Φέτος τον Νοέμβριο συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την κλιμάκωση της έντασης των επεισοδίων στην ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα το 1925. Βρισκόμαστε σε μια ταλαιπωρημένη Ελλάδα σε στρατιωτικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, η οποία σταδιακά προσπαθεί να ορθοποδήσει έπειτα της τραγωδίας της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ήδη μετά το 1922 είναι εμφανής η πολιτική σύγχυση και η έλλειψη σταθερότητας αφού μια βραχύχρονη ακολουθία διαδοχικών φιλοβενιζελικών κυβερνήσεων κατέκλυζε το ελληνικό κοινοβούλιο. Η όλη αυτή ανισορροπία εξαπλώθηκε και στον εκπαιδευτικό κλάδο οδηγώντας συστηματικά σε μια σκανδαλώδη αναστάτωση του πνευματικού χώρου που την δεδομένη στιγμή για την χώρα ήταν παντελώς αχρείαστη.
Ποιος άραγε λοιπόν περίμενε ότι από μια συνέλευση καθηγητών στο Μαράσλειο Διδασκαλείο στο Κολωνάκι της Αθήνας περί το 1925, θα δημιουργούντο ένας πολιτικός και εκπαιδευτικός σάλος με τεράστια έκταση!; Στην εν λόγω συνέλευση διαφώνησαν οι συντηρητικοί καθηγητές του σχολείου με τους τότε πιο προοδευτικούς και συγκεκριμένα στοχοποιώντας με κατηγορίες την εκπαιδευτικό Ρόζα Ιμβριώτη ότι δίδασκε το μάθημα της Ιστορίας με κομμουνιστική θεώρηση αφού ερμήνευε το κεφάλαιο της Ελληνικής Επαναστάσεως ταξικά και προωθούσε τον ιστορικό υλισμό.
Αξίζει να σημειώσουμε εδώ πως εκείνη την εποχή παρά τον πρόσφατο ενταφιασμό της Μεγάλης Ιδέας το 1922, τα σχολικά εγχειρίδια και δη της Ιστορίας ήταν προσανατολισμένα σε ένα εθνοκεντρικό μοντέλο παρουσιάζοντας μια λαϊκίστικη εκδοχή της ελληνικής εθνικής ιστορίας η οποία προσαρμόζονταν στις ιδεολογικές νόρμες ενός αμυνόμενου εσωστρεφή εθνικισμού κι ενός αλυτρωτικού βερμπαλισμού. Επομένως ο τρόπος διδασκαλίας της Ιμβριώτη θεωρήθηκε κόκκινο πανί από το εκπαιδευτικό κατεστημένο της εποχής αλλά και από την αυταρχική και αντικομουνιστική δικτατορία του αμυνίτη και πάλαι ποτέ βενιζελικού Θεόδωρου Πάγκαλου. Πέρα από την διδαχή του μαθήματος της Ιστορίας τίθεται επιπλέον το πασίγνωστό γλωσσικό ζήτημα, η χρόνια διαμάχη μεταξύ των «καθαρευουσιάνων» και των «δημοτικιστών» αλλά και συζητιέται εντόνως το γεγονός ότι οι προοδευτικοί καθηγητές οργάνωναν την κατάργηση των θρησκευτικών μαθημάτων και της πρωινής προσευχής.
