Υπάρχει μια νέα μόδα στην ανώτατη εκπαίδευση: το Πανεπιστήμιο-εταιρεία. Με διοικήσεις που λειτουργούν σαν διοικητικά συμβούλια Ανώνυμων Εταιρειών, με φοιτητές-πελάτες, καθηγητές-υπαλλήλους και φύλακες-ελεγκτές. Το Πανεπιστήμιο που κάποτε γεννούσε ελεύθερα πνεύματα, τώρα φυτεύει κεραίες, κάμερες και φόβο. Καλωσορίσατε στο νέο, αποστειρωμένο “ΑΕΙ", όπου το “Α σημαίνει Αστυνομευόμενο ".
Οι νόμοι που εισήγαγαν πανεπιστημιακή αστυνομία, πειθαρχικά συμβούλια και ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν είναι απλώς διοικητικές μεταρρυθμίσεις. Είναι μια βαθιά πολιτική πράξη: η συρρίκνωση της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του ίδιου του νοήματος της παιδείας. Οι Πρυτάνεις αποκτούν εξουσίες μικρών κυβερνητών, οι φοιτητές αντιμετωπίζονται ως ύποπτοι, και οι πανεπιστημιουπόλεις, άλλοτε κέντρα γνώσης, μετατρέπονται σε ζώνες επιτήρησης. Κάποτε οι πανεπιστημιακές κοινότητες συζητούσαν, διαφωνούσαν, διεκδικούσαν. Τώρα υπογράφουν έντυπα “συναίνεσης" για την εγκατάσταση καμερών στους διαδρόμους, και βλέπουν τα ΜΑΤ να περιπολούν εκεί όπου κάποτε ακούγονταν κιθάρες και διαλέξεις.
Ο “Νόμος και Τάξη” αντικατέστησε τον “Λόγο και Ελευθερία". Το αποτέλεσμα; Ένα Πανεπιστήμιο φοβισμένο, πειθαρχημένο και πολιτικά σιωπηλό. Το πιο ειρωνικό είναι ότι όλη αυτή η αυταρχική θεσμική θωράκιση παρουσιάζεται ως “εκσυγχρονισμός ". Λες και η γνώση χρειάζεται άδεια λειτουργίας ή η σκέψη πρέπει να περνάει από επιτροπή ασφαλείας. Λες και η ακαδημαϊκή αριστεία θα ανθίσει κάτω από κάμερες και κατασταλτικούς κανονισμούς. Το “σύγχρονο πανεπιστήμιο" βαφτίζεται ως τέτοιο επειδή εγκατέστησε κάμερες υψηλής ανάλυσης και συστήματα αναγνώρισης προσώπου, όχι επειδή βελτίωσε τις συνθήκες σπουδών, τη χρηματοδότηση ή την έρευνα.
Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται για την ποιότητα των σπουδών. Την ενδιαφέρει ο έλεγχος του χώρου όπου παράγεται κριτική σκέψη.
Το Πανεπιστήμιο είναι το τελευταίο προπύργιο όπου επιβιώνει η έννοια της συλλογικότητας και της αντίστασης. Και αυτό, για την εξουσία, είναι αφόρητο. Οι φοιτητές που τολμούν να διαφωνήσουν βαφτίζονται “ταραξίες”. Οι διδάσκοντες που υπερασπίζονται την ελευθερία της γνώμης θεωρούνται “αντιπαραγωγικοί”. Οι διαφωνίες δεν είναι πλέον πλούτος, είναι παράπτωμα.
Οι πειθαρχικές διώξεις φοιτητών, η κλήση σε απολογία Κοσμητόρων, η πειθάρχηση καθηγητών, οι “ανώνυμες καταγγελίες για παραβατική συμπεριφορά δεν είναι παρά τα συμπτώματα ενός ευρύτερου σχεδίου: να μετατραπεί το Πανεπιστήμιο σε αποστειρωμένο εργαστήριο υπακοής. Θέλουν απόφοιτους χωρίς ερωτήματα, ερευνητές χωρίς άποψη, πολίτες χωρίς φωνή. Μια “παραγωγική" εκπαίδευση που να παράγει πιστοποιημένα πτυχία, αλλά όχι επικίνδυνες για το σύστημα ιδέες.
Παράλληλα, ξεφυτρώνουν ιδιωτικά “πανεπιστήμια που θυμίζουν εμπορικά κέντρα γνώσης. Όπου ο φοιτητής δεν σπουδάζει αλλά “αγοράζει μόρφωση. Όπου ο καθηγητής δεν ερευνά, αλλά παραδίδει “πακέτα μαθημάτων". Όπου η επιστήμη δεν υπηρετεί την κοινωνία, αλλά τις αγορές. Και οι πολιτικοί που νομοθετούν αυτά τα τερατουργήματα, τα αποκαλούν “αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης".
Η αξιολόγηση, αυτή η λέξη-φετίχ του νέου αυταρχισμού, λειτουργεί πλέον ως εργαλείο συμμόρφωσης. Δεν αξιολογείται η ποιότητα της έρευνας ή η κοινωνική συνεισφορά του πανεπιστημίου, αλλά ο βαθμός υποταγής του στις “προδιαγραφές". Όσο πιο πειθαρχημένο το ίδρυμα, τόσο υψηλότερη η βαθμολογία. Όσο πιο σιωπηλό κοινωνικά, τόσο πιο “άριστο".
Μέσα σε αυτό το τοπίο, η παρουσία της αστυνομίας δεν είναι το πρόβλημα, είναι το σύμπτωμα. Η επιβολή της δεν προστατεύει το πανεπιστήμιο· το φυλακίζει. Είναι το τυπικό αποτύπωμα μιας νοοτροπίας που θέλει τη γνώση ελεγχόμενη, την ελευθερία υπό προθεσμία και τη δημοκρατία υπό επιτήρηση.
Κι όμως, παρά τον φόβο, κάτι ανθίζει ακόμη. Οι φοιτητές που δικάζονται, οι δάσκαλοι που αντιστέκονται, οι σχολές που παίρνουν αποφάσεις συμπαράστασης, όλοι αυτοί είναι τα τελευταία κύτταρα του ελεύθερου πανεπιστημίου. Δεν είναι απλώς “αντιπολιτευόμενοι”. Είναι οι τελευταίοι υπερασπιστές της συνταγματικής νομιμότητας της παιδείας. Αυτοί που θυμίζουν στην κοινωνία ότι το πανεπιστήμιο υπάρχει όχι για να υπηρετεί την εξουσία, αλλά για να την ελέγχει.
Η ιστορία έχει δείξει ότι όσα καθεστώτα προσπάθησαν να φιμώσουν τη γνώση, κατέρρευσαν κάτω από το ίδιο τους το βάρος. Το φοιτητικό πνεύμα δεν φυλακίζεται. Μπορείς να το απειλήσεις, να το διαγράψεις, να το δικάσεις αλλά πάντα θα επιστρέφει, με νέα πρόσωπα και παλιές αξίες: Ελευθερία, Δημοκρατία, Δικαιοσύνη. Το νέο Πανεπιστήμιο μπορεί να έχει κάμερες, αλλά δεν θα έχει μέλλον αν δεν έχει ελεύθερα μυαλά. Και αυτά, ευτυχώς, δεν συλλαμβάνονται.
Νίκος Μαρκάτος,
Ομοτ. Καθηγητής ΕΜΠ, π. Πρύτανης.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παραλήρημα Λατινοπούλου: Σκουπίδια οι Εκπαιδευτικοί - Να απολυθούν - Ζήτω ο Μεταξάς (Βίντεο)
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
