Πανδημία λοιπόν. Δύο περίπου χρόνια ζούμε κάτω από το βάρος του φόβου και της ανασφάλειας. Η πραγματικότητα δείχνει τα δόντια της ανελέητη, σκληρή και αναγκάζει τον καθένα μας να αναμετρηθεί με το ανάστημά του. Γιατί στις δύσκολες καταστάσεις, εκεί που ο κλοιός σφίγγει και η αβεβαιότητα διασαλεύει κάθε σταθερή σου αρχή, εκεί είναι που δείχνεις ποιος είσαι. Σε καιρούς που απειλούνται από τον θάνατο, που η υγεία μοιάζει αβέβαιη για τον καθένα, τότε πρέπει να δείξει κανείς πόσα αντέχει και κυρίως πώς τα αντέχει. Γιατί αντέχει κανείς με διαφορετικούς τρόπους. Με νηφαλιότητα, ψυχραιμία, αυτοσυγκράτηση, λογική ή με παραφροσύνη, παραφορά, νευρικότητα και φοβικότητα. Μπορείς να είσαι ψύχραιμος σε αντίξοες συνθήκες ή παρασύρεσαι από τα ένστικτά σου;
Θα εξηγηθώ λίγο καλύτερα. Τα πάθη μας είναι σύμφωνα με τον Αριστοτέλη καταστάσεις της ψυχής μας, εύλογες που δεν κρίνουν την ποιότητα του χαρακτήρα μας. Αν μου επιτεθεί ένας σκύλος ή αν καίγεται το σπίτι μου είναι λογικό να εκδηλωθώ με φόβο. Οι πράξεις αυτές είναι συμπεριφορές που δεν αποδεικνύουν ποιοι είμαστε. Ο χαρακτήρας μας ορίζεται από τις έξεις μας, δηλαδή τα μόνιμα εκείνα στοιχεία του χαρακτήρα μας που τα κατακτούμε με κόπο, προσπάθεια, επανάληψη και συνιστούν παγιωμένες συμπεριφορές, ελεύθερης επιλογής και χωρίς σκοπιμότητα. Αν δηλαδή αυθόρμητα και χωρίς δεύτερη σκέψη παραχωρώ τη σειρά μου σε κάποιον που έχει ανάγκη είτε λόγω ηλικίας ή σωματικής αδυναμίας είτε γιατί βιάζεται, χωρίς να νιώθω θύμα, αλλά το κάνω με ευχαρίστηση τότε αυτό με κάνει ευγενικό και συνιστά στοιχείο του χαρακτήρα μου. Αν παραχωρήσω τη θέση μου θυμωμένος/η ΄ή με κίνητρο να εντυπωσιάσω κάποιον/α αυτό δεν με κάνει ευγενικό, αλλά μάλλον εγωιστή, συμφεροντολόγο ή έστω ευγενικό κατά περίσταση. Είναι οι ηθικές αρετές αποτέλεσμα της στάσης μας απέναντι σε καταστάσεις που χαρακτηρίζονται από μεσότητα και σταθερότητα.
Τι σχέση έχουν όλα αυτά όμως με την πανδημία και την εποχή μας; Αν το καλοσκεφτούμε θα δούμε πως η τωρινή μας περιπέτεια καταδεικνύει και τις αρετές μας ή την έλλειψή τους. Στην προσπάθειά μας να αντιμετωπίσουμε όλα τα διλήμματα που προκύπτουν (εμβόλιο ή όχι), όλους τους φόβους, τις αγωνίες, την ανασφάλεια που έχει συνοδεύσει την έλευση του covid 19, την οικονομική δυσπραγία, την κινδυνολογία και την ανάγκη να είμαστε σε συνεχή επιφυλακή, βλέπουμε τον χαρακτήρα μας από την αντίδρασή μας. Έτσι, άλλοι οδηγούμαστε σε συνομωσιολογίες, άλλοι σε αμφισβήτηση κάθε μέτρου, αλλά και της ίδιας της πανδημίας, άλλοι σε υβριστικές επιθέσεις εναντίον όποιου μας αντιτίθεται, άλλοι σε υπερβολικό φόβο και αρρωστοφοβία, άλλοι σε πανικό, άλλοι είμαστε ψύχραιμοι αν και φοβισμένοι, άλλοι είμαστε φοβισμένοι μόνο και ούτω καθεξής. Η ποικιλία των αντιδράσεων σχετίζεται με τον χαρακτήρα μας, με αυτό που είμαστε, που ήμασταν και πριν την πανδημία αλλά που τώρα χρειάστηκε να το δείξουμε, να αποκαλυφθούμε. Εφόσον η πανδημία διαρκεί τόσο μεγάλο διάστημα δεν μπορούμε να μιλάμε για πάθη, αλλά για έξεις, για χαρακτήρες ανάλογα με τη στάση μας σε κάθε πρόβλημα που ανακύπτει αυτό το διάστημα. Αυτοί είμαστε. Αυτή είναι η κοινωνία μας. Χωρίς φτιασίδια ή προσωπεία.
