Alfavita Newsroom Το παλιό γνωμικό του Σωκράτη «γηράσκω αεί διδασκόμενος» ταιριάζει απόλυτα με το πνεύμα της μάθησης που δεν σταματά ποτέ. Στη σημερινή Ελλάδα, όμως, η φράση παίρνει μιαν άλλη, σχεδόν ειρωνική διάσταση: «γηράσκω αεί διδάσκων». Διότι οι Έλληνες εκπαιδευτικοί γερνούν μέσα στις σχολικές αίθουσες, αναγκασμένοι από τις συνθήκες να παραμένουν στον πίνακα μέχρι και τα 67 τους χρόνια διδάσκοντας παιδιά και εφήβους με τους οποίους μπορεί να έχουν ακόμη και μισό αιώνα διαφορά.
Αυτό δεν είναι επιλογή· είναι συνέπεια μιας σειράς πολιτικών αποφάσεων, οικονομικών κρίσεων και θεσμικών καθυστερήσεων. Και πίσω από τους αριθμούς κρύβονται άνθρωποι που κουβαλούν στις πλάτες τους την κόπωση δεκαετιών, αλλά και την αγωνία να σταθούν όρθιοι μπροστά σε μια τάξη εφήβων που θα μπορούσαν να είναι… εγγόνια τους.
Πιο συγκεκριμένα, ιδιαίτερα στα Γυμνάσια, τα Λύκεια και τα ΕΠΑΛ της χώρας, η ελληνική εκπαίδευση, εδώ και αρκετά χρόνια, έρχεται αντιμέτωπη με μια σιωπηλή αλλά βαθιά κρίση: τη γήρανση του εκπαιδευτικού σώματος. Χιλιάδες εκπαιδευτικοί εξακολουθούν να διδάσκουν σε ηλικίες άνω των 60, ακόμη και μέχρι τα 67 ή και τα 68, εξαιτίας των αλλαγών στο συνταξιοδοτικό και βέβαια από το φόβο της πενιχρής συνταξης που θα αντιμετωπίσουν ως συνταξιούχοι. Αυτό το φαινόμενο δημιουργεί σοβαρές παιδαγωγικές, κοινωνικές και εργασιακές προκλήσεις.
Μετά τους τελευταίους διορισμούς, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπηρετούν 66.447 μόνιμοι καθηγητές, ηλικίας 24 έως 67 ετών. Ανω των 50 ετών είναι 44.100, δηλαδή τα 2/3 του συνόλου (ποσοστό 66,4%). Εξ αυτών, 13.033 εκπαιδευτικοί, δηλαδή σχεδόν το 20%, είναι 60 ετών και άνω. Τη δεκαετία των 40 διανύουν 17.904 καθηγητές (27%), οι τριαντάρηδες (δηλαδή 30-39) είναι 4.325 (6,5%) και μόλις 118 εκπαιδευτικοί είναι κάτω των 30 ετών. Οι νεότεροι μόνιμοι καθηγητές είναι τρεις 24χρονοι –διδάσκουν μουσική–, ενώ υπάρχουν και δύο 25χρονοι που διδάσκουν ναυτικά μαθήματα σε επαγγελματικά λύκεια.
Ο εκπαιδευτικός Φυσικής Β.Κ, 67 ετών, μας εξηγεί:
«Δεν είμαι πια σίγουρος ότι μπορώ να σταθώ όρθιος όλη την ώρα μπροστά στον πίνακα. Τα παιδιά έχουν ενέργεια, έχουν ρυθμό, έχουν άλλες απαιτήσεις. Εγώ προσπαθώ, αλλά η κόπωση είναι τεράστια».
Η εικόνα ενός δασκάλου με κιμωλία στο χέρι και βαριά γυαλιά, που μόλις και μετά βίας ακολουθεί τον γρήγορο βηματισμό της σχολικής ζωής, φέρνει στο φως ένα διπλό ζήτημα: παιδαγωγικό και κοινωνικό.
Το σχολείο δεν είναι γραφείο με καθιστική εργασία. Ένας εκπαιδευτικός στέκεται όρθιος ώρες, μιλά δυνατά, αντιμετωπίζει τάξεις 20 ή 25 εφήβων, συχνά σε συνθήκες πίεσης και έντασης. Σε μεγάλες ηλικίες, οι αντοχές μειώνονται φυσιολογικά: η κόπωση είναι μεγαλύτερη, η φωνή πιο εύθραυστη, η υπομονή πιο περιορισμένη. Αυτό δεν μειώνει την αξία της εμπειρίας, αλλά αναδεικνύει μια πραγματικότητα που δύσκολα μπορεί να αγνοηθεί.
Οι αιτίες της γήρανσης των εκπαιδευτικών (Η εικόνα του ελληνικού σχολείου με δασκάλους και καθηγητές τρίτης ηλικίας δεν είναι τυχαία.) | ||
Οι δυσμενείς συνταξιοδοτικές αλλαγές: Οι μεταρρυθμίσεις των τελευταίων δεκαετιών ανέβασαν σταδιακά τα όρια ηλικίας, καθιστώντας τη συνταξιοδότηση μετά τα 65 σχεδόν μονόδρομο. Εκπαιδευτικοί που είχαν προγραμματίσει να αποχωρήσουν νωρίτερα, βρέθηκαν να υποχρεώνονται να μείνουν ακόμη και δύο δεκαετίες παραπάνω.
