Alfavita Newsroom Οπως είναι γνωστό, στα μέσα του Μάρτη που μας πέρασε, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκε στο Μέγαρο Μαξίμου με τον Andreas Schleicher, Διευθυντή για την Εκπαίδευση και τις Δεξιότητες του ΟΟΣΑ και ιδρυτή του προγράμματος αξιολόγησης μαθητικών επιδόσεων PISA.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, στην οποία συμμετείχε ο Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Κυριάκος Πιερρακάκης, επισημάνθηκε η σημασία των μεταρρυθμίσεων που έχουν υλοποιηθεί στην Ελλάδα την τελευταία πενταετία, σε συνέχεια των επαφών που είχε ο κ. Schleicher με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου.
Σύμφωνα με το δελτίου τύπου που στάλθηκε στα ΜΜΕ τονίστηκε «η ιδιαίτερα θετική επίδραση που έχουν η ενσωμάτωση της τεχνολογίας στο μάθημα, η αναβάθμιση της επαγγελματικής και τεχνικής εκπαίδευσης, η απαγόρευση της χρήσης κινητού τηλεφώνου στο σχολείο, όπως και πρωτοβουλίες για τη διεύρυνση του δικτύου πρότυπων σχολικών μονάδων, ειδικά σε περιοχές που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες κοινωνικές ή οικονομικές προκλήσεις».
Το κεντρικό συμπέρασμα της πρόσφατης έκθεσης που παρουσίασε ο Αντρέας Σλάιχερ, διευθυντής Εκπαίδευσης και Δεξιοτήτων του ΟΟΣΑ, στον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη ήταν σαφές: Αυτονομία των σχολικών μονάδων και αξιολόγηση
Σύμφωνα με την νέα Έκθεση του ΟΟΣΑ
1. Ένα σύστημα «καθετοποιημένο» και ανελαστικό
Η Ελλάδα καταλαμβάνει την τελευταία θέση στον ΟΟΣΑ όσον αφορά την αυτονομία των σχολείων — τόσο σε επίπεδο διεύθυνσης όσο και σε επίπεδο συλλόγου διδασκόντων. Θέματα όπως το αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα σπουδών καθορίζονται αποκλειστικά από το Υπουργείο Παιδείας. Ενδεικτικά, η μόνη χώρα που ακολουθεί τη χώρα μας σε αυτόν τον δείκτη είναι η Τουρκία.
Η σχολική αυτονομία αναφέρεται στην ικανότητα μιας σχολικής μονάδας να λαμβάνει αποφάσεις για θέματα διοικητικά, παιδαγωγικά και οικονομικά χωρίς την άμεση έγκριση του κράτους. Περιλαμβάνει την ευελιξία στο πρόγραμμα, στη στελέχωση και στη διαχείριση πόρων.
2. Οι εκπαιδευτικοί ως «διεκπεραιωτές»
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που εντοπίζει η έκθεση είναι η έλλειψη ευελιξίας των εκπαιδευτικών στην οργάνωση της διδασκαλίας. Οι σχολικές μονάδες λειτουργούν ως απλοί εκτελεστικοί βραχίονες του Υπουργείου, χωρίς δυνατότητα προσαρμογής στις ανάγκες των μαθητών. Αυτό έχει ως συνέπεια τη μη αποτελεσματική αντιμετώπιση κοινωνικών και γλωσσικών ανισοτήτων, ειδικά σε περιοχές με υψηλό ποσοστό αλλοδαπών ή σε τουριστικές ζώνες.
3. «Όλοι ίσοι… στον πάτο» – Οι επιδόσεις στον PISA
Η γενική εικόνα της Ελλάδας στον διαγωνισμό PISA παραμένει μέτρια έως χαμηλή. Παρά την ανάμιξη μαθητών διαφορετικού επιπέδου στην ίδια τάξη, που θεωρητικά ευνοεί τους πιο αδύναμους, στην πράξη δεν φαίνεται να μεταφράζεται σε καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο εθνικός συντονιστής του PISA, Κώστας Δημόπουλος, «είμαστε όλοι ίσοι, αλλά και σταθερά στον πάτο».