Πώς όμως διαμορφώσαμε αυτόν τον χαρακτήρα; Πώς φτιάχτηκε η ποιότητα των έξεων μας; Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει πώς αυτό που είμαστε είναι στοιχείο ελεύθερης βούλησης και προσωπικών επιλογών. Βέβαια οι παραδόσεις, οι αντιλήψεις, η τέχνη της εποχής μας είναι αυτά που μας καθοδηγούν στο τι να επιλέξουμε τελικά. Και η εποχή μας ευνοεί την ευτέλεια και τη μετριότητα. Γύρω μας άτομα χωρίς υπόβαθρο στον τομέα που εκπροσωπούν, κυριαρχούν και γίνονται τα πρότυπα της κοινωνίας μας. Οι ικανοί άνθρωποι, με τη μετρημένη και συγκροτημένη σκέψη χάνονται μέσα στην άβυσσο της χυδαιότητας. Μέσα σε μια κοινωνία ευκολίας, προχειρότητας, ακαλαισθησίας το άτομο θρυμματίζεται, κονιορτοποιείται, χάνει τη γνήσια υπόστασή του, άγεται και φέρεται από τα πάθη του. Και όσοι μπορούν να μας συγκρατήσουν φοβούνται να ξαναμπούν στο σπήλαιο που βρισκόμαστε και να λύσουν τα δεσμά μας (“Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ' ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ' ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ' ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότερα εἴτε σπουδαιότεραι”, Πλάτωνος Πολιτεία, 519B-D). Έτσι αφηνόμαστε στις εορταστικές εκδηλώσεις του δήμου Αθηναίων, που αντί για μία συναυλία ποιοτικής μουσικής με λιγότερο κόστος επέλεξε να μας διαπαιδαγωγήσει με ινδάλματα της σόουμπιζ, στα τηλεοπτικά σόου με πρόσωπα χωρίς κανένα ταλέντο ή προσόν εκτός από την εμφάνισή τους, μια εμφάνιση πλαστική και αφύσικη, στα τικ τοκ που κάθε πικραμένος/η δημοσιοποιεί τις ανεπεξέργαστες σκέψεις του, στο ίνσταγκραμ της εικόνας και της αυτοέκθεσης.
