Alfavita Newsroom
Σήμερα, που για δεύτερη φορά αναγκαζόμαστε να κάνουμε αιτήσεις προκειμένου να προσληφθούμε ως αναπληρωτές, είπα να μην κάνω άλλες δυσάρεστες σκέψεις για την όλη κατάσταση και να πάρω όλη τη διαδικασία “στα αστεία”. Στις σπουδές μου, άλλωστε, ασχολήθηκα πολύ και με το θέατρο του Παραλόγου, οπότε μάλλον έχω εξασκηθεί στην παράνοια της λογικής του συστήματος.
Ξύπνησα πολύ πρωί και πήγα γρήγορα να γράψω το όνομά μου στην λίστα αναμονής. Εκεί συναντήθηκα με συναδέλφους, όπου μετά από τα νέα μας για τις όποιες διακοπές, αρχίσαμε να συζητάμε για το τι δηλώσαμε και αν θα αλλάζαμε κάτι στην δήλωσή μας σε αυτή τη δεύτερη ευκαιρία που το ευγενικό σύμπαν επιφύλασσε για μας.
Εγώ δήλωσα τα πάντα, είπα εκτός από εκεί.
Γιατί; Δεν έχει καλά σχολεία;
Όχι δεν είναι τα σχολεία το ζήτημα απάντησα είναι οι διευθυντές.
Η αλήθεια είναι ότι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο είχα στο νου μου και απάντησα έτσι, αλλά επειδή δεν ήθελα να μπω σε λεπτομέρειες, έκανα αυτό που κάνουμε όλοι σε ανάλογες περιπτώσεις, δηλαδή γενικεύουμε και γενικολογούμε. Θυμήθηκα, ωστόσο ότι είχα υποσχεθεί τόσο στον εαυτό μου, όσο και στους εκεί συναδέλφους μου να μιλήσω για την εμπειρία μου από το συγκεκριμένο σχολείο και τη συγκεκριμένη διεύθυνση και έτσι γράφω σήμερα αυτό το κείμενο. Γιατί σημασία έχει τι κάνουμε εμείς και όταν λέω εμείς εννοώ, για τη συγκεκριμένη περίπτωση, εμείς οι αναπληρωτές και όχι το όποιο σύστημα ή ο όποιος προϊστάμενος μας. Άλλωστε το συγκεκριμένο πρόσωπο στο οποίο θα αναφερθώ εδώ, συνταξιοδοτείται μάλλον άμεσα, οπότε το “καλό” ή το “κακό” που έχει κάνει, θα το κρίνει, όπως συχνά λέγεται τελευταία, και εδώ μπορούμε να γελάσουμε, η Ιστορία.
Ένα ιδιαίτερο σχολείο
Προσλήφθηκα, λοιπόν, στο συγκεκριμένο σχολείο, αναλαμβάνοντας να διδάξω θεατρική αγωγή στην Πρώτη, Δευτέρα και Τετάρτη Δημοτικού, συμπληρώνοντας εκεί το υποχρεωτικό μου ωράριο. Ο πληθυσμός ήταν κατά 95/100 Ρομά και το διδακτικό προσωπικό κατά 80/100 αναπληρωτές (οι Ρομά της Εκπαίδευσης, όπως εύστοχα διατυπώνεται σε δημοφιλές άρθρο!). Η διεύθυνση του σχολείου με ενημέρωσε ότι τα παιδιά είναι ιδιαίτερα, ότι θα με θυμώσουν, θα με απογοητεύσουν, αλλά πρέπει να έχω υψηλές προσδοκίες και μέσα από το μάθημα μου να κοινωνικοποιήσω τα μικρότερα, μιας και κάποια από αυτά, όπως μου ανέφερε δεν έχουν καν φοιτήσει στο νηπιαγωγείο, ενώ να επικεντρωθώ στο να κάνω ομάδα τα μεγαλύτερα. Τόνισε ακόμα, ότι είναι διαθέσιμη σε οποιαδήποτε απορία ή βοήθεια χρειαστώ. Όλα πολύ καλά μέχρι εδώ.
