Alfavita Newsroom Η Αρχή Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (ΑΔΙΠΠΔΕ) κατέθεσε την ετήσια έκθεσή της για το 2024 με κεντρικό θέμα τον σχολικό εγγραμματισμό και την κριτική και δημιουργική σκέψη. Στο επίκεντρο βρίσκονται τα νήπια που ετοιμάζονται να εισαχθούν στην Α’ Δημοτικού, και κυρίως εκείνα που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν σημαντικές δυσκολίες στην προσαρμογή τους στις απαιτήσεις του Δημοτικού σχολείου.
Η Έκθεση, την οποία παρουσιάζει σήμερα το alfavita.gr, αναφέρει ότι ένα ποσοστό που κυμαίνεται από 10% έως 20% των μαθητών της Πρώτης Δημοτικού παρουσιάζει αδυναμία ανταπόκρισης στις γνωστικές, γλωσσικές και κοινωνικές απαιτήσεις της σχολικής ζωής. Το πρόβλημα δεν είναι νέο, επισημαίνεται, αλλά παραμένει έντονο ακόμη και στην έκτη τάξη του Δημοτικού, όπως δείχνουν πρόσφατες διαγνωστικές εξετάσεις.
Η πρόωρη εγγραφή στο Δημοτικό – σε ηλικία 5 ετών και 8 μηνών – κρίνεται από την Αρχή ως βασικός παράγοντας αυτής της δυσκολίας. Ειδικά για παιδιά από κοινωνικά ή μορφωτικά ευάλωτα περιβάλλοντα, η ωριμότητα που απαιτείται για τη μετάβαση δεν έχει ακόμη κατακτηθεί.
Τα τρία βασικά μέτρα πρόληψης
Η Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε. προτείνει τριμερή παρέμβαση, με στόχο την έγκαιρη αναγνώριση δυσκολιών και την προσαρμογή του εκπαιδευτικού πλαισίου:
1. Προεκτίμηση σχολικής ετοιμότητας
Από τον Μάρτιο κάθε σχολικού έτους, οι Νηπιαγωγοί θα καλούνται να υποβάλουν λίστα νηπίων που εμφανίζουν ενδείξεις δυσκολιών σε κρίσιμους τομείς (γλώσσα, γνωστικές δεξιότητες, κοινωνική προσαρμογή). Τα παιδιά αυτά θα εξετάζονται από ειδικές επιτροπές, οι οποίες θα συγκροτούνται σε κάθε Διεύθυνση Εκπαίδευσης.
Η επιτροπή θα αποτελείται από:
Επόπτη Ποιότητας της Διεύθυνσης
Σύμβουλο Ειδικής Αγωγής
Εκπρόσωπο από το ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. ή σχολικό ψυχολόγο
Οι ειδικοί θα χρησιμοποιούν τεκμηριωμένα εργαλεία αξιολόγησης, ήδη διαθέσιμα στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.
2. Εισαγωγή υποστηρικτικών γλωσσικών προγραμμάτων
Τα προγράμματα «Μαθαίνω τη Γλώσσα», «Μαθαίνω με τη Γλώσσα» και «Σκέφτομαι με τη Γλώσσα» βασίζονται στην κειμενοκεντρική προσέγγιση, η οποία ήδη προβλέπεται από τα Προγράμματα Σπουδών του 2003 και του 2023. Στόχος είναι να ενισχυθεί η γλωσσική επάρκεια των παιδιών και να καλλιεργηθεί η σκέψη μέσω της γλώσσας.
3. Σταδιακή μετάθεση της ηλικίας εγγραφής
Η Αρχή εισηγείται η υποχρεωτική εγγραφή στην Α’ Δημοτικού να αφορά παιδιά που έχουν συμπληρώσει το 6ο έτος της ηλικίας τους έως την 1η Σεπτεμβρίου του έτους εγγραφής. Η πρόταση προβλέπει σταδιακή εφαρμογή σε βάθος τετραετίας, ώστε να μην διαταραχθεί η λειτουργία του συστήματος προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Προτάσεις Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε για την πρόληψη του λειτουργικού αναλφαβητισμού
Βάσει των π ερευνητικών διαπιστώσεων και με δεδομένο ότι στη χώρα μας οι μαθητές εγγράφονται σε μικρότερη ηλικία στο Δημοτικό σε σύγκριση με την πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης, προτείνονται από την Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε. τρεις παρεμβάσεις υλοποιήσιμες με ιδίους πόρους του εκπαιδευτικού συστήματος:
1. Η πρώτη πρόταση αφορά τη θεσμοθέτηση συγκεκριμένων προκαταρκτικών διαδικασιών διακρίβωσης του βαθμού της «σχολικής ετοιμότητας», πριν την εγγραφή στην Πρώτη Δημοτικού, όσων νηπίων προβληματίζουν τους Νηπιαγωγούς, αλλά και τους ψυχολόγους.
