Λεωνίδας Βουρλιώτης Η ερώτηση «Τι πήρες;» ακούγεται αθώα. Κι όμως, γίνεται πολλές φορές το πιο βαρύ σακίδιο στο σπίτι. Οι βαθμοί, από εργαλείο ανατροφοδότησης, κινδυνεύουν να γίνουν νόμισμα αξίας, απόδειξη αγάπης ή προνόμιο αποδοχής. Κι εκεί αρχίζει να παιδεύεται το παιδί, να πιέζεται ο γονιός, να φθείρεται ο/η εκπαιδευτικός. Ας δούμε το θέμα ζεστά, ανθρώπινα και με την ελπίδα ότι πάντα υπάρχει φωτεινή πλευρά—αρκεί να γυρίσουμε διακόπτη.
Τρεις μικρές σκηνές
1) Η Μαρία (Δ’ Δημοτικού):
Γυρίζει σπίτι με 8/10 στην Ιστορία. «Μα πώς; Διαβάσαμε τόσες ώρες!» Η ματιά της μικραίνει. Στο μυαλό της δεν ηχεί πια η ιστορία που θυμήθηκε σωστά, αλλά η φράση «χάσαμε δύο μονάδες».
2) Ο Γιάννης (φιλόλογος):
Δίνει εκθέσεις πίσω. Ένα παιδί πήρε 14/20 και του λέει: «Κύριε, αν δεν μου βάλετε 17, ο μπαμπάς θα θυμώσει.» Ο Γιάννης δεν κρατάει πια μόνο κόκκινο στυλό—κρατάει και ξένες προσδοκίες.
3) Η Ελένη (μητέρα):
Μεγάλωσε σε σπίτι όπου τα «άριστα» ήταν εισιτήρια αποδοχής. Θέλει να προστατεύσει την κόρη της. Χωρίς να το καταλάβει, κληρονομεί τον ίδιο κανόνα: η αξία μετριέται σε νούμερα.
Καμία από αυτές τις σκηνές δεν έχει «κακούς». Έχει αγάπη, άγχος και παλιές συνταγές που χρειάζονται ανανέωση.
Πώς γεννιέται η βαθμοθηρία;
Αβεβαιότητα και σύγκριση: Όταν ο δρόμος προς το «καλό μέλλον» μοιάζει θολός, ο αριθμός δίνει ψευδαίσθηση ελέγχου.
Κουλτούρα επιβράβευσης: «Μπράβο στο 20, προσοχή στο 18.» Το μήνυμα περνά: η προσπάθεια ενδιαφέρει λιγότερο από την ετικέτα.
Ασάφεια στην αξιολόγηση: Αν δεν εξηγούμε τι σημαίνει «καλή δουλειά», ο βαθμός γίνεται όλα-σε-ένα: γνώση, διάθεση, συμπεριφορά—άδικο για όλους.
Κι όμως, η φωτεινή πλευρά υπάρχει: κάθε οικογένεια και κάθε τάξη μπορεί να μετατρέψει τη βαθμολογία σε γλώσσα προόδου, όχι σε ζυγαριά αξίας.
Τι κοστίζει στο παιδί, τι κοστίζει στον/στην εκπαιδευτικό
Στο παιδί:
Μαθαίνει να αποφεύγει το ρίσκο, όχι το λάθος.
Συνδέει την αγάπη με την επίδοση.
Θέτει μικρούς στόχους «ασφαλείας» για να μη χαλάσει τον μέσο όρο.
Στον/στην εκπαιδευτικό:
Η τάξη γίνεται «γραφείο βαθμών» αντί «εργαστήριο ιδεών».
Η ανατροφοδότηση συρρικνώνεται σε ψηφία.
Η συνεργασία με την οικογένεια μετατρέπεται σε διαπραγμάτευση μονάδων.
Κι όμως, το «μαζί» μπορεί να ξανακερδηθεί με μικρές, σταθερές κινήσεις.
Πώς περνάμε από τον βαθμό στη μάθηση
Για τους γονείς (τρυφερά, πρακτικά)
Αλλάζω ερώτηση: Αντί για «τι πήρες;», ρωτώ «τι έμαθες σήμερα;», «πού δυσκολεύτηκες;», «τι θα δοκίμαζες αλλιώς;».
Επαινώ συγκεκριμένα: «Μ’ άρεσε που χώρισες το πρόβλημα σε βήματα», όχι γενικά «είσαι έξυπνος/η».
Κανονικοποιώ το λάθος: Λέω ιστορίες δικές μου όπου απέτυχα και ξαναπροσπάθησα. Η ντροπή υποχωρεί.