4. Η αξιολόγηση εκπαιδευτικών: Θεσμοθετημένη αλλά παγωμένη
Αν και με τον Νόμο 4823/2021 τέθηκε το πλαίσιο για αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, η εφαρμογή του παραμένει προβληματική. Γραφειοκρατία, υπερφόρτωση αξιολογητών και σθεναρή αντίσταση από εκπαιδευτικά συνδικάτα έχουν «παγώσει» τη διαδικασία.
5. Δείκτες (σύμφωνα πάντα με την Έκθεση)
- Μικρός αριθμός μαθητών ανά τάξη (μ.ο. 16,73 μαθητές)
- Μειωμένος διδακτικός χρόνος για τους εκπαιδευτικούς (613 ώρες ετησίως, έναντι 706 στον ΟΟΣΑ)
- Υψηλό ποσοστό αναπληρωτών, λόγω έλλειψης μόνιμων προσλήψεων
6. Γονεϊκή αποστασιοποίηση: Ένδειξη έλλειψης εμπιστοσύνης
Ένα από τα πιο ανησυχητικά ευρήματα της έκθεσης αφορά τη ραγδαία μείωση του ενδιαφέροντος των γονέων για την πρόοδο των παιδιών τους. Από το 72% το 2018, το ποσοστό έπεσε στο 40,6% το 2022. Αν και η πανδημία έπαιξε ρόλο, φαίνεται πως η βασική αιτία είναι η μειωμένη εμπιστοσύνη στο δημόσιο σχολείο, με τους γονείς να στρέφονται σε φροντιστήρια και ιδιωτικές δραστηριότητες.
7. Ώρες μελέτης των μαθητών (Ελλάδα vs ΟΟΣΑ)
| Εντός σχολείου | Εκτός σχολείου |
|---|---|
| Ελλάδα: 19 ώρες | 14 ώρες |
| ΟΟΣΑ: 24 ώρες | 11 ώρες |
Οι παρεμβάσεις θα αφορούν σε οκτώ βασικά πεδία
• Στο περιεχόμενο και στη δομή των προγραμμάτων σπουδών.
• Στα εργαλεία εκμάθησης και στις μεθόδους διδασκαλίας.
• Στο πλαίσιο ανάπτυξης των δεξιοτήτων των μαθητών μέσα από ερευνητικά προγράμματα (projects) και δράσεις, που θα λειτουργούν συμπληρωματικά στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών των μαθημάτων.
• Στο πλαίσιο αξιολόγησης των μαθητών.
• Στο σύστημα προσλήψεων και διορισμών των εκπαιδευτικών.
• Στο σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών.
• Στην οργάνωση της προσχολικής αγωγής και τη σύνδεσή της με την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
• Στη σύνδεση της επαγγελματικής εκπαίδευσης με τις δομές κατάρτισης.
Η θεραπευτική αγωγή του ΟΟΣΑ
Οσον αφορά στο σύστημα διορισμών, ο ΟΟΣΑ είναι γνωστό ότι θεωρεί πώς πρέπει να αλλάξει προς την κατεύθυνση της «αυτονομίας» των σχολείων: Στην Ελλάδα, λέει ο ΟΟΣΑ, μόλις το 1% των μαθητών φοιτά σε σχολείο όπου οι διευθυντές έχουν την κύρια ευθύνη για την πρόσληψη εκπαιδευτικών, έναντι του μέσου όρου του ΟΟΣΑ που είναι 60%.
Στο ίδιο πλαίσιο παροχής μεγαλύτερης «αυτονομίας» των σχολικών μονάδων, εντάσσεται εξάλλου και η γνωστή πρόταση της ΝΔ για «ελεύθερη επιλογή σχολείου» από τους γονείς, η οποία προλειαίνει την εγκατάλειψη της ευθύνης άσκησης δημόσιων πολιτικών για την εκπαίδευση στο σύνολό της, ως αρμοδιότητας της κεντρικής κυβέρνησης και διαμορφώνει, με άξονες την αυτοαξιολόγηση και την εξωτερική αξιολόγηση, τη χάραξη ενός οδικού χάρτη που σε πρώτη φάση θα οριοθετήσει την ανάθεση της αρμοδιότητας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην τοπική αυτοδιοίκηση και σε δεύτερη φάση τον ολοκληρωτικό αποχαρακτηρισμό της ως δημόσιο αγαθό. H αλλαγή αυτή της εκπαιδευτικής πραγματικότητας θα σηματοδοτήσει την κυριαρχία των ανισοτήτων και την διαγραφή του στόχου της δημόσιας και δωρεάν παιδείας να αγκαλιάζει όλα τα παιδιά, ειδικά των ασθενέστερων οικονομικά και κοινωνικά στρωμάτων. Κι όλα αυτά βέβαια, πάντα στο όνομα της καλύτερης απόδοσης των μαθητών...
