Όλοι γνωρίζουμε, οι της εκπαίδευσης, ότι με τις σχολικές γιορτές υπάρχει ζήτημα. Κι όταν ακόμη ετοιμάζονται με κόπο και μεράκι από εκπαιδευτικούς και παιδιά, ακόμη και τότε κινδυνεύει ό,τι καλό εκπέμψουν να φτάσει λόγο ή και καθόλου στους δέκτες τους, τους μαθητές και τις μαθήτριες. Μάλιστα, η άγνοια ή η σύγχυση που έχουν τα παιδιά για τα σχετικά γεγονότα παραμένει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό μέσα τους και μετά τη σχολική γιορτή.
Τη φετινή σχολική χρονιά 2025-6 στο 2ο Γυμνάσιο Συκεών επιχειρήσαμε να δοκιμάσουμε μια διαφορετική προσέγγιση εορτασμού της διπλής επετείου, της 26ης και της 28ης Οκτωβρίου (σημειωτέον ότι για μας τους Θεσσαλονικείς, μα και για όλους τους Έλληνες, είναι σημαντικό να γιορτάζουμε εξίσου και την επέτειο της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης). Οργανώσαμε, λοιπόν, μια σχολική γιορτή «καθ' οδόν» -όπως το είπαμε- που να έχει βιωματικά στοιχεία, άρα να κινήσει περισσότερο το ενδιαφέρον των παιδιών, καθώς συνδέει τα γεγονότα των δύο επετείων με σημεία της πόλης όπου ζουν, κινούνται, παίζουν και μεγαλώνουν. Με τη βοήθεια ιστορικού-ξεναγού εξειδικευμένου και καλού γνώστη του Ιστορικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης (ο επίσημος ξεναγός του Σωματείου «Φίλοι του Ιστορικού Κέντρου»), δόθηκε η ευκαιρία στα παιδιά να ακούσουν τις αφηγήσεις των γεγονότων στα μέρη που αυτά διαδραματίστηκαν. Πολλές φορές, μάλιστα, η αφήγηση συνοδευόταν και από ηχητικά ντοκουμέντα σχετικά.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, τα παιδιά άκουγαν τις αφηγήσεις στα «τοπόσημα» της πόλης τους τα οποία συνδέονταν μ' αυτές:
Στον Πύργο του Τριγωνίου, απ' όπου ξεκίνησε η κατάβασή τους, άκουσαν ότι από το σημείο αυτό μπήκε το 1430 στην, πολιορκούμενη από το 1422, πόλη το Τάγμα των Γενιτσάρων του Οθωμανικού στρατού. Και μαζί με την αφήγηση, άκουσαν και το εμβατήριο του Τάγματος, που έφτανε στ' αφτιά των πολιορκουμένων όλο και πιο καθαρά όσο τα οθωμανικά στρατεύματα έσφιγγαν τον κλοιό, μέχρι που μπόρεσαν και κατέλαβαν τη συμβασιλεύουσα πόλη της Θεσσαλονίκης. Και να αρχίσει έτσι η επί πέντε αιώνες οθωμανική περίοδος της πόλης μας, ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της. Στο σημείο αυτό σίγουρα θα ξαναβρεθούν τα παιδιά αυτά, για να περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους, να παίξουν, να ατενίσουν την πόλη τους, να ερωτευτούν ... Ό,τι κι αν κάνουν απ' αυτά, θα το έχουν συνδεμένο το σημείο αυτό και με αυτό το κομμάτι της ιστορίας της. Και, βλέποντας τον Θερμαϊκό με τα πολλά και ποικίλα καράβια που τον πλέουν και αράζουν στο λιμάνι του, θα θυμούνται ότι με κάποια καράβια της τότε εποχής κάποιοι κάτοικοι της πόλης αυτής που είχαν τη δυνατότητα απέπλευσαν και γλύτωσαν απ' όσα υπέστησαν οι πολλοί από μια κατάκτηση που είχε δείξει, ιδιαίτερα και σκληρά, το άγριο πρόσωπό της.
Βαδίζοντας πλάι πλάι στα τείχη της Άνω Πόλης άκουγαν τα παιδιά ιστορίες για τη ζωή μέσα κι έξω απ' αυτά στη Βυζαντινή περίοδο της πόλης, για τις περίτεχνες εκκλησίες που χτίστηκαν, για την πίστη τους ότι στην πολιορκία θα τους έσωζε ο Άγιός της, ο Δημήτριος. Οι ένθετοι στα τείχη κεραμικοί σταυροί που βλέπαν τη στιγμή της αφήγησης αποτύπωναν ακριβώς μια τέτοια πίστη. Ένα graffiti –ένθετο κι αυτό στα βυζαντινά τείχη!- μας έδωσε και μιαν ιδέα: να υιοθετήσουμε ως σχολείο το τμήμα αυτό του μνημείου και, σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς και κοινωνικότητες της πόλης, να εργαστούμε με την εθελοντική ομάδα του σχολείου για τον καθαρισμό του μνημείου από αυτό.
