Λεωνίδας Βουρλιώτης Η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες όπου το φροντιστήριο δεν αποτελεί συμπληρωματική επιλογή, αλλά σχεδόν θεσμό παράλληλο με το σχολείο. Από τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου μέχρι την κορύφωση της πίεσης στη Β΄ και Γ΄ Λυκείου, χιλιάδες μαθητές περνούν καθημερινά την πόρτα φροντιστηριακών κέντρων ή δεσμεύονται σε ακριβές ώρες ιδιαίτερων μαθημάτων. Το φαινόμενο δεν είναι ούτε τυχαίο ούτε απλό· είναι σύνθετο, κοινωνικά φορτισμένο και βαθιά διαρθρωτικό.
Το παρόν άρθρο επιχειρεί να αναλύσει τις αιτίες, τις συνέπειες και τις «κορυφώσεις» αυτού του παράλληλου συστήματος, με υλικό από εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς, και με το βλέμμα στραμμένο στο φως που μπορεί να φέρει μια ειλικρινής και τεκμηριωμένη συζήτηση.
Γιατί ακόμη και τα παιδιά του Γυμνασίου στρέφονται στα φροντιστήρια
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ιδιαίτερα ανησυχητική τάση: μαθητές της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου ξεκινούν ενισχυτική διδασκαλία στον ιδιωτικό τομέα πολύ πριν έρθουν οι Πανελλαδικές. Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά αναδείχνουν την ίδια βαθιά ανάγκη: τη σιγουριά.
α. Η «αγωνία της μετάβασης» από το Δημοτικό
Οι γονείς φοβούνται ότι ο ρυθμός και οι απαιτήσεις του Γυμνασίου είναι απότομες.
Αντί να επενδύσουν στη σχέση σχολείου–οικογένειας, επιλέγουν μια ιδιωτική ασπίδα υποστήριξης.
β. Το κενό αυτοπεποίθησης των μαθητών
Έρευνες δείχνουν ότι μεγάλο ποσοστό μαθητών αισθάνονται πως «δεν τα καταφέρνουν» σε Μαθηματικά και Φυσική ήδη από το Γυμνάσιο.
Το φροντιστήριο λειτουργεί σαν χώρος επιβεβαίωσης και προσωπικής προσοχής.
γ. Η κουλτούρα της «προετοιμασίας από νωρίς»
Η κοινωνική πίεση για καλές επιδόσεις στο μέλλον σπρώχνει τις οικογένειες σε πρώιμη προετοιμασία, σαν να βρίσκονται σε διαρκή προθέρμανση για έναν αγώνα που θα έρθει χρόνια μετά.
Συνδέονται τα φροντιστήρια με τις ελλείψεις στα σχολεία;
Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: ναι, αλλά όχι μόνο.
α. Ελλείψεις προσωπικού και ειδικοτήτων
Σε πολλές περιοχές της χώρας, εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων φτάνουν στα σχολεία με καθυστέρηση εβδομάδων ή και μηνών.
Μαθητές μαρτυρούν ότι «κενά στα Μαθηματικά» καλύπτονται με σημειώσεις, ώρες μελέτης ή πρόχειρες λύσεις.
β. Μεγάλα τμήματα και ετερογένεια
Στην πλειονότητα των σχολείων οι αίθουσες φιλοξενούν 24–27 μαθητές.
Η εξατομίκευση είναι δύσκολη και η διαφοροποιημένη διδασκαλία ακόμη δυσκολότερη.
Το φροντιστήριο υπόσχεται ακριβώς αυτό που λείπει: μικρές ομάδες, στόχευση, ρυθμό.
γ. Αναλυτικά Προγράμματα που δεν συνδέονται με τη διδακτέα καθημερινότητα
Η ύλη συχνά είναι εκτεταμένη και η πίεση του χρόνου μεγάλη.
Έτσι, η εμβάθυνση υποχωρεί και η εξέταση μετατρέπεται στον βασικό σκοπό του μαθήματος.
Πολλοί μαθητές αισθάνονται «χαμένοι» όταν το σχολείο δεν προλαβαίνει να σταθεί σε δύσκολα σημεία.
δ. Η έλλειψη θεσμικής ενισχυτικής διδασκαλίας
Αν και υπάρχει θεσμικά η «Ενισχυτική Διδασκαλία», στην πράξη λειτουργεί αποσπασματικά και με περιορισμούς.
Αντί να ενισχυθούν οι δημόσιες δομές υποστήριξης, η ανάγκη μεταφέρεται στον ιδιωτικό τομέα.
Το οικονομικό βάρος: ένα ιδιωτικό “φόρο” στην εκπαίδευση
Η προσφυγή σε φροντιστήρια κοστίζει. Και κοστίζει πολύ.