Οι πρώτες εμπειρίες στην τάξη, συγκεκριμένα μέχρι και τις διακοπές των Χριστουγέννων, ήταν απλώς τραυματικές. Τα παιδιά, όχι μόνο μιλούσαν μεταξύ τους σε μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα, αλλά αγνοούσαν εντελώς την παρουσία μου. Δοκίμαζα κάθε φορά και διαφορετικές δραστηριότητες, αλλά η προσοχή τους εξαντλούνταν στα 5 λεπτά και μετά από λίγο, για λόγους που επίσης δεν καταλάβαινα, άρχιζαν σε παρέες των δύο ή τριών να παλεύουν μεταξύ τους σαν αγρίμια και εγώ να παίζω κυριολεκτικά το ρόλο του διαιτητή-θηριοδαμαστή. Στην εφημερία, φυσικά, τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα και πολλές φορές έτυχε να χτυπήσω από λάθος βέβαια και ελαφρά ευτυχώς, στην προσπάθεια μου να χωρίσω παιδιά που κυριολεκτικά σπάζοταν στο ξύλο.
Τα ίδια προβλήματα αντιμετώπιζαν και οι υπόλοιποι συνάδελφοι. Οι περισσότεροι, παρ' όλη την αγάπη και τη διάθεση που είχαν για τη δουλειά τους, βίωναν απογοήτευση, καθημερινό άγχος για τη σωματική ακεραιότητα των παιδιών και αγωνία για το ποιες πρακτικές να ακολουθήσουν, προκειμένου να “σταθούν” μέσα στην τάξη. Δεν είναι καθόλου υπερβολή να πω ότι κάθε μέρα, κάποιος από εμάς έβγαινε από την τάξη με κλάμματα ή στα πρόθυρα της κρίσης πανικού και πολλοί σκέφτηκαν να παραιτηθούν παρά τις γνωστές κυρώσεις.
Όμως, το βασικότερο εμπόδιο στο συγκεκριμένο σχολείο δεν ήταν ούτε αυτά που περιγράφω παραπάνω, ούτε ο μολυσμένος αέρας και οι μυρωδιές από τα καμμένα σκουπίδια, ούτε η ελλιπής σωματική υγιεινή των παιδιών- τα τελευταία, άλλωστε δεν μπορούν να αποτυπωθούν μόνο με λέξεις και λίγο ενδιαφέρουν τελικά. Το βασικό εμπόδιο ήταν η διεύθυνση.
Μια ιδιαίτερη διεύθυνση
Το συγκεκριμένο πρόσωπο διοικούσε το συγκεκριμένο σχολείο σχεδόν 25 χρόνια και δεν είμαι μόνο εγώ που -ίσως- αναγνωρίζω -ως ένα βαθμό και στο πλαίσιο μιας καλής και επιεικούς διάθεσης- την προσφορά του στην περιοχή. Έχει βραβευθεί πολλές φορές και επίσημα από διάφορους φορείς. Θα περίμενε κανείς να έχει έναν υποστηριχτικό και βοηθητικό ρόλο στους υφιστάμενους-συναδέλφους του, που και μετρούσαμε λίγα χρόνια εμπειρίας –υπενθυμίζω στη συντριπτική πλειοψηφία ήμασταν αναπληρωτές- αλλά και αγνοούσαμε πλήρως την ιδιαίτερη κουλτούρα των μαθητών μας.
Αντίθετα, όμως η διεύθυνση όχι μόνο δε μας βοήθησε, αλλά αργά και συστηματικά καλλιέργησε ένα κλίμα εξαιρετικής πίεσης που έφτανε, μπορώ να πω, στα όρια του εκφοβισμού. Για οτιδήποτε συνέβαινε στο σχολείο φταίγαμε εμείς. Έπρεπε να λογοδοτούμε σχεδόν για τα πάντα, από μικροατυχήματα, που είναι πιθανό να συμβούν σε αυτό το πλαίσιο βίας μεταξύ των παιδιών, μέχρι τη διαρροή των μαθητών, που είναι κάτι συνηθισμένο στους πληθυσμούς Ρομά. Η διεύθυνση επέρριπτε ευθύνες σε εμάς ακόμα και μπροστά στα παιδιά, υποβιβάζοντας έτσι τη διάθεση και ικανότητά μας.