Περνώντας εντός των τειχών, ξυστά από τη Μονή Βλατάδων, και μέσα από σκαλοπατητά σοκάκια και πέτρινα καλντερίμια της Άνω Πόλης φτάσαν στον Όσιο Δαβίδ, ακούγοντας ότι το μέρος αυτό της πόλης διάλεξαν να ζήσουν οι Τούρκοι κατακτητές της για το ωραίο κλίμα και την όμορφη θέα του. Το «τοπόσημο» αυτό της βυζαντινής εκκλησίας του Οσίου Δαβίδ έμαθαν τα παιδιά ότι έγινε τζαμί με την οθωμανική κατάκτηση και ξανά εκκλησία με την απελευθέρωση. Όπως έγινε ακριβώς και με πολλές εκκλησίες της πόλης, ιδίως της Άνω, καθώς οι μουσουλμάνοι νέοι κάτοικοί της, αντί να χτίσουν τους δικούς τους λατρευτικούς χώρους, προτίμησαν να χρησιμοποιήσουν αυτούς των χριστιανών μετατρέποντάς τους σε τεμένη. Τις δε αγιογραφίες και τα ψηφιδωτά κάλυπταν με σοβά φιλοτεχνώντας τα δικά τους λατρευτικά σύμβολα. Στην εποχή μας μπορεί κανείς, ανεξαρτήτως θρησκεύματος, να θαυμάζει τη μοναδική τέχνη με την οποία είναι πολλές φορές καμωμένα, μια που η σύγχρονη επιστήμη και τεχνολογία μπόρεσε να τα αποκαταστήσει όσο γινόταν. Έτσι και τα παιδιά, ως επισκέπτες ενός μνημείου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, θαύμασαν στο ιερό του Ναού του Οσίου Δαβίδ το ένα από τα έξι βυζαντινά ψηφιδωτά που βρίσκονται στην πόλη τους.
Ο Ναός του Πολιούχου της Θεσσαλονίκης, ο Άγιος Δημήτριος, ήταν το επόμενο «τοπόσημο» αυτής της καθόδου, για να συνδεθεί με αφηγήσεις κυρίως για την απελευθέρωση της πόλης από την οθωμανική κυριαρχία την ημέρα που οι χριστιανοί κάτοικοί της γιόρταζαν τον Άγιό τους, αλλά και με άλλα γεγονότα σημαντικά για την πόλη. Αυτή τη φορά λοιπόν, έλεγε η αφήγηση, οι ποικίλων εθνοτήτων κάτοικοι αυτής της πόλης – Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι κυρίως εξ Ισπανίας, Αρμένιοι κ.ά.- ήταν που άκουγαν το εμβατήριο του ελληνικού στρατού, ο οποίος πλησίαζε από τα Δυτικά την πόλη υπό τον Βασιλέα Κωνσταντίνο και έμπαινε από τη σημερινή Πλατεία Δημοκρατίας (Βαρδάρης), όπου και το άγαλμά του. Ζωντάνεψε η μέρα εκείνη της 26ης Οκτωβρίου του 1912 στα παιδιά που στέκαν στο προαύλιο του Ναού του Αγίου Δημητρίου ακούγοντας και το συγκεκριμένο εμβατήριο μαζί με την αφήγηση του ξεναγού τους: ο ελευθερωτής αυτός στρατός, με την αποφασιστική καθοδήγηση του Ελευθέριου Βενιζέλου πρόλαβε τον άλλον, τον Βουλγαρικό, και με την είσοδό του στην πόλη κατοχύρωσε της ενσωμάτωσή της στο Ελληνικό και όχι στο Βουλγαρικό κράτος. Κι όλα αυτά χωρίς τις αγριότητες που βίωσαν πριν πέντε αιώνες οι τότε κάτοικοί της. Ήταν και οι καιροί που είχαν αλλάξει, ευτυχώς!