Πιο συγκεκριμένα κατηγορείτο από τους ίδιους συντηρητικούς κύκλους των εκπαιδευτικών ότι το Μαράσλειο Διδασκαλείο είχε γίνει άντρο αναρχίας και κομμουνιστικής προπαγάνδας αφού σύμφωνα με τις καταγγελίες τους εφαρμόζονταν σκόπιμα η υπερβολική χρήση της δημοτικής γλώσσας των «μαλλιαρών» και η αντεθνική κατήχηση σε πλαίσια μαρξιστικής αθεΐας. Από το καθεστώς Παγκάλου ευκόλως στιγματισμένοι επειδή θεωρούνταν αριστεροί μεταρρυθμιστές ήταν ο διευθυντής του Μαρασλείου Αλέξανδρος Δελμούζος και ο επίσης διευθυντής στην Παιδαγωγική Ακαδημία Δημήτριος Γληνός. Οι δυο παιδαγωγοί Δελμούζος και Γληνός θεωρούνται οι κύριοι αίτιοι για το γεγονός ότι τα πράγματα στο Μαράσλειο είχαν «ξεφύγει» και πως οι μαθητές τους οδηγούντο σε άτακτο εκχυδαϊσμό. Αναλαμβάνουν δράση το Υπουργείο Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας, η Αστυνομία και διάφοροι άλλοι κρατικοί θεσμικοί φορείς με αποτέλεσμα να οργανώνονται ανακριτικές επιτροπές και εκθέσεις που να εξετάζουν και να επικρίνουν τους «κατηγορούμενους». Η ένταση των «Μαρασλειακών» αυξάνεται κι ένα εκπαιδευτικό θέμα πρωταγωνιστεί ξαφνικά στην πανελλαδική επικαιρότητα γεμίζοντας τις σελίδες του Τύπου της εποχής με τις εφημερίδες «Εμπρός», «ΣΚΡΙΠ» και «Εστία» να κατακεραυνώνουν την Ιμβριώτη και τον Δελμούζο, την εφημερίδα «Δημοκρατία» να προστατεύει την επικράτηση της δημοτικής και την εφημερίδα «Καθημερινή» να παρουσιάζει με αυστηρό ύφος τις εκθέσεις των ανακριτών.
Η όλη κατάσταση οξύνεται περισσότερο αφού ο αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος αποστέλλει επιστολή στον τότε υπουργό Παιδείας δηλώνοντας την ενόχλησή του για τα γεγονότα των «Μαρασλειακών», ενώ το Α΄Σώμα Στρατού επεμβαίνει ώστε να διακόψει τις διαλέξεις του Δελμούζου με θέμα «Δημοτικισμός και Παιδεία». Έτσι μετά από παραίτηση τριών υπουργών παιδείας, η κορύφωση των γεγονότων εκδηλώνεται στα μέσα του Νοεμβρίου του 1925 με τον ίδιο τον δικτάτορα Πάγκαλο να ανακοινώνει ότι προτίθεται να απομακρύνει τους Δελμούζο και Γληνό από τις θέσεις τους κρίνοντάς τους ως εθνικά επικίνδυνους. Η δικαίωση για τους δυο αυτούς παιδαγωγούς έρχεται περίπου έναν χρόνο μετά με την έκδοση των πορισμάτων του αρεοπαγίτη Γεώργιου Αντωνακάκη όπου αποδεικνύεται μια σειρά ψευδών και ελλιπών στοιχείων που επικαλέστηκε ο συγκεκριμένος κύκλος εκπαιδευτικών υποστηρικτών της καθαρεύουσας με σκοπό την δόλια και φανατισμένη επίθεση εις βάρος των δημοτικιστών. Ο Αντωνακάκης στην ουσία αποκαθιστά την υπόληψη του Δελμούζου και του Γληνού χαρακτηρίζοντας το έργο τους καθαρά επιστημονικό και προσγειωμένο στα εθνικά και θρησκευτικά ιδεώδη χωρίς να συγχέουν το διδασκαλικό τους λειτούργημα με την όποια πολιτική τους ιδεολογία. Παρ όλα αυτά ο ιδεολογικός πόλεμος στα πλαίσια των Μαρασλειακών δεν τελείωσε αφού αμέσως μετά η Ιμβριώτη μέχρι κι ο πασίγνωστος λογοτέχνης Κώστας Βάρναλης παύονται από τα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα λόγω των σοσιαλιστικών τους πεποιθήσεων. Κλείνοντας στα πορίσματά του ο Αντωνακάκης αγανακτισμένος τονίζει πως η κύρια αιτία για την όλη έκταση των «Μαρασλειακών» δεν ήταν άλλη από την διχόνοια που για άλλη μια φορά ρίζωσε στις συνειδήσεις των Ελλήνων, αφού η ίδια η γλώσσα τους σε αυτή την άσχημη συγκυρία στάθηκε ως νέα αφορμή για να χωριστούν σε στρατόπεδα καθιστώντας ένα γλωσσικό ζήτημα να μετατρέπεται σε βαθύτατα πολιτικό κι εθνικό.
*Ιστορικός
Πηγές :
- Γεώργιος Αντωνακάκης, «Τα Μαρασλειακά», Εν Αθήναις, 1926
- Αλέξης Δημαράς, «Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης-Το ανακοπτόμενο άλμα»,εκδ:ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ,Αθήνα,2013
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ChatGpt για όλους: Παρέχεται σε 100.000 υποψήφιους πανελλαδικά ως 20/11
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 20/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
