ΜΕΡΟΣ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ – Η ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ
Η ελληνική εκπαίδευση βιώνει τα τελευταία χρόνια μια πρωτοφανή ποινικοποίηση της παιδαγωγικής πράξης. Εκπαιδευτικοί και διευθυντές βρίσκονται αντιμέτωποι με τη διαδικασία του αυτοφώρου ή με αγωγές, όχι για παράβαση καθήκοντος αλλά για την πιστή εφαρμογή της εκπαιδευτικής νομοθεσίας. Προειδοποιητικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη περίπτωση όπου διευθύντρια σχολείου συνελήφθη έξω από τη σχολική μονάδα επειδή γονείς υπέβαλαν μήνυση για αποκλεισμό μαθήτριας από εκδρομή. Αυτή η δυναμική δημιουργεί μια «νομική μοναξιά» του λειτουργού, ο οποίος καλείται να υπερασπιστεί την ίδια τη νομιμότητα των πράξεών του, ενώ ταυτόχρονα το θεσμικό πλαίσιο τον εκθέτει. Το ερώτημα που τίθεται είναι: Πώς μπορεί το κράτος να απαιτεί την εφαρμογή του νόμου από τους εκπαιδευτικούς όταν το ίδιο το νομικό πλαίσιο δεν τους εφοδιάζει με ασφαλή ασπίδα;
ΜΕΡΟΣ ΙΙ: Η ΑΝΤΙΘΕΣΗ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ vs ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΩΞΗ
2.1. Η Παιδαγωγική Ποινή ως Θεμελιωμένη Διοικητική Πράξη
Τα παιδαγωγικά μέτρα που λαμβάνονται από τον Σύλλογο Διδασκόντων (Σ.Δ.) αποτελούν αποφάσεις συλλογικού διοικητικού οργάνου, σύμφωνα με τον Ν. 1566/1985 και τα συναφή Προεδρικά Διατάγματα. Η νομιμότητά τους θεμελιώνεται στον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας (Ε.Κ.Λ.) της σχολικής μονάδας, ο οποίος:
• είναι υποχρεωτικός, βάσει της Υ.Α. 109697/ΓΔ4/2024 (ΦΕΚ Β 5387/26.09.2024),
• εκπονείται συμμετοχικά, με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων, καθιστώντας τις προβλεπόμενες παιδαγωγικές κυρώσεις προσυμφωνημένους όρους λειτουργίας της σχολικής κοινότητας.
Σύμφωνα με το άρθρο 28 της Υ.Α. 102791/ΓΔ4/10-09-2024 (ΦΕΚ Β 5130), τα παιδαγωγικά μέτρα κλιμακώνονται από την απλή προφορική παρατήρηση έως την αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος και περιλαμβάνουν: α. προφορική παρατήρηση, β. επίπληξη, γ. ωριαία απομάκρυνση από την αίθουσα, δ. αποβολή από τα μαθήματα έως τρεις (3) ή πέντε (5) ημέρες, ε. αποκλεισμό από σχολικές δράσεις, εκδρομές ή εκδηλώσεις, στ. αλλαγή τμήματος, και στ., σε σοβαρότερες περιπτώσεις, αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.
Κατά συνέπεια, κάθε απόφαση του/της εκπαιδευτικού, του/της διευθυντή/ντριας ή του Σ.Δ. που επιβάλλει παιδαγωγικό μέτρο συνιστά ατομική διοικητική πράξη. Ως τέτοια, η αμφισβήτησή της ή η ακύρωσή της μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνον ενώπιον των Διοικητικών Δικαστηρίων, και όχι μέσω της ποινικής οδού.
