Βασίλης Γκουζέλος Η ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας στην Ελλάδα έχει αναδειχθεί σε κρίσιμο πολιτικό ζήτημα, καθώς τα πρόσφατα γεγονότα φανερώνουν σοβαρές αδυναμίες και αντιφάσεις στον τρόπο λειτουργίας του συστήματος.
Το τελευταίο έτος χαρακτηρίστηκε από ηχηρές παραιτήσεις μελών του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ). Οι παραιτήσεις συνοδεύτηκαν από δηλώσεις διακεκριμένων ακαδημαϊκών, που εξέφρασαν δυσαρέσκεια για κυβερνητικές επιλογές και επισήμαναν την υποτίμηση της ερευνητικής κοινότητας.
Παράλληλα, οι ανακοινώσεις των αποτελεσμάτων προγραμμάτων όπως οι «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας» και το «Trust your stars» δημιούργησαν έντονες αντιδράσεις σχετικά με τη διαφάνεια και την αξιολόγηση των προτάσεων.
Η διαδικασία του «Trust your stars» αποκάλυψε σοβαρά προβλήματα αξιολόγησης:
Ελάχιστοι διαθέσιμοι κριτές, συχνά χωρίς κατάλληλη εξειδίκευση.
Αξιολογήσεις που περιείχαν πανομοιότυπες φράσεις και πιθανώς στοιχεία τεχνητής νοημοσύνης, αντιεπιστημονικές και ατεκμηρίωτες.
Μεγάλη καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της διαδικασίας, η οποία επηρέασε την υλοποίηση των προγραμμάτων.
Αποτέλεσμα αυτών ήταν η αδικία απέναντι στους ερευνητές και η υπονόμευση της βασικής έρευνας, που ήταν ο αρχικός στόχος των προκηρύξεων.
Η υποχρηματοδότηση αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα. Στην προαναφερθείσα δράση υποβλήθηκαν 1.241 προτάσεις, από τις οποίες χρηματοδοτήθηκαν μόνο 145, δηλαδή περίπου το 10%—ένα ποσοστό τυπικό για ευρωπαϊκά προγράμματα.
Οι συνέπειες αυτής της ακραίας επιλογής είναι πολλαπλές:
Απαξίωση εργαστηρίων και εξοπλισμού.
Απώλεια πολύτιμης τεχνογνωσίας.
Νέοι επιστήμονες αναγκάζονται να αλλάξουν τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα ή να εγκαταλείψουν τον χώρο.
Η αξιολόγηση με βάση το «business plan» αντί για την επιστημονική αξία υπογραμμίζει την έντονη σύνδεση της έρευνας με την αγορά και τις επιχειρήσεις.
Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες της ΕΕ, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο, όπου η επιστήμη και η καινοτομία λειτουργούν ως μέσα για την κερδοφορία και τον έλεγχο της αγοράς.
Η κυβέρνηση της ΝΔ, όπως και οι προηγούμενες, ακολουθεί μια πολιτική που:
Ενισχύει την εξάρτηση της έρευνας από την αγορά.
Δημιουργεί ανταγωνισμούς και κατηγοριοποίηση μεταξύ ερευνητικών ομάδων.
Διευκολύνει την εμφάνιση αδικιών και σκανδάλων.
Το ζήτημα δεν είναι απλώς ανικανότητα, αλλά η στρατηγική επιλογή που ευθυγραμμίζει την έρευνα με ευρωπαϊκές και επιχειρηματικές προτεραιότητες.
Η ελληνική κατάσταση δεν είναι απομονωμένη. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, η καινοτομία και η επιστήμη ιεραρχούνται παγκοσμίως για την επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης και της στρατιωτικής τεχνολογίας.
Οι χρηματοδοτήσεις Horizon για την περίοδο 2027–2031 διπλασιάζονται.
Ο προϋπολογισμός του υπουργείου Ανάπτυξης για την έρευνα καλύπτει σημαντικό μέρος των επενδύσεων, αλλά προσανατολίζεται κυρίως στις επιχειρήσεις.
Αντίστοιχες κρίσεις προκύπτουν και στις ΗΠΑ, με αναστολές χρηματοδότησης και έμφαση σε πολεμική καινοτομία.
Οι συνέπειες για τους εργαζόμενους στην έρευνα είναι εμφανείς:
Καθηλωμένοι μισθοί και καθυστερήσεις στην πληρωμή.
Ανασφάλεια λόγω εξάρτησης από προγράμματα χρηματοδότησης με όρους επιχειρηματικότητας.
Προσαρμογή των ερευνητικών δραστηριοτήτων στις μεταβαλλόμενες ευρωπαϊκές προτεραιότητες.
Η απάντηση των ερευνητών μπορεί να είναι συλλογικός αγώνας για:
Επαρκή κρατική χρηματοδότηση.
Μόνιμες θέσεις εργασίας.
Απεξάρτηση της έρευνας από τις επιχειρηματικές στρατηγικές και την κερδοφορία.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ChatGpt για όλους: Παρέχεται σε 100.000 υποψήφιους πανελλαδικά ως 20/11
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 20/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