Η είσοδος των παιδιών στο ναό, τονίστηκε, είναι «προαιρετική και δεν έχει χαρακτήρα λατρευτικό». Με τον ίδιο προαιρετικό τρόπο πολλά παιδιά θέλησαν να προσκυνήσουν το λείψανο του Αγίου που, λόγω της εορτής του, εκτίθετο για προσκύνημα. Και να δουν τα, δεύτερα κατά σειρά για κείνη τη μέρα, ψηφιδωτά ενός ναού που πέρασαν από πάνω του αλλαγές θρησκευτικής χρήσης (εκκλησία-μετά τζαμί-και ξανά εκκλησία), παρεμβάσεις στο διάκοσμό του λόγω διαφορετικών θρησκευτικών αντιλήψεων, αλλά και καταστροφές από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917.
Ήρθε η ώρα για το τελευταίο «τοπόσημο» αυτής της επετειακής καθόδου από τα ψηλά της πόλης προς το γειτονικό προς τη θάλασσα κέντρο της: η Αγία Σοφία. Η περιοχή με τον ομώνυμο ναό, που αποτελούσε ορόσημο της Θεσσαλονίκης, ως πόλης του ελληνικού κράτους πια μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων. Μια πόλη που άνθιζε μέσα από την πολυπολιτισμικότητά της, καθώς πολλές και διαφορετικότητες πληθυσμιακές ομάδες ζούσαν αρμονικά μεταξύ τους χωρίς να ενοχλεί κανέναν τους αυτή η διαφορετικότητα. Οι κάτοικοι αυτοί, όλοι μαζί, βίωσαν υπερήφανα το ΟΧΙ στον επεκτατισμό της φασιστικής Ιταλίας του Μουσολίνη. Και οι ίδιοι γεύτηκαν υπομονετικά τους πικρούς καρπούς της κατοχής της χιτλερικής Γερμανίας αντιστεκόμενοι με κάθε τρόπο. Μέχρι που πανηγύρισαν στο Ναό αυτό της του Θεού Σοφίας την απελευθέρωση από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, ειδικά για την πόλη μας, στις 30 Οκτωβρίου του 1944. Η αφήγηση και πάλι είχε τα ηχητικά της στοιχεία: τα ραδιοφωνικά μηνύματα του πολέμου του '40 και της γερμανικής κατάκτησης αλλά και τους ήχους των αεροπλάνων, του Β΄ Παγκοσμίου αλλά και των σύγχρονων, που κατά ευτυχή σύμπτωση πετούσαν τη στιγμή εκείνη της αφήγησης από τον ουρανό της περιοχής της Αγίας Σοφίας ως πρόβα για την επικείμενη παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου.
Η «κάθοδος» σε καθοριστικά για την πόλη και τη χώρα γεγονότα ολοκληρώθηκε εδώ. Η σχολική γιορτή του 2ου Γυμνασίου Συκεών όμως όχι. Αν όλα τα προηγούμενα έγιναν στις 23 και 24 Οκτωβρίου κατά τάξεις σε τρεις κύκλους, στις 27 Οκτωβρίου απομένει ο επίλογος: η γιορτή της σημαίας, όπως λεγόταν παλιά, όπου ορίζεται ο/η σημαιοφόρος του σχολείου και οι παραστάτες, παραδίδεται η σημαία του σχολείου σε αυτόν/ήν, απονέμονται τα αριστεία και τα βραβεία στα παιδιά που διακρίθηκαν και σηκώνουμε ψηλά τη σημαία της χώρας μας στο ιστό της και στις καρδιές μας, ψάλλοντας όλοι και όλες μαζί τον Εθνικό μας Ύμνο. Και τότε η σχολική γιορτή τελειώνει. Με την ελπίδα ότι αυτή τη φορά η προσπάθειά μας άφησε στα παιδιά μας κάτι ουσιαστικό κα με διάρκεια.
Απαραίτητο να δοθούν ευχαριστίες στους/στις εκπαιδευτικούς του σχολείου που αγκάλιασαν την ιδέα του διευθυντή τους και βοήθησαν στην υλοποίησή της. Ιδιαίτερες ευχαριστίες και στις συναδέλφους που επιμελήθηκαν δύο εκθέσεις φωτογραφικών ντοκουμέντων για τις δύο επετείους στο φουαγιέ του σχολείου και δίνουν έτσι περαιτέρω διάρκεια, για κάποιες εβδομάδες, στις θύμισές μας.
Γιώργος Τσιόκος,
Διευθυντής του 2ου Γυμνασίου Συκεών Θεσσαλονίκης
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παραλήρημα Λατινοπούλου: Σκουπίδια οι Εκπαιδευτικοί - Να απολυθούν - Ζήτω ο Μεταξάς (Βίντεο)
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
