Λεωνίδας Βουρλιώτης Τα μονοθέσια και διθέσια σχολεία της ελληνικής επαρχίας αντιμετωπίζουν και πάλι το ίδιο κρίσιμο ερώτημα: πώς θα παραμείνουν ενεργά, όταν ο μαθητικός πληθυσμός συρρικνώνεται, ενώ οι εκπαιδευτικοί διδάσκουν υπό καθεστώς αβεβαιότητας;
Σήμερα, υπολογίζονται 4.904 τέτοιες σχολικές μονάδες — 1.702 μονοθέσια και 3.202 διθέσια — οι οποίες, παρά τη μείωσή τους, αποτελούν ζωτικούς πυλώνες για τα χωριά και τα νησιά. Όπως επισημαίνει η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ, Αλεξάνδρα Ανδρούσου, το σχολείο λειτουργεί πέρα από εκπαιδευτικό ρόλο, ως καρδιά της τοπικής κοινωνίας.
Παράδειγμα μελέτης από χώρες όπως η Φινλανδία δείχνει ότι η διατήρηση ολιγοθέσιων σχολείων, με ταυτόχρονη οικονομική στήριξη και κατάρτιση εκπαιδευτικών, μπορεί να αντισταθμίσει τις δημογραφικές πιέσεις.
Το δίλημμα της συγκέντρωσης — ή της αποκέντρωσης
Η συζήτηση επανέρχεται ετησίως: Θα παραμείνουν τα παιδιά στο χωριό τους — και με μικρά τμήματα; Ή θα μετακινηθούν σε μεγαλύτερα σχολεία με περισσότερες επιλογές και συναδέλφους;
Το οικονομικό επιχείρημα κυριαρχεί, όμως η κατάρρευση ενός σχολείου συχνά ισοδυναμεί με τον «θάνατο» μιας κοινότητας.
Η μοίρα των αναπληρωτών
Αναπληρωτές καλύπτουν μεγάλο μέρος των θέσεων στα δυσπρόσιτα σχολεία — μετακινούνται κάθε χρόνο, συχνά χωρίς υποστήριξη:
Ενοίκια υψηλά, ειδικά σε τουριστικές περιοχές
Ελλείψεις στη στήριξη από το υπουργείο
Περιορισμένη επιμόρφωση για διδασκαλία σε μικτά τμήματα ηλικιών
Ο νηπιαγωγός Αντώνης Καρατζάς—που υπηρέτησε σε Καστελλόριζο και Σαντορίνη—λέει: «είναι δύσκολο να βρεις σπίτι, δύσκολο να συνηθίσεις τον τρόπο ζωής, αλλά η προσφορά στα παιδιά είναι ανεκτίμητη».
Από το Καστελλόριζο έως τα Μαστοροχώρια
Στην Ήπειρο, 38 ολιγοθέσια σχολεία (25 νηπιαγωγεία και 13 δημοτικά) απειλούνται με αναστολή λόγω έλλειψης μαθητών.
Στο Κεφαλοχώρι της Κόνιτσας, το σχολείο ενεργοποιείται για έναν μόνο μαθητή, αποτρέποντας μια μετακίνηση 80 χιλιομέτρων καθημερινά — παρά τις αντιρρήσεις της τοπικής κοινότητας για κοινωνικοποίηση του παιδιού.
Ο Λαογράφος Βασίλης Νιτσιάκος παρατηρεί: «Το κλείσιμο του σχολείου δεν είναι απλώς διοικητική απόφαση. Είναι ένα συμβολικό τέλος για την κοινότητα».
Στατιστικά — Πού υπάρχουν τα μικρά σχολεία
Περιοχές με πολλά μονοθέσια:
Κυκλάδες: 60
Εύβοια: 56
Πέλλα: 53
Ηράκλειο: 49
Αχαΐα: 47
Στα διθέσια, το Ηράκλειο οδηγεί με 110 σχολεία, ακολουθούμενο από Χανιά (91), Λάρισα (68), Αχαΐα (67), Μαγνησία (66).
Το μέλλον των δυσπρόσιτων σχολείων
Η συρρίκνωση του μαθητικού δυναμικού είναι συνέπεια της δημογραφικής κρίσης. Αλλά η λύση δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά αριθμητική. Τα μικρά σχολεία:
Διατηρούν τη ζωή στην ύπαιθρο
Προσφέρουν σταθερότητα σε οικογένειες
Ενισχύουν το κοινωνικό δίκτυο
Η πρόκληση είναι να υπάρξει μια στρατηγική που θα συνδυάζει εκπαιδευτική ποιότητα και τοπική βιωσιμότητα:
Ενίσχυση εκπαιδευτικών με κατάρτιση και οικονομική στήριξη
Παροχή στέγης στους αναπληρωτές
Υποδομές που καθιστούν τα σχολεία πραγματικά κέντρα μάθησης και πολιτισμού
Στην πραγματικότητα, η διατήρηση των μικρών σχολείων δεν είναι πολυτέλεια, αλλά επένδυση στην κοινωνική συνοχή και την αναζωογόνηση της υπαίθρου. Κάθε κλείσιμο σχολείου χτυπά την ταυτότητα ολόκληρης κοινότητας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 1/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
