Νίκος Μακρής Τα μονοθέσια και διθέσια σχολεία της χώρας βρίσκονται και φέτος στο επίκεντρο μιας δύσκολης εξίσωσης: πώς θα διατηρηθεί ζωντανή η εκπαίδευση σε απομακρυσμένες περιοχές, όταν ο μαθητικός πληθυσμός μειώνεται δραματικά και οι εκπαιδευτικοί καλούνται να υπηρετήσουν σε συνθήκες αβεβαιότητας.
Στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα 4.904 μονοθέσια και διθέσια νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία (1.702 και 3.202 αντίστοιχα). Παρά τη μείωση του αριθμού τους, αυτά τα σχολεία αποτελούν «πυρήνες ζωής» για τα χωριά και τα νησιά. Όπως τονίζει η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ, Αλεξάνδρα Ανδρούσου, η ύπαρξή τους δεν είναι απλώς εκπαιδευτικό ζήτημα αλλά και κοινωνικό, καθώς το σχολείο λειτουργεί ως κέντρο της τοπικής κοινότητας.
Παραδείγματα από χώρες όπως η Φινλανδία δείχνουν ότι η διατήρηση των ολιγοθέσιων σχολείων, με παράλληλη οικονομική ενίσχυση και κατάλληλη εκπαίδευση των δασκάλων, μπορεί να λειτουργήσει ως αντίβαρο στη δημογραφική συρρίκνωση.
Το δίλημμα: συγκέντρωση ή αποκέντρωση;
Η συζήτηση επανέρχεται κάθε χρόνο:
Είναι καλύτερα τα παιδιά να φοιτούν στο χωριό τους, έστω σε μικρά τμήματα;
Ή να μεταφέρονται σε μεγαλύτερα σχολεία, με περισσότερους συμμαθητές και ειδικότητες;
Τα οικονομικά κριτήρια κυριαρχούν, όμως η εμπειρία δείχνει πως η απώλεια ενός σχολείου ισοδυναμεί συχνά με “ταφόπλακα” για την τοπική κοινωνία.
Η πραγματικότητα των αναπληρωτών
Τις περισσότερες θέσεις στα δυσπρόσιτα καλύπτουν αναπληρωτές, οι οποίοι συχνά αλλάζουν τόπο κάθε χρόνο. Παρά το κίνητρο των διπλών μορίων, οι δυσκολίες είναι σημαντικές:
Υψηλό κόστος διαβίωσης (π.χ. ενοίκια σε τουριστικά νησιά).
Έλλειψη στήριξης από το υπουργείο Παιδείας.
Μειωμένη επιμόρφωση για τη διδασκαλία σε πολυδύναμα τμήματα με παιδιά διαφορετικών ηλικιών.
Ο νηπιαγωγός Αντώνης Καρατζάς, που υπηρέτησε σε Καστελλόριζο και Σαντορίνη, περιγράφει στην «Καθημερινή» πως «είναι δύσκολο να βρεις σπίτι, δύσκολο να συνηθίσεις τον τρόπο ζωής, αλλά η προσφορά στα παιδιά είναι ανεκτίμητη».
Παραδείγματα: από το Καστελλόριζο έως τα Μαστοροχώρια
Στην Ήπειρο, 38 σχολεία (25 νηπιαγωγεία και 13 δημοτικά) θα αναστείλουν φέτος τη λειτουργία τους λόγω έλλειψης μαθητών.
Στο Κεφαλοχώρι Κόνιτσας, το σχολείο άνοιξε για έναν και μόνο μαθητή, τον Δημητράκη Φασούλη, αποτρέποντας μετακινήσεις 80 χιλιομέτρων ημερησίως. Ωστόσο, το τοπικό δημοτικό συμβούλιο αντέδρασε, επικαλούμενο λόγους κοινωνικοποίησης.
Ο καθηγητής Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Βασίλης Νιτσιάκος, σχολίασε χαρακτηριστικά:
«Το κλείσιμο του σχολείου δεν είναι απλώς διοικητική απόφαση. Είναι ένα συμβολικό τέλος για την κοινότητα».
Στατιστικά και γεωγραφική κατανομή
| Περιοχή με τα περισσότερα μονοθέσια | Αριθμός σχολείων |
|---|---|
| Κυκλάδες | 60 |
| Εύβοια | 56 |
| Πέλλα | 53 |
| Ηράκλειο | 49 |
| Αχαΐα | 47 |
Στα διθέσια, πρωτοστατεί το Ηράκλειο με 110, ακολουθούμενο από Χανιά (91), Λάρισα (68), Αχαΐα (67) και Μαγνησία (66).
Τι μέλλον για τα δυσπρόσιτα σχολεία;
Η συρρίκνωση του μαθητικού πληθυσμού είναι αναπόφευκτη συνέπεια της δημογραφικής κρίσης. Όμως η επιλογή δεν μπορεί να είναι μόνο αριθμητική. Τα μικρά σχολεία:
Διατηρούν τη ζωή στα χωριά.
Προσφέρουν ασφάλεια και σταθερότητα στις οικογένειες.
Δημιουργούν δεσμούς κοινωνικής συνοχής.
Το ζητούμενο είναι μια εθνική στρατηγική που θα συνδυάζει την ποιότητα εκπαίδευσης με την τοπική ανάπτυξη:
Ενίσχυση των εκπαιδευτικών με επιμόρφωση και οικονομική στήριξη.
Καλύτερη στεγαστική μέριμνα για τους αναπληρωτές.
Επενδύσεις στις υποδομές ώστε τα σχολεία να αποτελούν πραγματικά κέντρα πολιτισμού και μάθησης.
Η διατήρηση των μικρών σχολείων δεν είναι πολυτέλεια, αλλά επένδυση στην κοινωνική συνοχή και στην αναζωογόνηση της υπαίθρου. Όπως δείχνουν τα παραδείγματα, κάθε λουκέτο δεν αφορά μόνο ένα κτίριο, αλλά ολόκληρη την ταυτότητα μιας κοινότητας.
Με στοιχεία από την Καθημερινή
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 22/8
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