Κρατάω “ημερολόγιο προόδου”: μικρές νίκες της εβδομάδας (όχι μόνο βαθμοί).
Φτιάχνω ήρεμο ρυθμό: 20’ συγκέντρωση – 5’ διάλειμμα – νερό – κίνηση. Ο εγκέφαλος μαθαίνει καλύτερα με ανάσες.
Ραντεβού με τον/την εκπαιδευτικό: Όχι μόνο όταν «πέφτει ο βαθμός», αλλά προκαταβολικά, για να συνεννοηθούμε στη γλώσσα της ανατροφοδότησης.
Για τους/τις εκπαιδευτικούς (χωρίς να καίμε τον εαυτό μας)
Δείκτες ποιότητας πριν από τον βαθμό: 2-3 σαφή κριτήρια (π.χ. σαφήνεια, τεκμηρίωση, αυτορρύθμιση). Ο βαθμός έρχεται τελευταίος.
Σχόλια που κινούν τη βελόνα: «Το επιχείρημα Α είναι δυνατό γιατί…, ενίσχυσε το Β με παράδειγμα.»
Αυτοαξιολόγηση 60’’: «Τι πήγε καλά; Τι θα αλλάξω;» σε κάθε εργασία.
Χώρος για επανυποβολή: Μικρή βελτίωση, μεγάλη μάθηση.
Mini-portfolio: 3 δουλειές που δείχνουν εξέλιξη και μία αναστοχαστική παράγραφος.
Συμμαχία με την οικογένεια: μοιραζόμαστε δείγματα (rubrics, παραδείγματα καλής δουλειάς) για να «βλέπουμε» το ίδιο πράγμα.
«Κουτάκι κουράγιο»: Τι να πω αντί για «Γιατί δεν πήρες 20;»
«Πού ένιωσες ότι προχώρησες;»
«Τι θα ζητούσες από τον αυριανό/ή σεναυτό σου;»
«Ποιο σημείο θα σου άρεσε να μου εξηγήσεις;»
«Αν είχες 10’ παραπάνω, τι θα άλλαζες;»
Αυτές οι φράσεις ανοίγουν πόρτες. Δείχνουν εμπιστοσύνη. Κάνουν τον βαθμό αφετηρία, όχι τέρμα.
Τι μπορεί να κάνει το σχολείο (και γίνεται)
Συμβόλαιο αξιολόγησης στην αρχή της χρονιάς: απλό, κατανοητό, με παραδείγματα.
Περισσότερη ανατροφοδότηση, λιγότερα νούμερα στις ενδιάμεσες φάσεις: οι βαθμοί κρατιούνται για τα «τελικά», η πορεία φωτίζεται με σχόλια.
Ημέρες «ανοιχτής εργασίας»: οι μαθητές παρουσιάζουν διαδικασία, όχι μόνο αποτέλεσμα.
Σεμινάρια γονέων για ανατροφοδότηση: σύντομα, πρακτικά, με ρόλους και δοκιμές.
Γλώσσα του σχολείου = γλώσσα του σπιτιού: κοινό λεξιλόγιο για προσπάθεια, στρατηγική, επιμονή.
Δύο αληθινά ζεστά σημειώματα
Σημείωμα δασκάλα προς γονέα:
«Σήμερα ο Π. δεν θυμήθηκε τον τύπο, αλλά έκανε κάτι σπουδαίο: ρώτησε. Κι έμεινε στην άσκηση δύο λεπτά παραπάνω. Αυτή είναι η νίκη που θέλω να κρατήσουμε.»
Σημείωμα γονέα προς παιδί (κολλημένο στο ψυγείο):
«Σε αγαπώ για όλα όσα είσαι, όχι για όσα γράφει το χαρτί. Να ρωτάς, να δοκιμάζεις, να αλλάζεις γνώμη. Εδώ είμαι.»
Δεν λέμε «οι βαθμοί δεν έχουν σημασία». Λέμε «έχουν τη θέση τους». Όταν η αγάπη πάψει να μετριέται σε δεκαδικά, το παιδί ανασαίνει, ο/η εκπαιδευτικός διδάσκει, ο γονιός συνοδεύει. Κι όλοι μαζί κερδίζουμε κάτι που δεν βαθμολογείται, αλλά φαίνεται: μια σχέση εμπιστοσύνης όπου η μάθηση ανθίζει.
Ας κάνουμε, λοιπόν, μια συμφωνία : κάθε φορά που πάει να μας ξεφύγει το «τι πήρες;», ας το αλλάζουμε μ’ ένα χαμόγελο και μια αγκαλιά: «πες μου τι έμαθες».
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 3/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