2.2. Η Ποινικοποίηση της Διοίκησης και η Νομική Παγίδα
Η μήνυση που στρέφεται κατά του/της εκπαιδευτικού λόγω της εφαρμογής μιας τελείως νόμιμης διοικητικής πράξης συνιστά κατάχρηση του ποινικού δικαίου και θεσμική εκτροπή. Η χρήση της αυτόφωρης διαδικασίας ως μέσου εκφοβισμού για την άμεση ανατροπή της διοικητικής πράξης υπονομεύει το δικαίωμα υπεράσπισης. Ο εισαγγελέας, στη συγκεκριμένη περίπτωση, καλείται να κρίνει την εγκυρότητα μιας διοικητικής απόφασης—κάτι που υπερβαίνει τις αρμοδιότητές του.
ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ: Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΩΝ «ΕΠΙΤΗΔΕΙΩΝ» & Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ
3.1. Η Παγίδα των Νομικών Συμβούλων
Με αφορμή το περιστατικό, διαπιστώνεται ότι η κλιμάκωση της διαφοράς σε ποινική αντιδικία οφείλεται σε κακή ή παραπλανητική νομική συμβουλή προς γονείς, που τους προτρέπουν σε έξοδο πυρός (μήνυση) αντί για διαμεσολάβηση. Αυτό μετατρέπει τον εκπαιδευτικό σε αντίδικο του μαθητή, διαταράσσοντας τη σχέση εμπιστοσύνης, η οποία αποτελεί θεμέλιο της αποτελεσματικής εκπαιδευτικής διαδικασίας.
3.2. Η Διατάραξη της Σχολικής Λειτουργίας
Ο φόβος της ποινικής δίωξης οδηγεί τους συλλόγους διδασκόντων σε παθητικότητα. Οι εκπαιδευτικοί διστάζουν να εφαρμόσουν τον Ε.Κ.Λ. και τις προβλεπόμενες πειθαρχικές διαδικασίες, με αποτέλεσμα:
- την αποδυνάμωση του κύρους και της παιδαγωγικής λειτουργίας του σχολείου
- την εκτροπή του διδακτικού χρόνου σε νομικές διαβουλεύσεις
- τη διάλυση της σχολικής κοινότητας.
Η ποινικοποίηση, τελικά, στρέφεται όχι μόνο κατά του ατόμου του εκπαιδευτικού αλλά και κατά του εκπαιδευτικού έργου ως θεσμού.
ΜΕΡΟΣ IV: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΘΕΣΜΙΚΗΣ ΘΩΡΑΚΙΣΗΣ – Η ΖΗΤΟΥΜΕΝΗ ΑΣΠΙΔΑ
4.1. Νομική Σαφήνεια: Το «Δίδαγμα» της Κρίσης
Ζητούμενο είναι η έκδοση άμεσης και σαφούς εισαγγελικής εγκυκλίου προς τις αστυνομικές αρχές και τις εισαγγελίες, κατά το πρότυπο των εγκυκλίων που εκδόθηκαν κατά την περίοδο της πανδημίας (COVID-19), με στόχο να καταστεί ρητό ότι οι αποφάσεις του Συλλόγου Διδασκόντων συνιστούν διοικητικές πράξεις και δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο ποινικής δίωξης ή νομικών ενεργειών, όπως αυτόφωρη διαδικασία, μήνυση ή εξώδικο, όταν εφαρμόζονται στο πλαίσιο των θεσμικών καθηκόντων του εκπαιδευτικού. Έτσι θα πάψει η κατάχρηση της αυτόφωρης διαδικασίας και η αυτόματη μετατροπή διοικητικής διαφοράς σε ποινική.
4.2. Υποχρεωτική Διαμεσολάβηση: Η Δημιουργία Νομικού Φίλτρου (Επίπεδο Β)
Προτείνεται η καθιέρωση διαδικαστικού φίλτρου για τις περιπτώσεις κατάθεσης μηνύσεων σε βάρος εκπαιδευτικών για πράξεις που τελέστηκαν στο πλαίσιο της υπηρεσιακής τους ιδιότητας. Η ανάγκη αυτή προκύπτει από το γεγονός ότι οι Διευθύνσεις Εκπαίδευσης κατακλύζονται από καταγγελίες, σημαντικό ποσοστό των οποίων κρίνεται αβάσιμο και τίθεται στο αρχείο, γεγονός που επιβαρύνει υπέρμετρα τη διοικητική λειτουργία και αποσπά το ενδιαφέρον από το κύριο παιδαγωγικό και διοικητικό έργο.
