Θα το πληρώνουν και οι μαθητές — και, τελικά, η ίδια η ποιότητα της δημόσιας εκπαίδευσης.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Έκτακτο επίδομα έως 1.700 ευρώ σε εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 12/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
