«Η Παιδεία πολύ περισσότερο από μνήμη παρελθόντος είναι –και οφείλει να είναι–μνήμη μέλλοντος», τόνισε ο νέος υπουργός Κυριάκος Πιερρακάκης στην τελετή παραλαβής του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού. Διευκρίνισε, μάλιστα, στην αρχή της ομιλίας του, ότι το Υπουργείο Παιδείας «είναι το κατ’ εξοχήν Υπουργείο, το οποίο αναφέρεται στο μέλλον, επενδύει στο μέλλον, χτίζει το μέλλον, συνομιλεί με το μέλλον».
Η στοχευμένη έμφαση του Κ. Πιερρακάκη στον μελλοντικό προσανατολισμό της Παιδείας καθιστά σαφές ότι τα σχολικά περιβάλλοντα αποτελούν τόπους υπόσχεσης και ελπίδας, προετοιμάζοντας τις νέες γενιές να συνειδητοποιήσουν τις δυνατότητες ενός πιο ευεργετικού μέλλοντος. Aυτή η υπόσχεση και ελπίδα εμπεριέχει, ωστόσο, το λεγόμενο παράδοξο της εκπαίδευσης για τα αβέβαια, απρόβλεπτα και κάποιες φορές συναρπαστικά μέλλοντα.
Ο διεθνώς αναγνωρισμένος εμπειρογνώμονας σε θέματα δημιουργικής σκέψης και δράσης σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα Ronald Beghetto σε πρόσφατο άρθρο του στο επιστημονικό περιοδικό PossibilityStudies&Society θέτει το θέμα ως εξής: «Εάν το μέλλον είναι άγνωστο –και η εκπαίδευση μπορεί να λάβει χώρα μόνο στο γνωστό παρόν–, τότε πώς μπορεί το κοινωνικό εγχείρημα της εκπαίδευσης να εκπληρώσει την υπόσχεση και την ελπίδα να προετοιμάσει τους νέους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν τις δυνατότητες ενός άγνωστου μέλλοντος;».
Το παράδοξο αυτό, με τη σειρά του, υπογραμμίζει την αναπόφευκτη συνθήκη της ανθρώπινης ύπαρξης: παρ’ όλο που μπορούμε να θυμόμαστε και να μαθαίνουμε από το παρελθόν και ταυτόχρονα να φανταζόμαστε το μέλλον, αυτό το οποίο βιώνουμε άμεσα είναι μόνο το παρόν.
Η αναφορά του νέου υπουργού Παιδείας στη «συνομιλία με το μέλλον» εστιάζει ακριβώς στην απόπειρα επίλυσης αυτού του παράδοξου, καλώντας μας, λοιπόν, να διερευνήσουμε εναλλακτικές προσεγγίσεις με στόχο να διευρύνουμε τους ορίζοντες του τί είναι εφικτό στην σχολική εκπαίδευση, προετοιμάζοντας τις νέες και του νέους να πλοηγηθούν σε πολλαπλά, αδιανόητα μέλλοντα.
H αυτοπεποίθηση και ικανοποίηση που δημιουργούν σχολικά περιβάλλοντα χαμηλής αβεβαιότητας σε μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς και στην κοινωνία γενικότερα μπορούν ενδεχομένως να αποτελούν αναγκαία αλλά βέβαια όχι ικανή συνθήκη για να επιτρέψει στα νέα παιδιά να προχωρήσουν εκτός από την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων του 21ού αιώνα στο να μάθουν πώς να εφαρμόζουν δημιουργικά αυτές τις δεξιότητες στο παρόν και στο μέλλον. Η διεύρυνση των οριζόντων του εφικτού στην εκπαίδευση προϋποθέτει την παροχή μαθησιακών εμπειριών που εμπεριέχουν την αβεβαιότητα «γνωστών αγνώστων», δηλαδή μη συνηθισμένων προβλημάτων και διεργασιών που απαιτούν περισσότερη φαντασία, δημιουργικότητα και καινοτόμο δράση των μαθητών τόσο στον εντοπισμό όσο και στην επίλυσή τους.
Η εισαγωγή της αβεβαιότητας στην σχολική καθημερινότητα ίσως να προκαλεί σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς το άγχος του μη προκαθορισμένου αποτελέσματος, την πολυπλοκότητα των πολλαπλών εκδοχών, τον φόβο του λάθους και την απογοήτευση της αποτυχημένης προσπάθειας. Αλλά αυτό είναι αναμενόμενο και εν μέρει κατανοητό, αφού το ελληνικό σχολείο και όχι μόνον παραμένει σε μεγάλο βαθμό «αλλεργικό» στο απροσδόκητο, στην έκπληξη, στο λάθος, και κυρίως στον ευεργετικό ρόλο της αποτυχίας στη μάθηση και κατ’ επέκταση στην προσωπική αλλαγή και κοινωνική πρόοδο.
Τα καλά νέα είναι ότι οι εκπαιδευτικοί αρχίζουν να κατανοούν πως είναι ανάγκη να είναι πιο «ανοιχτοί» σε ένα σχολείο που προσφέρει στους μαθητές χώρο και χρόνο για να αναπτύξουν τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την καινοτόμο σκέψη τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, η εκπαιδευτική κοινότητα φαίνεται να αποτιμά θετικά την προστιθέμενη αξία και την συνολική συνεισφορά των «Εργαστηρίων Δεξιοτήτων» στο εκπαιδευτικό έργο. Ανοιχτό, όμως, παραμένει, το εάν τα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» ή οι παρόμοιων προθέσεων νεωτεριστικές πρωτοβουλίες αγκαλιάζουν μεθοδικά την αβεβαιότητα και το απρόβλεπτο ως ενδογενή χαρακτηριστικά της μαθησιακής διαδικασίας.
Δεν μπορώ να ξέρω αν ο κ. Πιερρακάκης είχε στο νου του τον ρωμαϊκό θεό Ιανό, ο οποίος κοιτάζει ταυτόχρονα προς αντίθετες κατευθύνσεις –στο παρελθόν και στο μέλλον–, όταν συνέγραψε την πρώτη δημόσια ομιλία του ως υπουργός Παιδείας. Διακρίνω, όμως, στο λόγο του δείγματα ιανουσιανής σκέψης, τουτέστιν της συνδυαστικής διεργασίας ανάμειξης διαφορετικών (ακόμη και φαινομενικά αντίθετων) στοιχείων που μπορούν να παράγουν μοναδικές υβριδικές δυνατότητες που ενσωματώνουν δομημένη αβεβαιότητα, με στόχο τη διεύρυνση του ορίζοντα του εφικτού για το κοινωνικό εγχείρημα της σχολικής εκπαίδευσης στη χώρα μας.
*Ο Δρ. Άγγελος Αλεξόπουλος είναι Πρόεδρος του Τομεακού Επιστημονικού Συμβουλίου Ανθρώπινου Δυναμικού και Αναβάθμισης Δεξιοτήτων στο Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Πότε θα βγουν οι πίνακες κατάταξης αναπληρωτών για προσλήψεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 17/8
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