| Η οικονομική κρίση: Οι περικοπές μισθών και συντάξεων ώθησαν πολλούς να παραμείνουν στην εργασία, όχι γιατί ήθελαν, αλλά γιατί έπρεπε. Η εκπαίδευση έγινε για αρκετούς μια βαριά «σανίδα σωτηρίας» μπροστά στην ανασφάλεια του μέλλοντος.
| Η έλλειψη διορισμών νέων: Επί χρόνια η πολιτεία δεν ανανέωνε το ανθρώπινο δυναμικό. Οι νέοι πτυχιούχοι περίμεναν στις λίστες αναπληρωτών, ενώ οι παλαιότεροι έμεναν «υποχρεωτικά» στο σχολείο, γερνώντας μαζί του.
|
Οι επιπτώσεις για την εκπαιδευτική διαδικασία
Η γήρανση των εκπαιδευτικών δεν είναι προσωπική αποτυχία – είναι συλλογική αδυναμία του συστήματος να σχεδιάσει το μέλλον με βάση τις ανάγκες του παρόντος. Οι εκπαιδευτικοί που πλησιάζουν τα 67 έχουν προσφέρει επί δεκαετίες. Τους οφείλουμε σεβασμό, αξιοπρεπείς συνθήκες εξόδου, και τη δυνατότητα να συνεχίσουν να συμβάλλουν, όχι όμως με τρόπο που βλάπτει την ποιότητα της εκπαίδευσης.
Η λύση δεν είναι να τους κρατάμε αναγκαστικά στην τάξη. Είναι να ανοίγουμε χώρο για το αύριο, αξιοποιώντας τους με σοφία, σε ρόλους που ταιριάζουν στην εμπειρία τους αλλά και στη σύγχρονη σχολική ανάγκη.
Η μεγάλη ηλικιακή απόσταση δημιουργεί μια ιδιότυπη ανισορροπία μέσα στην τάξη. Από τη μια, οι έμπειροι εκπαιδευτικοί διαθέτουν πλούσια γνώση και σοφία. Από την άλλη όμως, δυσκολεύονται να συνδεθούν με τις ψηφιακές συνήθειες, τα ενδιαφέροντα και τον τρόπο επικοινωνίας των μαθητών τους.
Οι μαθητές συχνά σχολιάζουν ότι «ο καθηγητής δεν ξέρει καν πώς να χειριστεί το e-class», ή ότι «μιλάει με παραδείγματα που δεν μας λένε τίποτα». Η αποξένωση αυτή δεν αφορά μόνο τη διδακτική τεχνική, αλλά και την ίδια τη δυνατότητα δημιουργίας σχέσης εμπιστοσύνης.
Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί σε αδιέξοδο
Δεν πρόκειται όμως μόνο για το πώς βλέπουν οι μαθητές τον «γέροντα δάσκαλο». Πρόκειται και για την ίδια τη φθορά που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί.
Με μισθούς χαμηλούς και συντάξεις συρρικνωμένες, πολλοί δηλώνουν ότι μένουν στην τάξη από ανάγκη. Ο φιλόλογος Γιώργος Κ. 66 ετών παραδέχεται: «Δεν είναι ότι θέλω να είμαι ακόμα εδώ. Αλλά αν φύγω, η σύνταξη δεν θα με βγάζει ούτε για τα φάρμακά μου».
Το επάγγελμα του δασκάλου, που απαιτεί σωματική και ψυχική αντοχή, μετατρέπεται έτσι σε έναν αναγκαστικό μαραθώνιο χωρίς τερματισμό.
Το έλλειμμα ανανέωσης
Η παραμονή των ηλικιωμένων εκπαιδευτικών συνεπάγεται και την καθυστέρηση της εισόδου νέων δασκάλων και καθηγητών στο σχολείο. Χιλιάδες αδιόριστοι πτυχιούχοι παραμένουν εκτός συστήματος, περιμένοντας μια θέση που αργεί να αδειάσει. Το αποτέλεσμα είναι ένα σχολείο που «γερνάει» μαζί με τους δασκάλους του.
Η εικόνα των «αιώνιων δασκάλων» άνω των 65 δεν είναι απλώς ζήτημα προσωπικό. Είναι καθρέφτης του τρόπου που η κοινωνία μας αντιμετωπίζει τη γνώση, τη νεότητα και τη φροντίδα για τους ανθρώπους της εκπαίδευσης.
Το «γηράσκω αεί διδάσκων» μπορεί να διαβαστεί με δύο τρόπους: ως τιμή στην αφοσίωση των εκπαιδευτικών που δεν εγκαταλείπουν ποτέ τη μάθηση, ή ως σκληρή διαπίστωση μιας πολιτικής που αφήνει τους δασκάλους να γερνούν μέσα στις αίθουσες χωρίς επιλογή.
Η εμπειρία είναι δώρο· η καταναγκαστική παραμονή, βάρος. Αν η πολιτεία θέλει ένα σχολείο ζωντανό, ανθρώπινο και ανοιχτό στο μέλλον, οφείλει να βρει τρόπους ώστε οι εκπαιδευτικοί να μπορούν να αποχωρούν με αξιοπρέπεια όταν το επιθυμούν, αφήνοντας χώρο στους νεότερους. Γιατί η παιδεία δεν αντέχει να γερνά μαζί με εκείνους που την υπηρετούν.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Προσοχή: Σαρώνει η νέα ηλεκτρονική απάτη με το όνομα της BOOKING – Πώς «ψαρεύουν» τα θύματα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 4/8
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