Η σύνεση φαλκιδεύεται. Κοιτάς γύρω σου και αναρωτιέσαι πού βρίσκεται η λογική, ο ορθός λόγος, η ορθοφροσύνη. Γιατί ξέρεις ότι σπουδαίοι άνθρωποι υπάρχουν, μα τους καταπίνει η κινούμενη άμμος της ασυδοσίας. Μέσα σε αυτό το κλίμα καλούμαστε να υπάρξουμε και να χτίσουμε την προσωπικότητά μας. Σε έναν κόσμο που βασίζεται τόσο πολύ στο φαίνεσθαι που παραμορφώνει την ύπαρξή μας. Σε έναν κόσμο που η γνώση δεν έχει αξία και συχνά χλευάζεται. Σε έναν κόσμο που η αμφισβήτηση δεν χρειάζεται επιχειρήματα παρά μόνο αρνήσεις. Σε έναν κόσμο γεμάτο πλαστικά κουτιά και χάδια. Σε έναν κόσμο που δεν ακούγεται η φωνή του Καβάφη ή του Αναγνωστάκη, αλλά η άποψη της κάθε τυχαίας τηλεπερσόνας. Είναι λοιπόν τυχαίο που σε μια κρίση όπως η σημερινή επικρατεί αυτό το χάος στη συμπεριφορά μας; Που μπερδεύουμε την επιστήμη με την αστρολογία; Που αγνοούμε την ανάγκη τεκμηρίωσης και γνώσης σε θέματα που αφορούν τις επιστήμες; Ο Σωκράτης στον διάλογο Πρωταγόρας ισχυρίζεται ότι στην εκκλησία του δήμου οι Αθηναίοι, όταν συζητούν κάποιο θέμα που θεωρούν ότι το γνωρίζουν λίγοι ειδικοί, ακούν μόνο τη γνώμη εκείνων, και δεν ανέχονται παρεμβάσεις από άτομα που δεν κατέχουν τις απαιτούμενες γνώσεις. Αν, για παράδειγμα, το θέμα αφορά την τέχνη των ξυλουργών, θεωρούν ότι μόνο οι ξυλουργοί έχουν δικαίωμα να εκφράσουν την άποψή τους, γιατί μόνο αυτοί γνωρίζουν άριστα το αντικείμενο. Όταν όμως η συζήτηση αφορά θέματα που σχετίζονται με την πολιτική, τότε ακούν τη γνώμη όλων των συμπολιτών τους, καθώς οποιαδήποτε άποψη διατυπώνεται για τα ζητήματα πολιτικής βασίζεται στη δικαιοσύνη και τη σωφροσύνη, αρετές που κατέχουν όλοι οι πολίτες. Διότι, αν δεν κατείχαν όλοι οι πολίτες τις αρετές αυτές, τότε δε θα μπορούσαν να υπάρχουν πόλεις, μιας και η συνύπαρξη των ανθρώπων θα καθίστατο αδύνατη από τις συνεχείς αδικίες. Στην εποχή μας πλέον γνώμη δεν έχουμε μόνο για όσα σχετίζονται με ζητήματα της πόλης, αλλά και με την ιατρική, την εκπαίδευση, την ψυχολογία, κάθε τομέα του επιστητού. Έχουμε γίνει ειδήμονες σε όλα, αφού έχουμε μπερδέψει τη γνώση με την πίστη. Είμαστε ό,τι τρεφόμαστε και αφού τρεφόμαστε με τηλεπερσόνες, η λογική και η φρόνηση πάνε περίπατο.
Αυτές τις μέρες άνοιξα την τηλεόραση. Λάθος. Μέγα λάθος.
“ Το να ’χαμε ταράνδους μες στα σπίτια μας δεν πήγαινε. Θα μούγκριζαν
μέσα στον ύπνο μας, θα κόπριζαν
πάνω στα έπιπλά μας και προπάντων
μ’ εκείνα τα πελώρια κέρατά τους θα ξεσχίζαν τις κουρτίνες μας, θα γκρέμιζαν
τ’ αγάλματά μας, τα βιβλία μας, τα πιάτα μας. Δεν πήγαινε.
Όμως, η τηλεόραση, τι ζώο!
Έχει τα σιδερένια κέρατά της στην ταράτσα ενώ ήσυχη
κάθεται στο σαλόνι μας και μόνο
αν βάλουμε στην πρίζα τον ομφάλιο λώρο της ξυπνά.
Ήσυχο ζώο. Και τι όμορφο.
Μοιάζει με έντομο πελώριο, αστρικό.
Μοιάζει με τον πλανητικό προπάππο μας, τον Βεελζεβούλ
που ’λεγε ιστορίες κι αποκοιμιόμασταν.”
(Γιάννης Υφαντής, Η τηλεόραση)
Τελικά ένας τάρανδος λείπει από το σπίτι.
Η Άντζελα Γεωργοτά είναι φιλολόγος και ποιήτρια
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 22 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 22/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