Οταν ο ΟΟΣΑ προτείνει «αυτονομία» στα σχολεία
Η προοπτική της υιοθεσίας των προτάσεων του ΟΟΣΑ για τις προσλήψεις μονίμων εκπαιδευτικών, δεν είναι νέα. Προέκυψε για πρώτη φορά όταν ο κ.Πιερρακάκης συναντήθηκε τον Νοέμβριο του 2023 στο Παρίσι με τον Γενικό Γραμματέα του OECD Mathias Cormann και τον Διευθυντή Εκπαίδευσης και Δεξιοτήτων Andreas Schleicher στο πλαίσιο της 42ης διάσκεψης της UNESCO.
Σύμφωνα με τον υπουργό Παιδείας έγινε ανταλλαγή απόψεων γύρω από τις πολιτικές για την παιδεία που εφαρμόζονται στην Ευρώπη και διεθνώς, ενώ επικεντρωθήκαν σε πρακτικές που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στην Ελλάδα. Παράλληλα με αφορμή τις επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών στο Διεθνές Πρόγραμμα #PISA του #OECD, συζήτησαν για αλλαγές στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Με άρθρο του στο Capital.gr που φέρει τον τίτλο "Σχεδιάζοντας την Εκπαιδευτική Απάντηση της Ελλάδας στις Πραγματικότητες του 21ου αιώνα" και στον απόηχο των αποτελεσμάτων των μαθητών της Ελλάδας στον διεθνή διαγωνισμό PISA του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ο κ. Andreas Schleicher, Διευθυντής Εκπαίδευσης και Δεξιοτήτων του Οργανισμού, ο οποίος ηγείται του Προγράμματος Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών (PISA), κάνει μια πρώτη αξιολόγηση των ελληνικών αποτελεσμάτων και προτείνει μια "φαρμακευτική αγωγή". Ο κ. Andreas Schleicher φέρνει ως παράδειγμα μεταρρύθμισης την παροχή αυτονομίας σε κάθε σχολείο για να επιλέγει το ίδιο τους εκπαιδευτικούς που θα μπουν στην τάξη για να διδάξουν τους μαθητές.
Ένα ενδεικτικό χρονικό των Εκθέσεων - Οδηγιών του ΟΟΣΑ τα τελευταία 30 χρόνια
Μια ματιά στις προτάσεις και τις εκθέσεις του ΟΟΣΑ τα τελευταία 30 χρόνια για το χώρο της Παιδείας στη χώρας μας είναι αποκαλυπτική, γι' αυτό αξίζει να τις θυμηθούμε.
Το 1995 - '96 ο τότε υπουργός Παιδείας Γ. Παπανδρέου είχε καλέσει τον ΟΟΣΑ να αξιολογήσει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Πάνω σε εκείνη την αξιολόγηση - έκθεση στηρίχθηκαν μια σειρά αναδιαρθρώσεις που προωθήθηκαν τα αμέσως επόμενα χρόνια. Κι όταν λέμε αναδιαρθρώσεις (για να εξηγούμαστε) είναι το ίδιο με αυτό που λέει η σημερινή κυβέρνηση για αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις.
Ας δούμε ενδεικτικά μερικές από τις προτάσεις εκείνης της έκθεσης του ΟΟΣΑ.
1995-96
Ο ΟΟΣΑ παρήγγειλε και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ τότε εφάρμοσε την κατάργηση της επετηρίδας για το διορισμό των εκπαιδευτικών στα σχολεία. Μέχρι τότε όλοι οι απόφοιτοι των παιδαγωγικών και των λεγόμενων καθηγητικών σχολών με το που έπαιρναν το πτυχίο τους αποκτούσαν δικαίωμα (κατοχυρωμένο δικαίωμα κι όχι απλώς μια πιθανότητα) διορισμού. Το σύστημα της επετηρίδας, παρά τα όποια προβλήματα είχε, πατούσε στη λογική της άμεσης σύνδεσης πτυχίου επαγγέλματος, στη λογική ότι το πτυχίο από μόνο του είναι ικανό προσόν για δουλειά (άρα είναι ισχυρό και δε χρειάζεται ένα κάρο επιπλέον πιστοποιήσεις) καθώς και στη λογική ότι όλοι οι απόφοιτοι απορροφούνται και εργάζονται στα σχολεία. Αυτά όλα έπαψαν για τον κλάδο των εκπαιδευτικών με την κατάργηση της επετηρίδας.
