Πρόταση για τη δημιουργία Ενιαίου Πολυτεχνικού Λυκείου και την ενιαιοποίηση Γενικής - Τεχνικής Παιδείας στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα

<<Δεν υπάρχουν εκπαιδευτικά προβλήματα,

υπάρχουν πολιτικά και οικονομικά προβλήματα που αντανακλούν στη εκπαίδευση>>

1.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Στις χώρες της Δυτ. Ευρώπης και της Βορ. Αμερικής ,μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο ,κάτω από την πίεση των κοινωνιών για περισσότερες και ουσιαστικότερες κοινωνικές αλλαγές ,ξεκίνησε μια αρκετά σοβαρή προσπάθεια δημιουργίας ενός ενιαίου τύπου Λυκείου ,βασισμένου στην αρχή ότι το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να παρέχει ισότιμη πρόσβαση στην γνώση ,να συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση των νέων και να διαθέτει μαζική χρηματοδότηση από το κράτος ,εξυπηρετώντας τις ανάγκες της κοινωνίας για μάθηση και επαγγελματική αποκατάσταση .Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ,και με αφορμή την οικονομική κρίση αυτής της περιόδου ,η προσπάθεια αυτή δεν ολοκληρώθηκε.

Το <<ενιαίο σχολείο >>,κάτω από το πρίσμα της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας που άρχισε να αναπτύσσεται ,ήταν πλέον ένα μη <<αποδοτικό >>και <<ακριβό>> σχολείο στην λειτουργία του ,αφού πλέον δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες της οικονομικής αγοράς και δεν εξασφάλιζε την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων του. Η φιλοσοφία που επικράτησε ,ήταν ότι το σχολείο έπρεπε να λειτουργεί ως επιχείρηση με κριτήρια την <<αποτελεσματικότητα>> και την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων για την μεγιστοποίηση του αποτελέσματος. Στην αποτυχία του εγχειρήματος του <<ενιαίου >> σχολείου σε αυτές τις χώρες ,συνετέλεσαν αποφασιστικά οι εξής παράγοντες: α)Ο συνδυασμός διδασκαλίας με χρησιμοποιούμενων  στην καθημερινότητα αρχαίων γλωσσών(Αρχαία Ελληνικά-Λατινικά) μαζί με επιλογές τεχνικών -επαγγελματικών μαθημάτων ,που επιβάρυνε και προκαλούσε σύγχυση στους μαθητές. β)Δεν υπήρχε οργανική ανασύνθεση της ύλης ,με αποτέλεσμα να υπάρχει μέσα από το αναλυτικό πρόγραμμα διχοτόμηση της θεωρίας και της πράξης και όχι συνθεσή τους (π.χ Φυσική και Αρχές Μηχανολογίας διακριτά και χωρίς σύνδεση μεταξύ τους αντικείμενα).γ)Στις τελευταίες τάξεις ,υπήρχαν διάφορες εξειδικεύσεις, όπου τις θεωρητικότερες και εκείνες που οδηγούσαν στο πανεπιστήμιο ,τις ακολουθούσαν οι μαθητές μεσαίων και ανώτερων κοινωνικών -οικονομικών στρωμάτων ,ενώ οι φτωχότεροι ακολουθούσαν τις επαγγελματικές εξειδικεύσεις. Με αυτόν τον τρόπο ,αντανακλώνταν  η διάκριση πνευματικής-χειρωνακτικής εργασίας στον ιεραρχικό και άνισο τρόπο κατανομής της εργασίας ,αλλά και η διάκριση των κοινωνικών-ταξικών στρωμάτων.

Πρώτος ,ο Ραμπελαί στα μέσα του 16ου αιώνα ,μίλησε για την  <<πρακτικοποίηση>> της εκπαίδευσης ,αμφισβήτησε τον  <<νοησιαρχικό>>  χαρακτήρα της και εναντιώθηκε στην διάκριση γενικής και πρακτικής εκπαίδευσης, αλλά και στην υπερβολική ενίσχυση του επαγγελματικού χαρακτήρα της μάθησης.

Ο Ντιούι,στις αρχές του 20ου αιώνα (ΗΠΑ),υποστήριξε ένα ενιαίο σχολείο εργασίας ,όπου η διδασκαλία γινόταν μέσω από επίλυση προβλημάτων και την σύνδεση με τον ερευνητικό προσανατολισμό(χρήση  project) ,με χαρακτηριστικά την ανυπαρξία λεπτομερούς αναλυτικού προγράμματος ,την έλλειψη εξωτερικής αξιολόγησης, την ευλυγισία του διδακτικού χρόνου, αλλά και την έλλειψη θεωρητικού υποβάθρου και σαφούς επαγγελματικού προσανατολισμού.