Σύμφωνα με στοιχεία καταναλωτικών οργανώσεων, ένα μέσο νοικοκυριό δαπανά 1.500–4.000€ ετησίως για φροντιστήρια Γυμνασίου.
Στο Λύκειο το κόστος εκτοξεύεται: 4.000–7.000€ ετησίως, ενώ στα ιδιαίτερα μαθήματα το ποσό μπορεί να ξεπεράσει τις 10.000€ όταν ο μαθητής έχει πολλές ώρες και μαθήματα αυξημένης βαρύτητας.
Το 20% των οικογενειών αναγκάζεται να κάνει περικοπές από βασικές δαπάνες (θέρμανση, ρουχισμό, ψυχαγωγία), ώστε να αντέξει το κόστος προετοιμασίας των παιδιών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί γονείς περιγράφουν τα φροντιστήρια ως «δεύτερο ΕΝΦΙΑ» ή «αναγκαστική, όχι επιλογή».
Το αποτέλεσμα είναι μια σιωπηρή κοινωνική ανισότητα: όσοι έχουν πόρους αγοράζουν προετοιμασία· όσοι δεν έχουν, παλεύουν μόνοι.
Πότε κορυφώνεται η φροντιστηριακή πίεση – και γιατί
Το φαινόμενο έχει έντονες «κορυφώσεις» μέσα στο σχολικό έτος και μέσα στη μαθητική πορεία.
Οι χρονικές αυτές στιγμές δεν είναι τυχαίες.
α. Σεπτέμβριος – Οκτώβριος: η περίοδος της αβεβαιότητας
Οι γονείς, μπροστά στο άγνωστο της νέας τάξης και με φήμες για «δύσκολες εξετάσεις» και «νέα ύλη», ξεκινούν άμεσα ενισχυτική.
Η ανασφάλεια γεννά ζήτηση.
β. Μετά τα Χριστούγεννα: η «πραγματικότητα της ύλης»
Τότε αποκαλύπτεται αν ο μαθητής έχει προχωρήσει με επάρκεια.
Αν υπάρχουν κενά, το φροντιστήριο λειτουργεί σαν άμεσο «σωσίβιο».
γ. Άνοιξη – Προαγωγικές και τελικές εξετάσεις
Η πίεση κορυφώνεται. Οι περισσότεροι μαθητές αυξάνουν ώρες, παίρνουν πρόσθετα ιδιαίτερα, ή εντάσσονται σε ταχύρρυθμα τμήματα.
δ. Στις μεταβατικές φάσεις: από Γυμνάσιο σε Λύκειο, από Β΄ σε Γ΄ Λυκείου
Οι δύο αυτές μεταβάσεις θεωρούνται κρίσιμες.
Οι οικογένειες επενδύουν βαρύτατα, πιστεύοντας ότι «αν χαθεί αυτή η χρονιά, χάνεται το μέλλον».
Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα πίσω από το φαινόμενο;
Δεν είναι ούτε μόνο το κόστος, ούτε μόνο οι ελλείψεις.
Το βαθύτερο πρόβλημα είναι ότι το φροντιστήριο έχει γίνει μια παράλληλη, άτυπη και ανεπίσημη εκπαιδευτική δομή που λειτουργεί σαν ρυθμιστής της σχολικής επιτυχίας.
Αυτό:
μειώνει την εμπιστοσύνη στο δημόσιο σχολείο,
εντείνει την κοινωνική ανισότητα,
μετατρέπει την εκπαίδευση σε ιδιωτικό αγαθό,
εξαντλεί ψυχικά τα παιδιά.
Μαθητές στις συνεντεύξεις μου παραδέχονται: «Δεν έχω ελεύθερο χρόνο. Πηγαίνω σχολείο, μετά φροντιστήριο, μετά διαβάζω. Δεν προλαβαίνω να είμαι παιδί».
Η μαζική προσφυγή στα φροντιστήρια δεν είναι επιλογή ευμάρειας· είναι κραυγή ανασφάλειας. Οι μαθητές αναζητούν στήριξη εκεί όπου θεωρούν ότι θα την βρουν.
Αν η κοινωνία επιθυμεί πραγματική ισότητα στην εκπαίδευση, πρέπει να ενισχύσει το δημόσιο σχολείο ώστε να γίνει αυτό που οφείλει: το κεντρικό σημείο γνώσης, αυτοπεποίθησης και προοπτικής για όλα τα παιδιά.
Όταν το σχολείο ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των οικογενειών, το «παρά-σχολείο» θα αρχίσει να μικραίνει.
Και τότε, ο χρόνος, το χρήμα και η ενέργεια των παιδιών θα επιστρέψουν εκεί όπου ανήκουν: στη μάθηση που τα δυναμώνει, όχι στην προετοιμασία που τα εξαντλεί.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Black Friday σε μοριοδοτούμενα σεμινάρια και Πιστοποιήσεις Ξένων Γλωσσών για έξτρα 20 μόρια
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