Οι σύλλογοι διδασκόντων είχαν χαρακτήρα ανακριτικό. Οι συνάδελφοι αντιμετώπιζαν συχνά προσβλητικά σχόλια, απειλούνταν κάθε τόσο με πειθαρχικές συνέπειες ενώ παράλληλα καλούνταν να απολογηθούν γιατί χαλάνε χαρτί ή γιατί δεν προχωράνε την ύλη ή γιατί δεν δουλεύουν επαρκώς πάνω σε καινοτόμα προγράμματα. Όλα αυτά σε ένα σχολείο που υπήρχαν πολύ σοβαρότερα προβλήματα. Πέρα από θέματα συμπεριφοράς, οι περισσότεροι μαθητές δεν είχαν ούτε τα στοιχειώδη, όπως τετράδια και μολύβια, κάποιοι δεν ήξεραν καν να διαβάζουν, παρά το γεγονός ότι φοιτούσαν σε μεγάλες τάξεις. Οι γονείς, όχι μόνο αδιαφορούσαν πλήρως για τα παιδιά τους, αλλά πολλοί ήταν υπόδικοι και κάποιοι βρίσκονταν στη φυλακή.
Οι καλοί και οι κακοί εκπαιδευτικοί
Με αυτή την συμπεριφορά της διεύθυνσης γρήγορα χωριστήκαμε άτυπα σε δύο κατηγορίες - όπως γίνεται συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις: Από τη μια μεριά, ήταν οι καλοί, αυτοί που δεν έφερναν αντιρρήσεις και που θαύμαζαν υπερβολικά και φανερά τη διεύθυνση. Απολάμβαναν μικρά βραβεία και θερμά συγχαρητήρια μπροστά σε μαθητές και εκπαιδευτικό προσωπικό, αν και η διδασκαλία τους περιορίζονταν μόνο στην αντιγραφή ακόμα και στο μάθημα της ιστορίας και χρησιμοποιούσαν μεθόδους, χαρακτηρισμένες ως ακατάλληλες από την παγκόσμια εκπαιδευτική κοινότητα, προκειμένου να επιβληθούν στα παιδιά.
Από την άλλη, στέκονταν οι κακοί, οι περισσότεροι αριθμητικά, δυστυχώς (!) που έδειχναν συχνά αδυναμία να ανταπεξέλθουν στις συγκεκριμένες συνθήκες και, αντί για βοήθεια, εισέπρατταν επιπλέον δυσαρέσκεια, υποδείξεις, υποβιβασμούς και επιθέσεις και πάλι δημόσια, μπροστά σε όλους. Παρ' όλα αυτά, προσπαθούσαν να προσφέρουν έργο, ψάχνοντας συνεχώς καινούριους τρόπους να επικοινωνήσουν με τα παιδιά ή να κάνουν απλά τη δουλειά τους με όποιο τρόπο νόμιζαν και με βάση το επίπεδο των μαθητών τους.
Σε μένα, συγκεκριμένα, μου ανατέθηκε να παρουσιάσω μια μικρή παράσταση για τη γιορτή των Χριστουγέννων. Δήλωσα την ανεπάρκειά μου ως προς αυτό το κομμάτι, με βασικό επιχείρημα ότι δεν είχε δημιουργηθεί καμία κατάλληλη συνθήκη μέσα στην τάξη για κάτι τέτοιο-παρεμπίπτοντος ήμουν μόνο 2 μήνες στο σχολείο και κάποια παιδιά δε μιλούσαν καν καλά ελληνικά- και οι εκπαιδευτικοί μου στόχοι είχαν περιοριστεί σε αυτό που από την αρχή, η ίδια η διεύθυνση μου είχε υποδείξει, δηλαδή την κοινωνικοποίηση και την ισχυροποίηση της ομάδας. Παρά τη μεγάλη δυσαρέσκεια που δεν παρουσίασα κάτι στην γιορτή, την οποία, παρεμπιπτόντως, είδαμε μόνο οι εκπαιδευτικοί του σχολείου και 5 γονείς, δε μπορώ να πω ότι με προσέβαλε ή μου φέρθηκε άσχημα. Μάλλον δεν ασχολήθηκε ξανά μαζί μου, αλλά το ζήτημα του κειμένου δεν είναι το προσωπικό μου πρόβλημα.