2. Η δεύτερη πρόταση αφορά τα εισηγούμενα από την Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε. προγράμματα «Μαθαίνω τη Γλώσσα», «Μαθαίνω με τη Γλώσσα» και «Σκέφτομαι με τη Γλώσσα», τα οποία δεν ανατρέπουν τα προβλεπόμενα στα προγράμματα σπουδών, αλλά συστηματοποιούν διδακτικές και μαθησιακές δραστηριότητες που προκύπτουν από την κειμενοκεντρική προσέγγιση, την οποία θεσμοθέτησαν τόσο τα «παλιά» (2003) όσο και «νέα» (2023) προγράμματα σπουδών και τα συνακόλουθα εν χρήσει σχολικά εγχειρίδια.
3. Η τρίτη πρόταση αναφέρεται στον επαναπροσδιορισμό της ηλικίας εγγραφής στην Πρώτη Δημοτικού από την ηλικία των πέντε (5) ετών και οκτώ (8) μηνών στην ηλικία των έξι (6) συμπληρωμένων, δεδομένου ότι ένα ποσοστό μαθητών δεν έχουν κατακτήσει την απαιτούμενη «σχολική ετοιμότητα». Σχετική είναι και έρευνα του Υπουργείου Παιδείας που επισημαίνει το υφιστάμενο πρόβλημα (ΥΠΕΠΘ 2009: 13):
Ένα σημαντικό ποσοστό του μαθητικού πληθυσμού, το οποίο κυμαίνεται από 10 έως 20%, δυσκολεύεται ή αδυνατεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου. Κι αυτό γιατί τα παιδιά καλούνται να ανταποκριθούν σε ερεθίσματα, να παρακολουθήσουν το σχολικό πρόγραμμα και να προσαρμοστούν στο σχολικό περιβάλλον κινητοποιώντας ικανότητες και λειτουργίες οι οποίες δεν έχουν επαρκώς αναπτυχθεί.
Το πρόβλημα της δυσκολίας ικανού ποσοστού μαθητών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της Α’ τάξης Δημοτικού, λοιπόν, ήταν ήδη γνωστό, αλλά διαπιστώνεται επίσης ότι εξακολουθεί να υφίσταται και στην Στ. τάξη Δημοτικού, όπως προκύπτει και από τις πρόσφατες «διαγνωστικές εξετάσεις». Η πρόταση, επομένως, για μετατόπιση της εγγραφής στο Δημοτικό στην ηλικία των έξι ετών συμπληρωμένων έχει έρεισμα και θα βοηθήσει ιδιαίτερα τα νήπια που έχουν βραδύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, κυρίως λόγω χαμηλού μορφωτικού και εισοδηματικού οικογενειακού επιπέδου, και η παιδαγωγική βιβλιογραφία τους ονομάζει «μαθητές εν κινδύνω» (students at risk).
Υπογραμμίζεται ότι στην προσχολική φάση η ηλικία προσμετράται σε μήνες και όχι σε έτη, γεγονός που δηλώνει τη σημαντικότητα των τεσσάρων μηνών για την εγγραφή των μαθητών στο Δημοτικό σχολείο.
Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι τα προτεινόμενα μέτρα δεν λειτουργούν μόνο υπέρ των μαθητών, αλλά και υπέρ της ομαλής λειτουργίας της Πρώτης τάξης, καθώς και των υπολοίπων τάξεων του εκπαιδευτικού συστήματος, διότι περιορίζουν το φάσμα των διαφορών γλωσσικής, γνωστικής και κοινωνικής φύσης που έχουν οι μαθητές μιας σχολικής τάξης, λόγω και της πολυπολιτισμικής σύνθεσης των τάξεων (Δαφέρμου κ.ά., 2009).
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι υπέρ της διαφοροποιημένης διδασκαλίας και της συμπερίληψης, αλλά για να λειτουργήσουν αυτές οι προβλέψεις στην πράξη και στην τάξη, πρέπει το φάσμα των διαφορών στους προαναφερθέντες τομείς να είναι διαχειρίσιμο από τους εκπαιδευτικούς της τάξης και οι δυνατότητες των τελευταίων έχουν σαφώς τα όριά τους.
Τα προτεινόμενα μέτρα σε αυτό αποβλέπουν και δημιουργούν διαχειρίσιμες συνθήκες σχολικής τάξης, που συμβάλλουν στην αναβάθμιση της ποιότητας της προσφερόμενης εκπαίδευσης, προς όφελος των μαθητών και της χώρας.
