Λεωνίδας Βουρλιώτης Σε μια εποχή που ο κόσμος της παιδείας έπρεπε να λογίζεται ως το τελευταίο οχυρό της συλλογικής ελπίδας, παρατηρούμε ένα φαινόμενο ανησυχητικά επίμονο και διαβρωτικό: τη μετατροπή των εκπαιδευτικών από φορείς παιδείας και κοινωνικής συνοχής, σε αποδιοπομπαίους τράγους μιας κοινωνίας που αδυνατεί να διαχειριστεί τις αντιφάσεις της.
Η στοχοποίησή τους –άλλοτε σιωπηρή, άλλοτε ηχηρή και θορυβώδης μέσω ΜΜΕ και διοικητικών μηχανισμών– δεν είναι απλώς ένα μεμονωμένο φαινόμενο. Είναι συστημικό σύμπτωμα μιας κρίσης εμπιστοσύνης: ανάμεσα στην κοινωνία και τους θεσμούς της, ανάμεσα στους πολίτες και το κράτος, ανάμεσα στα παιδιά και τους ενήλικες. Και μέσα σε αυτό το πολύπλοκο πλέγμα, ο δάσκαλος –που άλλοτε τον προσφωνούσαμε με σεβασμό «λειτουργό»– βρίσκεται μόνος, χωρίς επαρκή υποστήριξη, μα με υπέρμετρη ευθύνη.
Το χρονικό μιας διαρκούς ενοχοποίησης
Η εικόνα του εκπαιδευτικού έχει υποστεί αξιοσημείωτη φθορά τις τελευταίες δεκαετίες. Από πρόσωπο αυθεντίας και εμπιστοσύνης, σταδιακά έγινε αντικείμενο αμφισβήτησης, συχνά και χλευασμού. Η αλλαγή δεν ήρθε μόνο από την κοινωνική φθορά των αξιών, αλλά και από την απουσία πολιτικής στήριξης σε μια νέα αφήγηση για τον ρόλο του σχολείου και των ανθρώπων του.
Η εκπαιδευτική πραγματικότητα δεν είναι πλέον υπόθεση παιδαγωγικής. Έγινε όλο και περισσότερο υπόθεση επικοινωνίας, διαχείρισης εικόνας και δημοσίων εντυπώσεων. Η παραμικρή κρίση στον σχολικό χώρο γίνεται είδηση, και πολύ συχνά, ο εκπαιδευτικός είναι ο πρώτος και ο μόνος που καλείται να λογοδοτήσει.
Το παράδειγμα ενός περιστατικού
Το πρόσφατο περιστατικό με μαθητή που εγκατέλειψε το σχολείο πηδώντας τα κάγκελα, υποτίθεται μετά από επίπληξη της διευθύντριας, είναι αποκαλυπτικό. Η δημόσια αφήγηση, προτού καν διερευνηθεί το συμβάν, υιοθέτησε τον ρόλο της διευθύντριας ως «κακιάς μάγισσας» που «τραυμάτισε» τον μαθητή. Η πραγματικότητα, όπως προκύπτει, ήταν πολύ πιο σύνθετη. Η εκπαιδευτικός είχε επιδείξει σύνεση και υπευθυνότητα. Κι όμως, αντί για στήριξη, βρέθηκε αντιμέτωπη με ΕΔΕ.
Το ερώτημα δεν είναι μόνο γιατί συμβαίνει αυτό. Το βαθύτερο ερώτημα είναι γιατί κανείς δεν απορεί πια με το ότι πάντα κάποιος εκπαιδευτικός φταίει.
Τα ΜΜΕ ως πολλαπλασιαστής ενοχών
Ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης είναι κομβικός σε αυτή τη δυναμική. Τα ΜΜΕ –με σπάνιες φωτεινές εξαιρέσεις– λειτουργούν ως καθρέφτες μιας κοινωνίας που διψά για «ενόχους», και λιγότερο για κατανόηση ή προτάσεις. Το εκπαιδευτικό έργο, εξ ορισμού μακρόπνοο, δεν παράγει “ειδήσεις”. Αντιθέτως, ένα φραστικό επεισόδιο, μια πειθαρχική παρατήρηση, ένα κλάμα μαθητή γίνονται είδηση.
Κι έτσι, η εργασία του δασκάλου, αντί να γίνεται πιο ορατή, γίνεται πιο ευάλωτη. Η δημόσια εικόνα του εκπαιδευτικού δεν διαμορφώνεται από τη δουλειά του στην τάξη, αλλά από τον φακό μιας κοινωνίας που τον περιμένει στη γωνία.
Η Πολιτεία, αντί να θεσπίζει όρια, στηρίγματα και σαφείς πλαισιώσεις για την παιδαγωγική ευθύνη, είτε σιωπά είτε επιλέγει να «θυσιάζει» μεμονωμένους εκπαιδευτικούς όταν η κοινή γνώμη αγριεύει. Οι διαδικασίες ΕΔΕ, πολλές φορές αυθαίρετες ή πολιτικά εξυπηρετικές, λειτουργούν περισσότερο ως μηχανισμοί εξιλασμού παρά δικαιοσύνης.
Ακόμη πιο σοβαρό: η Πολιτεία συχνά αποτυγχάνει να εκπαιδεύσει την ίδια την κοινωνία για το τι είναι σχολείο, τι είναι παιδαγωγική διαδικασία και τι σημαίνει σεβασμός στον εκπαιδευτικό θεσμό. Δεν φταίει η κοινωνία που φωνάζει — φταίει το κράτος που δεν απαντά.
Ο εκπαιδευτικός ως “υβριδικός ήρωας” χωρίς προστασία
Ο σύγχρονος δάσκαλος καλείται να είναι παιδαγωγός, ψυχολόγος, διαμεσολαβητής, κοινωνικός λειτουργός, ακόμα και «γονιός». Του ανατίθενται ρόλοι πέρα από τις αρμοδιότητές του, χωρίς την ανάλογη εκπαίδευση ή θεσμική προστασία. Όμως, κάθε φορά που κάτι πάει στραβά, εκείνος φταίει. Όχι γιατί έκανε λάθος, αλλά γιατί… ήταν εκεί.
Η στοχοποίηση των εκπαιδευτικών τους δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο. Είναι πολιτικό πρόβλημα, κοινωνικό σύμπτωμα και πολιτισμική αποτυχία.
Αν θέλεις, μπορώ να σου προσφέρω και δημοσιογραφική επιμέλεια, εικόνες συνοδευτικές, ή και παραλλαγές του τίτλου ανάλογα με το ύφος του μέσου στο οποίο θα δημοσιευτεί. Θες να το ετοιμάσουμε κι έτσι;
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 47.000 υποψήφιους ως 28/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 28/05
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