Κάποια βασικά ερωτήματα
Το μεγάλο ζήτημα και η βασική αφορμή για να δημοσιοποιήσω αυτό το κείμενο είναι το ερώτημα για ποιους λόγους συνέβαιναν όλα αυτά. Ακόμα πιο συγκεκριμένα, κατά πόσο, η διεύθυνση, με την αυταρχική, στα όρια της εξουσιομανίας, συμπεριφορά της απέναντι στους εκπαιδευτικούς, ήθελε και στόχευε πραγματικά στο “καλό” των παιδιών.
Το σχολείο, παρα το γεγονός ότι στην ουσία είναι μειονοτικό, λειτουργεί με Ενιαίο Αναμορφωμένο Πρόγραμμα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα συγκεκριμένα παιδιά διδάσκονται θεατρική αγωγή, εικαστικά, μουσική, πληροφορική, δεύτερη και τρίτη ξένη γλώσσα μέσα στο υποχρεωτικό ωράριο. Από την εμπειρία μου εκεί, όχι μόνο δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν, αλλά μπερδεύοταν ακόμα περισσότερο με αποτέλεσμα τα περισσότερα να μη μαθαίνουν ούτε τα βασικά. Αναρωτιόμουν, συχνά, κάτι εξαιρετικά προφανές: Ποιος άραγε έχει αναλογιστεί ποτέ ότι τα συγκεκριμένα παιδιά είναι δίγλωσσα; Ότι τα ελληνικά είναι σε μεγάλο βαθμό μια ξένη γλώσσα για αυτά και μάλιστα, ότι η μητρική τους γλώσσα, τα Ρομανί δεν έχει κανένα γραπτό αποτύπωμα, και άρα στη συνείδηση των περισσότερων καμία αξία; Ποια είναι λοιπόν, στην ουσία, η δίκαιη μεταχείριση και οι ίσες ευκαιρίες, που τόσο συχνά επικαλούνταν η διεύθυνση;
Τα συγκεκριμένα παιδιά γεννιούνται περιθωριοποιημένα, μέσα σε ένα άτυπο γκέτο με άλλο ηθικό και αξιακό σύστημα και μάλιστα ιδιάιτερα κλειστό και αμετάβλητο. Ποιός το λαμβάνει αυτό υπόψη; Πώς απαιτούμε ησυχία και πειθαρχία από παιδιά που μεγαλώνουν κυριολεκτικά στο δρόμο και που η βία είναι καθημερινή συνήθεια και πρακτική μέσα στις οικογένειες τους; Όσο και αν η συζήτηση περί Bulling,έχει γίνει κάπως επίκαιρο θέμα στα σχολεία, για το συγκεκριμένο πληθυσμό είναι κάτι τόσο οικείο, που όχι μόνο δεν κάνει εντύπωση, αλλά αποτιμάται σαν κάτι μάλλον δεδομένο και φυσικό. Τι νόημα, λοιπόν έχει, να φτιάχνουν τα παιδιά κάρτες για τη γιορτή της μητέρας, για παράδειγμα, όταν εκείνη είναι συχνό θύμα ξυλοδαρμού και αυτό αντιμετωπίζεται από το σύνολο της κοινότητας στην οποία είναι μέλος, ως κάτι αποδεκτό;
Και για να γίνω ακόμα πιο συγκεκριμένη: Ποια ουσιαστική παρέμβαση έγινε στο σχολείο, τουλάχιστον όσο ήμουν εγώ εκεί, ως προς τη βία και την παραβατικότητα; Το μεγαλύτερο μέρος του σχολικού προγραμματισμού οργανώθηκε με τις υποδείξεις της διεύθυνσης, γύρω από γιορτές και καινοτόμα προγράμματα, με άξονα κυρίως το φαίνεσθαι του σχολείου, ίσως και για αυτό χαίρει της εκτίμησης της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας και βραβεύεται συστηματικά. Πέρα από αόριστες γενικολογίες, δεν πρότεινε τίποτα προς μια ουσιαστική κατεύθυνση. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε, αφού, συνέχιζε να επιπλήττει συναδέρφους, να υπενθυμίζει τι δεν κάνουμε καλά και να πιέζει για περισσότερα προγράμματα, άνευ ουσίας με τρόπο αγενή και αυταρχικό. Παράλληλα βέβαια οι νταήδες μαθητές του σχολείου -που ήταν και πολλοί- έκαναν τη δουλειά τους, χωρίς καμία σοβαρή επίπληξη ή συνέπεια και κάποιοι από μας τους εκπαιδευτικούς με ασκήσεις αναπνοής προσπαθούσαμε να μην μεταφέρουμε αυτό το κλίμα στην ίδια μας την τάξη. Και αυτή ήταν και η μοναδική “απάντηση” του σχολείου απέναντι στη βία του πληθυσμού και της διεύθυνσης: η προσωπική μικρή παρέμβαση κάποιων εκπαιδευτικών μέσα στην τάξη, μακρυά από τα μάτια της διεύθυνσης, που σαν άλλος μεγάλος αδερφός ήθελε να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο σε όλα.