Προεκτίμηση Σχολικής Ετοιμότητας σε Νήπια με Ενδεχόμενες Δυσκολίες
Εκφράστηκε και αιτιολογήθηκε ήδη η θέση ότι είναι τουλάχιστον προβληματικό να ομιλούμε για ακώλυτη εγγραφή μαθητών στην Πρώτη τάξη Δημοτικού με βάση την ημερομηνία γέννησης, αντιστοιχίζοντας αυτομάτως την ηλικία με τη γνωστική, γλωσσική και κοινωνική ωριμότητα και την «σχολική ετοιμότητα» στο επίπεδο που απαιτούν οι μαθησιακές διαδικασίες της Πρώτης τάξης Δημοτικού.
Άλλωστε παρόμοιες δυνατότητες, αλλά και υποχρεώσεις ορίζει το άρθρο 23 του νόμου 4559/2018, οι όροι του οποίου όμως πρέπει να διαφοροποιηθούν στο πνεύμα της πρότασης.
Σε αυτό συμβάλλει και η ύπαρξη σχετικών εργαλείων που μπορεί να αξιοποιήσει η Νηπιαγωγός (Θωμαΐδου και Μαντούδης 2006· Ράλλη και Μαριδάκη-Κασσωτάκη 2012) ή και η αρμόδια επιτροπή που έχει μεγαλύτερο κύρος, αναγκαίο για την ακρίβεια των διαγνώσεων και τη βαρύτητα των προτάσεων.
Προτείνεται, λοιπόν, να ορισθεί σε κάθε Διεύθυνση Εκπαίδευσης, με εισήγηση του Περιφερειακού Επόπτη Ποιότητας και απόφαση του Περιφερειακού Διευθυντή Εκπαίδευσης, ειδική επιτροπή ανά Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης αποτελούμενη από τον Επόπτη Ποιότητας της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας, έναν Σύμβουλο Ειδικής Αγωγής και ένα επιπλέον μέλος, κατά προτίμηση από το ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. ή/και σχολικό Ψυχολόγο.
Η Επιτροπή αυτή θα αξιολογεί βασικές παραμέτρους της «σχολικής ετοιμότητας» όσων νηπίων προτείνονται από τους Νηπιαγωγούς, αξιοποιώντας ήδη διαθέσιμα εργαλεία.
Οι Νηπιαγωγοί θα καλούνται τον Μάρτιο μήνα από τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης να αποστείλουν ονόματα νηπίων που θεωρούν ότι ενδέχεται να αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε τομείς που είναι σημαντικοί για την ανταπόκριση τους στις απαιτήσεις της Πρώτης τάξης Δημοτικού.
Μεταβατικές Διαδικασίες Κλιμακωτής Μετάβασης στην Ηλικία των Έξι Ετών
Η Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε. εισηγείται την εγγραφή στην Πρώτη τάξη όσων παιδιών έχουν την 1η Σεπτεμβρίου συμπληρώσει την ηλικία των έξι (6) ετών, ηλικία που ισχύει στην πλειονότητα των Ευρωπαϊκών χωρών, ενώ σε κάποιες ισχύει η ηλικία των επτά (7) ετών.
Παρόμοια πρόταση εξετάζει και το αρμόδιο υπουργείο της Κύπρου
Αυτό μάλιστα μπορεί να γίνει σταδιακά σε τέσσερα έτη, προσθέτοντας στα πέντε (5) έτη και τους οκτώ (8) μήνες έναν επιπλέον μήνα ανά έτος (5 χρονών και 9 μηνών, 5 χρονών και 10 μηνών κ.λπ.), για να μην δημιουργηθούν προβλήματα στο εκπαιδευτικό προσωπικό της Προσχολικής Αγωγής και το προσωπικό της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
Τονίζεται όμως ότι με το μέτρο της ετήσιας εγγραφής στην Πρώτη τάξη Δημοτικού εγγράφονται στην Πρώτη τάξη και μαθητές που έχουν ένα έτος διαφορά, παρά μία μέρα.
Για τη συγκεκριμένη ηλικία η εν λόγω διαφορά είναι σημαντική και αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος που πρέπει να διασφαλίζεται το μίνιμουμ της απαιτούμενης γλωσσικής, γνωστικής και κοινωνικής ετοιμότητας, που – μεταξύ άλλων – συμπεριλαμβάνεται στον ευρύτερο όρο «σχολική ετοιμότητα».
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 70.000 υποψήφιους ως 14/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 19/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