Στην ίδια έκθεση, ο ΟΟΣΑ πρότεινε την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, ενώ έκανε λόγο και για «μακροπρόθεσμη προσπάθεια για την αλλαγή του Συντάγματος, όπου αυτό εμποδίζει τις απαιτούμενες αλλαγές». Κάτι που έφτασε στο τσακ να εφαρμοστεί από την κυβέρνηση της ΝΔ πριν από λίγα χρόνια, αλλά κάτω από το βάρος των λαϊκών αντιδράσεων εξανάγκασε το ΠΑΣΟΚ - παρόλο που είχε πάρει ξεκάθαρα θέση υπέρ των ιδιωτικών πανεπιστημίων - να υπαναχωρήσει κι έτσι να μη συγκεντρωθεί τότε η απαιτούμενη πλειοψηφία για να αποφασιστεί η αναθεώρηση του άρθρου 16.
Με επιτακτικό τρόπο έβαζε τότε η έκθεση του ΟΟΣΑ το ζήτημα της «αποκέντρωσης της εκπαίδευσης», σημειώνοντας ότι πρέπει να διαμορφώνει ένα γενικό σχεδιασμό για την Παιδεία και από κει και πέρα την ευθύνη για τη λειτουργία των σχολικών μονάδων (από τα κτιριακά θέματα μέχρι τη διαμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων και τις προσλήψεις εκπαιδευτικών κ.τ.λ.) να την έχει η Τοπική Διοίκηση και τα ίδια τα σχολεία. Μάλιστα, οι εμπειρογνώμονες του Οργανισμού έλεγαν ξεκάθαρα, αναφορικά με τα σχολεία, ότι «η χρήση πόρων που προέρχονται από συλλόγους γονέων και τοπικές επιχειρήσεις, πρέπει να ενθαρρύνεται». Οι κατευθύνσεις αυτές ως ένα βαθμό έχουν μπει σε εφαρμογή και οι γονείς βάζουν όλο και πιο συχνά το χέρι στην τσέπη για να καλύπτουν ανάγκες των σχολείων και μετατρέπονται σε ζητιάνους χορηγιών και διαφημιστές των τοπικών επιχειρήσεων για να κάνουν μια σχολική γιορτή ή για να ανανεώσουν το σχολικό εξοπλισμό κ.τ.λ.
Σε εκείνη την έκθεση του ΟΟΣΑ μπήκε για πρώτη φορά και η κατεύθυνση για γενικευμένες συγχωνεύσεις σχολείων στην επαρχία. Τις συνέπειες όμως από τις συγχωνεύσεις και καταργήσεις σχολείων που σε δυο μεγάλα κύματα τις προχώρησε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ πριν από λίγα χρόνια τις ζουν σήμερα γονείς και μαθητές διανύοντας μεγάλες αποστάσεις με τα πόδια σε επικίνδυνους επαρχιακούς δρόμους, βιώνοντας αδιέξοδα για το καθημερινό πηγαινέλα των παιδιών στα σχολεία, αφού δεν είναι εξασφαλισμένο ένα δημόσιο, δωρεάν και αξιόπιστο σύστημα μεταφοράς μαθητών από και προς τα σχολεία τους.
Ως προς το περιεχόμενο της εκπαίδευσης στα σχολεία, ο ΟΟΣΑ έδωσε κατευθύνσεις για προσανατολισμό στις δεξιότητες και αξιολογήσεις των μαθητών με εξετάσεις και τεστ επάρκειας σε πανελλαδικό επίπεδο. Αυτές οι κατευθύνσεις οδήγησαν τότε στο εξεταστικό σύστημα που επιχείρησε να επιβάλει η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ επί υπουργίας του Γ. Αρσένη και ξεσήκωσε τις μεγαλύτερες μαθητικές κινητοποιήσεις των τελευταίων χρόνων.