Κάτι σαν συμπέρασμα
Η καλή λειτουργία ενός σχολείου απαιτεί σαν βασική προϋπόθεση κλίμα συζήτησης, σεβασμού και συνεργασίας. Οι αποτελεσματικές παρεμβάσεις στα όποια προβλήματα δεν μπορούν να γίνουν με απόλυτες και εκφοβιστικές πρακτικές. Δεν μπορούν να γίνουν όταν η διεύθυνση μας αντιμετωπίζει σαν να μην έχουμε κανένα απολύτως δικαίωμα. Ακόμα και τις νόμιμες άδειές μας, φοβόμασταν να ζητήσουμε, πόσο μάλλον να προτείνουμε κάτι διαφορετικό ως προς τους εκπαιδευτικούς στόχους ή να αντιδράσουμε άμεσα απέναντι σε άδικα και υποτιμητικά σχόλια.
Μήπως λοιπόν το σχολείο διοικούνταν συγκεντρωτικά και αυταρχικά επειδή στελεχωνόταν αποκλειστικά με αναπληρωτές; Αναρρωτιέμαι τι θα γινόταν αν οι μόνιμοι εκπαιδευτικοί υπερτερούσαν αριθμητικά, αν υπήρχε μια ισχυρή ομάδα, που γνώριζε τον πληθυσμό και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και επιμορφώνοταν τακτικά σε θέματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Πόσο χώρο θα είχε η διεύθυνση για αυταρχικές υποδείξεις και προσβολές; Μήπως “εκμεταλλεύτηκε” το γεγονός της απειρίας μας; Μήπως αν ξεπερνούσαμε τους όποιους εκφοβισμους και απαντούσαμε συλλογικά απέναντι στις επιθέσεις και στις προσβολές να είχε μια διαφορετική συμπεριφορα;
Η αλήθεια είναι ότι πραγματικά είμαστε οι Ρομά της εκπαίδευσης. Αλλάζουμε συνέχεια σχολικό περιβάλλον, μετακομίζουμε, καλούμαστε να προσαρμοζόμαστε σε οποιεσδήποτε συνθήκες, μένουμε απλήρωτοι , στηνόμαστε σε ουρές για να κάνουμε αίτηση και κάθε χρόνο πάλι από την αρχή. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να διεκδικούμε καλύτερες συνθήκες και να μιλάμε δημόσια για ό,τι συμβαίνει στα σχολεία. Και όσοι περισσότεροι το κάνουμε, τόσο το καλύτερο.
Καλή μας τοποθέτηση.
Βασιλική
Θεατρολόγος-Νηπιαγωγός
(Με τη σημαντική βοήθεια φίλων)
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΑΣΕΠ: Σε 2 ημέρες ΕΥΚΟΛΟ Online Proficiency GOLEARN ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση (Μόνο 10 ημέρες έμειναν για την ΑΛΛΑΓΗ!)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 15/5
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
