Λεωνίδας Βουρλιώτης Στην εκπαίδευση, όπως και σε άλλους τομείς της δημόσιας πολιτικής, οι αριθμοί χρησιμοποιούνται συχνά όχι για να περιγράψουν την πραγματικότητα, αλλά για να την αναδιαμορφώσουν επικοινωνιακά. Το τελευταίο διάστημα, στο επίκεντρο βρίσκεται και πάλι η αναλογία μαθητών – εκπαιδευτικών, η οποία παρουσιάζεται ως απόδειξη ότι το ελληνικό σχολείο όχι μόνο αντέχει, αλλά και βελτιώνεται, ακόμη και εν μέσω συγχωνεύσεων τμημάτων.
Σύμφωνα με το κυρίαρχο αφήγημα, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις πέντε πρώτες χώρες της Ευρώπης με την καλύτερη αναλογία μαθητών ανά εκπαιδευτικό. Ένα στοιχείο που, στα χαρτιά, μοιάζει εντυπωσιακό. Στην πράξη, όμως, συγκρούεται ευθέως με την καθημερινή εμπειρία χιλιάδων εκπαιδευτικών και γονέων, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου οι τάξεις διογκώνονται, τα κενά παραμένουν και η εκπαιδευτική διαδικασία πιέζεται μέχρι τα όριά της.
Η εικόνα αυτή δεν είναι καινούργια. Επαναλαμβάνεται διαχρονικά κάθε φορά που η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας επιχειρεί να δικαιολογήσει συγχωνεύσεις τμημάτων, καταργήσεις σχολικών μονάδων ή «εξορθολογισμούς» που μεταφράζονται σε λιγότερους εκπαιδευτικούς μέσα στην τάξη και περισσότερους μαθητές ανά τμήμα. Το εργαλείο είναι πάντα το ίδιο: μια στατιστική ανάγνωση που αποσπά τους αριθμούς από το φυσικό τους περιβάλλον και τους παρουσιάζει ως αδιάψευστη αλήθεια.
Τα «μαθηματικά» των συγχωνεύσεων
Το βασικό πρόβλημα αυτής της προσέγγισης έγκειται στη μεθοδολογία. Η αναλογία μαθητών προς εκπαιδευτικούς προκύπτει από μια απλή αριθμητική πράξη: διαίρεση του συνολικού αριθμού των εκπαιδευτικών με το σύνολο των μαθητών. Πρόκειται για έναν δείκτη που αγνοεί επιδεικτικά τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Δεν λαμβάνει υπόψη ότι χιλιάδες εκπαιδευτικοί απασχολούνται σε διοικητικά καθήκοντα, καλύπτοντας κενά του κράτους. Δεν συνυπολογίζει το γεωγραφικό ανάγλυφο μιας χώρας με 165 κατοικημένα νησιά και εκτεταμένες ορεινές περιοχές. Δεν βλέπει τα ολιγοθέσια σχολεία που λειτουργούν για να μην αποκλειστούν μαθητές σε απομακρυσμένες περιοχές.
Με αυτή τη μέθοδο, ένας εκπαιδευτικός σε ένα ολιγοθέσιο σχολείο σε νησί «ισοφαρίζει» στατιστικά έναν εκπαιδευτικό που διδάσκει σε τμήμα 27 ή 28 μαθητών σε αστική περιοχή. Έτσι, ένας ζωντανός και ένας «αόρατος» εκπαιδευτικός καταλήγουν να δημιουργούν έναν αριθμητικά άρτιο, αλλά εκπαιδευτικά ανύπαρκτο μέσο όρο.
Αυτού του τύπου οι στατιστικές παραχαράξεις δεν είναι αθώες. Έχουν χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα για να στηρίξουν πολιτικές περικοπών: αύξηση διδακτικού ωραρίου, κατάργηση μαθημάτων, συγχωνεύσεις τμημάτων και σχολείων. Στο ίδιο μοτίβο κινήθηκαν και αναφορές σε εκθέσεις του ΟΟΣΑ, οι οποίες παρουσιάστηκαν ως τεκμήριο «υπερπληθυσμού» εκπαιδευτικών στην Ελλάδα, ανοίγοντας τον δρόμο για νέες παρεμβάσεις σε βάρος της δημόσιας εκπαίδευσης.
Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι διαφορετική. Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί διδάσκουν περισσότερες ώρες από πολλούς Ευρωπαίους συναδέλφους τους, επιβαρύνονται με αυξημένα διοικητικά και παιδαγωγικά καθήκοντα και αμείβονται με σημαντικά χαμηλότερες αποδοχές. Ταυτόχρονα, καλούνται να διαχειριστούν ολοένα και πιο πολυπληθή τμήματα, με λιγότερους πόρους και μεγαλύτερες απαιτήσεις.
Διαχρονικές οι «αλχημείες» του υπουργείου
Οι παραπάνω «αλχημείες» είναι διαχρονικές, αρκεί να θυμηθεί κανείς τις επίσημες δηλώσεις που είχαν γίνει το περσινό φθινόπωρο. Στις 5 Σεπτεμβρίου 2024, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, απαντώντας σε ερώτηση για τις συγχωνεύσεις σχολικών τμημάτων, είχε υποστηρίξει ότι συγχωνεύονται περίπου 1.000 τμήματα και ότι, παρά ταύτα, η αναλογία μαθητών βελτιώνεται. Είχε αναφέρει συγκεκριμένα ότι στο νηπιαγωγείο η αναλογία διαμορφώνεται από 17 σε 16 μαθητές, στο δημοτικό και στο γυμνάσιο παραμένει σταθερή, ενώ στο λύκειο μειώνεται από 21 σε 19 μαθητές ανά τμήμα.
Στην ίδια τοποθέτηση, είχε τονίσει ότι η Ελλάδα διαθέτει αναλογία 8,2 μαθητών ανά εκπαιδευτικό, έναντι 12,1 στην Ευρώπη, σημειώνοντας ότι η χώρα βρίσκεται στις πρώτες πέντε της σχετικής κατάταξης.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 4 Σεπτεμβρίου 2024, ο τότε υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης είχε δηλώσει σε τηλεοπτική συνέντευξη ότι το υπουργείο προχωρά σε «απολύτως αναγκαίο εξορθολογισμό» του αριθμού των σχολικών τμημάτων, με στόχο –όπως είχε πει– καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα.
Έναν χρόνο αργότερα, οι δηλώσεις αυτές επανέρχονται στη δημόσια συζήτηση όχι ως παρελθόν, αλλά ως προοίμιο μιας πολιτικής που συνεχίζει να στηρίζεται στους ίδιους αριθμούς και στα ίδια συμπεράσματα. Και ενώ οι στατιστικές «βελτιώνονται», οι σχολικές αίθουσες εξακολουθούν να ασφυκτιούν.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Έκτακτο επίδομα έως 1.700 ευρώ σε εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 14/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