Το 2011
Το 2011 έχουμε άλλη μια έκθεση του ΟΟΣΑ για το εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτή επαναφέρει με έντονο τρόπο την κατεύθυνση για αυτονόμηση της κάθε σχολικής μονάδας, που θα καταρτίζει τους δικούς της προϋπολογισμούς, θα προσλαμβάνει τους εκπαιδευτικούς της κ.τ.λ. Είναι καταπέλτης για τους εκπαιδευτικούς, καθώς πρότεινε να αυξηθούν οι ώρες διδασκαλίας τους (κάτι που έγινε από την προηγούμενη κυβέρνηση), αλλά και να συνδεθεί η εξέλιξή τους με την αξιολόγησή τους (κάτι που ξεκίνησε από την προηγούμενη κυβέρνηση, αλλά η τωρινή λέει ότι θα αναμορφώσει τα κριτήρια αξιολόγησης).
Το 2015
Τον Φεβρουάριο του 2015, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ κάλεσε τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και ο πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας μαζί με τον ΓΓ του ΟΟΣΑ Ανχελ Γκουρία ανακοίνωσαν τη σύσταση μιας μόνιμης επιτροπής συνεργασίας, με τον πρωθυπουργό να δηλώνει ότι «η Ελλάδα πρέπει να τολμήσει τις μεταρρυθμίσεις που δεν τόλμησαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις».
Για τους εμπειρογνώμονες του ΟΟΣΑ, «τα αποτελέσματα του διδακτικού χρόνου για τους μαθητές, του χρόνου διδασκαλίας για τους δασκάλους, αλλά κυρίως του εκτιμώμενου μεγέθους της τάξης, το οποίο είναι σαφώς χαμηλότερο του μέσου όρου του ΟΟΣΑ, είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στην υψηλή αναλογία μισθολογικού κόστους ανά μαθητή». Σημειώνει, συγκεκριμένα, ο ΟΟΣΑ:
■ «Είναι αναποτελεσματικό το δίκτυο μικρών σχολείων, μικρός αριθμός μαθητών ανά δάσκαλο και μικρό μέγεθος τάξης. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μικρά σχολεία. Περισσότερα από 1.300 Δημοτικά σχολεία έχουν λιγότερους από 25 μαθητές και περισσότερα από 250 Γυμνάσια και 70 Λύκεια έχουν λιγότερους από 50 μαθητές. Ελάχιστα σχολεία έχουν εγγεγραμμένους περισσότερους από 400 μαθητές και είναι κυρίως σχολεία ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης».
■ «Δεν είναι ευθυγραμμισμένος ο αριθμός διδακτικών ωρών ανά μέλος του προσωπικού, καθώς και η αναλογία μαθητών ανά τάξη και ανά εκπαιδευτικό».
■ «Ο φόρτος εργασίας των εκπαιδευτικών ετησίως είναι σημαντικά μικρότερος απ’ ό,τι σε άλλες χώρες του ΟΟΣΑ, ειδικότερα στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο».
Και αφού καταλήγει στη διάγνωση, μετά προτείνει και τη «θεραπευτική αγωγή»:
1. Εξορθολογισμός του σχολικού δικτύου ως βασική προτεραιότητα του υπουργείου Παιδείας. Τα ελάχιστα μεγέθη κυμαίνονται σε: 75 μαθητές στα δημοτικά σχολεία, 150 μαθητές στα Γυμνάσια, 250 μαθητές στα Λύκεια.
2. Ευελιξία μέσω επιμόρφωσης και υλικοτεχνικής ψηφιακής υποδομής, έτσι ώστε τα σχολεία που για γεωγραφικούς λόγους δεν είναι μεγάλα να μπορούν να λειτουργούν με λιγότερο προσωπικό. Αφορά κυρίως σχολεία σε ορεινά και νησιά.
3. Αύξηση του φόρτου εργασίας των εκπαιδευτικών στους μέσους όρους της Ε.Ε. και του ΟΟΣΑ, εστιασμένη στην αύξηση του φόρτου εργασίας των πιο έμπειρων εκπαιδευτικών.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 47.000 υποψήφιους ως 21/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 21/05
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