Ένα τέτοιο φίλτρο θα μπορούσε να προβλέπει ότι, πριν από την κίνηση ποινικής δίωξης, η υπόθεση θα παραπέμπεται υποχρεωτικά σε διαδικασία διαμεσολάβησης, η οποία θα διενεργείται από ανεξάρτητο θεσμικό φορέα, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη. Σκοπός της διαδικασίας αυτής θα είναι να κρίνεται προκαταρκτικά αν η διαφορά αφορά πραγματική ένδειξη ποινικού αδικήματος ή αν πρόκειται απλώς για ενέργεια εφαρμογής διοικητικής πράξης στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής λειτουργίας.
4.3. Θεσμική Κάλυψη: Η Υποχρέωση της Πολιτείας
Απαιτείται θεσμοθέτηση της υποχρεωτικής και πλήρους νομικής κάλυψης των εκπαιδευτικών από το κράτος (π.χ. μέσω του Νομικό Συμβούλιο του Κράτους), όταν αυτοί διώκονται για πράξεις που έλαβαν χώρα κατά την άσκηση των θεσμικών τους καθηκόντων, εφόσον δεν υπήρξε δόλος ή υπέρβαση. Επιπλέον, προτείνεται η ενίσχυση της επιμόρφωσης των διευθυντών με νομικά σεμινάρια και η παροχή νομικής συμβουλευτικής υποστήριξης σε επίπεδο Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης.
ΜΕΡΟΣ V: ΕΠΙΛΟΓΟΣ – Η ΕΠΑΝΟΡΑΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ
Η υιοθέτηση των παραπάνω προτάσεων —νομική σαφήνεια, υποχρεωτική διαμεσολάβηση και θεσμική κάλυψη— δεν αποτελεί απλώς ζήτημα προστασίας του εκπαιδευτικού, αλλά ζήτημα προστασίας του σχολείου ως θεσμού. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να επανέλθει στον ρόλο του λειτουργού και παιδαγωγού, απαλλαγμένος από τον διαρκώς κατηγορούμενο. Μόνο έτσι θα αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στη σχολική κοινότητα και θα εξασφαλιστεί η ολόπλευρη ανάπτυξη του μαθητή.
Πηγές & Νομοθεσία για την Τεκμηρίωση του Άρθρου
- Υ.Α. 109697/ΓΔ4/2024 (ΦΕΚ Β 5387/26.09.2024): Θεσπίζει τον Πρότυπο Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας.
- Ν. 1566/1985 (Άρθρο 11 παρ. ΣΤ′): Καθορίζει τον Σύλλογο Διδασκόντων ως συλλογικό διοικητικό όργανο.
- https://nomosphysis.org.gr/12104/i-diamesolabisi-tou-sunigorou-tou-politi-os-egguisi-efarmogis-tis-periballontikis-nomothesias-maios-2010/?utm_
- https://www.taxydromos.gr/magnesia/volos/1255936/protofanes-syllipsi-ekpaideytikoy-sto-scholasma-peripoliko-perimene-exo-apo-scholeio-gia-ti-dieythyntria-ti-leei-i-idia-ston-tachydromo/
* Η Μαίρη Πλέσσα είναι Φιλόλογος-Ιστορικός, Μ.Α., M.Εd., διευθύντρια του 3ου ΓΕΛ Κορυδαλλού-«Μελίνα Μερκούρη», αντιπρόεδρος της Β’ ΕΛΜΕ Πειραιά και μέλος της Ένωσης Διευθυντών Σχολικών Μονάδων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
