Η σωματική επαφή, άλλοτε αυτονόητη μορφή οικειότητας και φροντίδας, σήμερα συχνά συνδέεται με αρνητικές έννοιες, όπως η παραβίαση του προσωπικού χώρου ή η σεξουαλική παρενόχληση. Το αποτέλεσμα είναι άνθρωποι στερημένοι από χάδι, με σοβαρές συνέπειες για τη σωματική, ψυχική και συναισθηματική τους υγεία. Η λέξη «άγγιγμα» τείνει να αποκτήσει αρνητικό φορτίο, ενώ στην πραγματικότητα θα έπρεπε να ταυτίζεται με το ευεργετικό συναίσθημα της σύνδεσης και της ενότητας. Άλλωστε, η ολοκλήρωση του ανθρώπου περνά μέσα από το συναίσθημα, την αγάπη και την εμπειρία της σωματικής επαφής.
Η κρίση της σωματικής επαφής στις δυτικές κοινωνίες, ωστόσο, δεν είναι τυχαία. Όπως παρατηρούν ειδικοί, έχει τις ρίζες της σε μια κουλτούρα που εστιάζει στον έλεγχο και στην πειθαρχία του σώματος περισσότερο, παρά στην ευχαρίστηση και στην ευεξία. Η προτεσταντική ηθική, ο καπιταλιστικός ορθολογισμός και η πρόωρη αυτονόμηση των παιδιών δημιούργησαν γενιές που συχνά στερήθηκαν τη φυσική εγγύτητα. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και σήμερα σε πολλές οικογένειες η αγκαλιά θεωρείται «αδυναμία» ή «κακομαθαίνει τα παιδιά». Κι όμως, η έλλειψή της μπορεί να οδηγήσει σε ανασφάλεια, σε δυσκολίες σχέσεων ή και σε ψυχικές διαταραχές.
Η κοινωνική προκατάληψη απέναντι στην τρυφερότητα δεν περιορίζεται μόνο στη σχέση γονέων και παιδιών. Αφορά και τις ερωτικές ή φιλικές σχέσεις, καθώς η αγκαλιά συχνά ταυτίζεται με παθητικότητα ή με ένδειξη ευαλωτότητας, ιδιαίτερα για τους άνδρες, που μεγαλώνουν με το στερεότυπο ότι πρέπει να δείχνουν σκληροί και ακλόνητοι. Παράλληλα, οι γυναίκες φοβούνται μήπως παρεξηγηθούν αν εκφράσουν ελεύθερα τη στοργή τους. Έτσι, μια πράξη που θα έπρεπε να αποτελεί φυσική γλώσσα αγάπης και επικοινωνίας καταλήγει συχνά παρεξηγημένη ή καταπιεσμένη.
Παρά τις προκαταλήψεις αυτές, οι επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν με σαφήνεια τα οφέλη του αγγίγματος και της αγκαλιάς. Συγκεκριμένα, δείχνουν ότι μειώνουν το άγχος, ενισχύουν την αυτοπεποίθηση, βοηθούν στη διαμόρφωση μιας υγιούς αίσθησης εαυτού και βελτιώνουν την επικοινωνία στις διαπροσωπικές σχέσεις. Είναι μια μορφή άμεσης και πολυδιάστατης επικοινωνίας, που προηγείται ακόμη και της γλωσσικής. Δεν μπορούμε να αγγίξουμε κάποιον χωρίς να δεχτούμε κι εμείς το άγγιγμά του· η αμοιβαιότητα αυτή καθιστά την αγκαλιά πράξη ισότητας και αληθινής αλληλεπίδρασης.
Η σημασία της αγκαλιάς φαίνεται ήδη από τις πρώτες στιγμές της ζωής γιατί συνδέεται με την αίσθηση προστασίας και αποδοχής. Το παιδί που μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον όπου η σωματική εγγύτητα είναι παρούσα αναπτύσσει ένα αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης προς τον κόσμο. Αυτή η εμπειρία δεν είναι μόνο προσωπική, αλλά λειτουργεί ως βάση για τη μελλοντική του ικανότητα να δημιουργεί και να διατηρεί σχέσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η αγκαλιά δεν αποτελεί τυχαία πράξη, αλλά στοιχείο που εντάσσεται στην αναγκαία κοινωνικοποίηση του ανθρώπου.
Επιπλέον, η αγκαλιά εντάσσεται και στην πολιτισμική εμπειρία. Σε κοινωνίες με έντονη εξωστρέφεια, η σωματική εγγύτητα αποτελεί καθημερινό στοιχείο επικοινωνίας. Σε άλλες κοινωνίες, η αγκαλιά είναι περισσότερο περιορισμένη και συχνά συνδέεται με ιδιαίτερες περιστάσεις. Παρά τις διαφοροποιήσεις αυτές, η πράξη είναι κατανοητή παντού και συνδέεται πάντοτε με την ανάγκη επιβεβαίωσης μιας σχέσης. Η καθολικότητα αυτή καταδεικνύει ότι η αγκαλιά ανήκει στις θεμελιώδεις μορφές ανθρώπινης επικοινωνίας.
Τέλος, η αγκαλιά αποτελεί και δείκτη κοινωνικής συνοχής. Σε στιγμές δημόσιας χαράς ή δοκιμασίας, οι άνθρωποι συχνά αγκαλιάζονται αυθόρμητα, μετατρέποντας την ατομική χειρονομία σε συλλογικό γεγονός. Η εικόνα πλήθους που αγκαλιάζεται μετά από μια νίκη ή σε μια στιγμή κοινής θλίψης αποκαλύπτει ότι η αγκαλιά δεν είναι μόνο προσωπική έκφραση, αλλά και μηχανισμός με τον οποίο οι κοινωνίες ενισχύουν την αίσθηση του «μαζί». Σε αυτό το επίπεδο, λειτουργεί ως πράξη πολιτισμού: δεν εκφράζει μόνο συναίσθημα, αλλά θεμελιώνει την αίσθηση του ανήκειν.
Η αγκαλιά, λοιπόν, δεν είναι απλώς μια κίνηση τρυφερότητας· είναι μια ανάγκη ζωής. Χωρίς αυτήν, η κοινωνία κινδυνεύει να μετατραπεί σε «touch-phobic», σε μια κοινωνία του «μη μου άπτου», γεμάτη από ανθρώπους ξένους μεταξύ τους. Αντίθετα, η επαναξιολόγηση της αξίας της σωματικής επαφής, με σεβασμό στα όρια του άλλου και χωρίς φόβο παρερμηνείας, μπορεί να αποτελέσει βήμα προς μια πιο ανθρώπινη, ζεστή και ενωμένη κοινωνία. Γιατί η αγκαλιά δεν είναι πολυτέλεια∙ είναι η πρώτη γλώσσα της αγάπης και η πιο γνήσια επιβεβαίωση ότι παραμένουμε άνθρωποι.
[Για τη συγγραφή του κειμένου αξιοποιήθηκαν στοιχεία από τα άρθρα των: Σπύρου Ζωνάκη, Η «σχεδία» της αγκαλιάς και της ανθρώπινης επαφής, Περιοδικό δρόμου Σχεδία, τ.59, Μάιος 2018 και Πολυξένης Κοκοβίκα ”Η ανέγγιχτη γενιά” Huffington Post, huffpost.com]
*Δρ Πολύβιος Ν. Πρόδρομος, Φιλόλογος, MA, PhD
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 3/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
