Νίκος Μακρής Σε μια ιστορική αναθεώρηση του Κληρονομικού Δικαίου, το οποίο παρέμενε ουσιαστικά αμετάβλητο από την εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, προχωρά το Υπουργείο Δικαιοσύνης, με το σχετικό νομοσχέδιο να παίρνει πλέον τον δρόμο για τη Βουλή.
Η μεταρρύθμιση, που φέρει την υπογραφή του Γιώργου Φλωρίδη και του Γιάννη Μπούγα, δεν αποτελεί απλώς μια νομοτεχνική βελτίωση, αλλά μια ριζική προσαρμογή του Αστικού Κώδικα στις σύγχρονες κοινωνικές επιταγές και τις νέες μορφές οικογενειακής συνύπαρξης.
Με ορίζοντα εφαρμογής το πρώτο εξάμηνο του 2026, το νέο πλαίσιο φιλοδοξεί να βάλει τέλος στις ατέρμονες δικαστικές διαμάχες και να προστατεύσει τους κληρονόμους από την «παγίδα» των χρεών.
Η επιτροπή υπό τον ομότιμο καθηγητή του ΕΚΠΑ, Απόστολο Γεωργιάδη, εισάγει καινοτομίες που ανατρέπουν τα όσα γνωρίζαμε για τη διαχείριση της περιουσίας «αιτία θανάτου», δίνοντας στον διαθέτη τη δυνατότητα να ρυθμίζει την τύχη των υπαρχόντων του όσο βρίσκεται εν ζωή, περιλαμβάνοντας πλέον και άυλα αγαθά, όπως τα πνευματικά δικαιώματα.
Η νέα αρχιτεκτονική της νόμιμης μοίρας και η αναβάθμιση του συζύγου
Μία από τις πλέον εμβληματικές αλλαγές αφορά τον θεσμό της νόμιμης μοίρας, η οποία μετατρέπεται πλέον από εμπράγματη σε ενοχική και κατά βάση χρηματική αξίωση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο μεριδιούχος δεν καθίσταται αναγκαστικά συνιδιοκτήτης σε ακίνητα, αποφεύγοντας έτσι την «ομηρία» των συνιδιοκτησιών που συχνά οδηγούσε σε απαξίωση της περιουσίας.
Η αξίωση αυτή θωρακίζεται με νέο γενικό προνόμιο στην αναγκαστική εκτέλεση και δικαίωμα εγγραφής υποθήκης.
Παράλληλα, ενισχύεται θεαματικά η θέση του επιζώντος συζύγου. Στην περίπτωση που συντρέχει με τέκνα, το μερίδιό του αυξάνεται στο 1/3 αν υπάρχει ένα παιδί και στο 1/4 για δύο ή περισσότερα, ενώ πλέον καλείται ως μοναδικός εξ αδιαθέτου κληρονόμος ήδη από την τρίτη τάξη.
Για πρώτη φορά, το δίκαιο αναγνωρίζει κληρονομικά δικαιώματα στον σύντροφο σε ελεύθερη ένωση (εκτός γάμου ή συμφώνου) υπό αυστηρές προϋποθέσεις, ενώ καθιερώνεται κληροδοσία υπέρ του προσώπου που φρόντιζε τον κληρονομούμενο έως το τέλος της ζωής του.
Κληρονομικές συμβάσεις και διανομή περιουσίας εν ζωή
Το νομοσχέδιο θεσμοθετεί για πρώτη φορά τις κληρονομικές συμβάσεις, επιτρέποντας σε ένα πρόσωπο να συμφωνεί μελλοντικές διευθετήσεις ενώ βρίσκεται στη ζωή.
Οι συμβάσεις αυτές θα είναι δεσμευτικές και θα υπερισχύουν μεταγενέστερων διαθηκών που έρχονται σε αντίθεση με το περιεχόμενό τους. Επιπλέον, εισάγεται η δυνατότητα παραίτησης από μελλοντικά κληρονομικά δικαιώματα μέσω συμβολαιογραφικής πράξης, προσφέροντας ένα ισχυρό εργαλείο για τον προγραμματισμό της διαδοχής σε οικογενειακές επιχειρήσεις ή μεγάλες ακίνητες περιουσίες.
Σημαντική τομή αποτελεί και η κατάργηση αναχρονιστικών θεσμών όπως η αίρεση χηρείας, ενώ διευκρινίζεται ότι διατάξεις υπέρ συζύγου ή συντρόφου ακυρώνονται αυτόματα σε περιπτώσεις συναινετικού διαζυγίου ή λύσης του συμφώνου συμβίωσης, αποτρέποντας δυσάρεστες εκπλήξεις μετά τον θάνατο του διαθέτη.
Αυστηρό φίλτρο στις πλαστές διαθήκες και ψηφιακές ευκολίες
Για την καταπολέμηση του μάστιγας των πλαστών ιδιόγραφων διαθηκών, το Υπουργείο Δικαιοσύνης θεσπίζει αυστηρότερους κανόνες δημοσίευσης. Μια ιδιόγραφη διαθήκη δεν θα παράγει αποτελέσματα αν δημοσιευθεί μετά την πάροδο δύο ετών από τον θάνατο, εκτός αν αφορά στενούς συγγενείς πρώτης τάξης. Επιπλέον, απαγορεύεται ρητά η κατάληψη περιουσίας μέσω διαθήκης υπέρ διευθυντών ή εργαζομένων σε θεραπευτήρια από άτομα που περιθάλπονταν σε αυτά.
Στον αντίποδα, η διαδικασία για τις δημόσιες και μυστικές διαθήκες απλοποιείται, καθώς θα απαιτούνται πλέον μόνο δύο μάρτυρες αντί για τρεις. Μια ιδιαίτερα προοδευτική διάταξη επιτρέπει σε άτομα με σοβαρή αναπηρία λόγου να συντάσσουν διαθήκη χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικά μέσα φωνητικής απόδοσης, διασφαλίζοντας το δικαίωμα της τελευταίας βούλησης για όλους τους πολίτες.
Προστασία από τα χρέη και δικαστική εκκαθάριση
Η μεταρρύθμιση φέρνει επανάσταση στο ζήτημα της ευθύνης του κληρονόμου. Πλέον, ο κληρονόμος δεν θα ευθύνεται με την προσωπική του περιουσία για τα χρέη της κληρονομιάς, εκτός αν επιλέξει ρητά να τη διαχειριστεί ελεύθερα. Αναβαθμίζεται ο ρόλος του δικαστικού εκκαθαριστή, ο οποίος θα είναι δικηγόρος από ειδικό κατάλογο, αναλαμβάνοντας τη διανομή της περιουσίας και την ικανοποίηση των δανειστών με διαφανείς διαδικασίες.
Τέλος, καθιερώνεται το δικαίωμα κάθε συγκληρονόμου να ζητά την εξαγορά του μεριδίου άλλου συγκληρονόμου, ώστε να διευκολύνεται η αξιοποίηση των ακινήτων.
Στην ίδια κατεύθυνση, το δικαστήριο θα μπορεί να επιδικάζει την οικογενειακή στέγη στον συγκληρονόμο που διέμενε σε αυτήν, αποφεύγοντας τον βίαιο εκτοπισμό μελών της οικογένειας. Στο πεδίο του καταπιστεύματος, τίθεται ανώτατο όριο 30 ετών για την επαγωγή της κληρονομιάς, βάζοντας τέλος σε νομικές εκκρεμότητες που κρατούσαν επί δεκαετίες.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