O Vygotsky,σε συνεργασία με τους Lunacharsky,Blonsky ,Rubinstein ,(ΕΣΣΔ),υποστήριξαν την ολόπλευρη πολυτεχνική μόρφωση μέσω συνδυασμού θεωρίας-πράξης,παραγωγικής διαδικασίας -φυσικής αγωγής. Η παιδαγωγική του θεωρία βασίστηκε στην ανάδειξη των βασικών επιστημονικών θεμελίων των παραγωγικών διαδικασιών και στην ανάπτυξη βασικών πρακτικών ικανοτήτων των μαθητών ,με στόχο την ανάπτυξη της πολύπλευρης προσωπικότητας των ανθρώπων και όχι τον θεωρητικισμό -κλασσικισμό και τον <<πολυεπαγγελματισμό>> ,στην βάση του μή διαχωρισμού της διανοητικής και χειρονακτικής εργασίας. O Vygotsky κριτίκαρε την αντίληψη ότι η αύξηση και διεύρυνση της εποπτικότητας στην διδασκαλίας (νέο λογισμικό,νέα βιβλία,φετιχισμός εποπτικότητας) οδηγεί στην ευκολότερη μάθηση .Κατά την θεωρησή του ,η παρασταστική απεικόνιση και η απλοποιημένη παρουσίαση σύνθετων γνωστικών διαδικασιών δεν σημαίνει ότι οι μαθητές αναπτύσσουν κριτική σκέψη,μνήμη και φαντασία.

Στην ΕΣΣΔ, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο ,αναπτύχθηκε με βάση την μαρξιστική -λενινιστική θεωρία ,ένα νέο εκπαιδευτικό σύστημα ,το οποίο είχε ως προτεραιότητα τις κοινωνικές ανάγκες και τις δεξιότητες -κλίσεις των ανθρώπων. Το καθήκον του σχολείου ήταν να παρέχει σε όλους, χωρίς εξαιρέσεις ,πλατιά γενική μόρφωση με πολυτεχνικό ορίζοντα ,όπου θα περιλάμβανε τις βάσεις της πολυτεχνικής μόρφωσης σε ικανοποιητικό βαθμό στους επιστημονικούς κλάδους επιλογής των μαθητών ,ώστε ο κάθε άνθρωπος να είναι κοινωνικά -γενικά μορφωμένος και τέλειος γνώστης της ειδικοτητάς του στο βασικό επίπεδο. Η γενική φιλοσοφία του σχολείου ήταν να δίδεται γενική -πολυτεχνική μόρφωση με βασικές γνώσεις ειδικότητας εως τα 17 και έπειτα εξειδικεύση με πρακτική άσκηση ,θεσμοθετημένη και ελεγχόμενη από το σχολείο ,με κρατική αρωγή,με την προσθήκη ειδικών μαθημάτων σε συνδυασμό με την φιλοσοφία της πολυτεχνικής μόρφωσης .Τα κύρια σημεία του εκπαιδευτικού συστήματος που εφαρμόστηκε ήταν:

1)Ανάπτυξη δραστηριότητας και αυτοτέλειας των μαθητών ,συλλογικότητας ,ενότητας και συνύφανσης όλων των πτυχών της διαπαιδαγώγησης.

2)Συντέλεση στην εκπαίδευση/δημιουργία ολόπλευρα αναπτυγμένων μορφωτικά και πολυτεχνικά ανθρώπων.

3)Τελειοποίηση της πολυτεχνικής εκπαίδευσης ,που θα παρέχει σε όλους τους μαθητές ,αλλά και στους αποφοίτους των σχολείων Μ.Ε ,την ευρεία δυνατότητα επιλογής του επιστημονικού κλάδου ,που επιθυμούν να ακολουθήσουν.

4)Καθιέρωση υποχρεωτικής ,δημοσίας και δωρεάν σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης ,και ειδικότερα στα σχολεία Μ.Ε καθιέρωση της γενικής -πολυτεχνικής (θεωρητική -πρακτική γνώση για όλους τους βασικούς κλάδους παραγωγής )εκπαίδευσης για όλους τους μαθητές εως 17 ετών, με πρόνοια για τους ενηλίκους για ανάπτυξη της επαγγελματικής εκπαίδευσης με πέρασμα στην πολυτεχνική.

5)Η διεύρυνση -βάθεμα της πολυτεχνικής μόρφωσης, σύμφωνα με την δυναμική ανάπτυξης της παραγωγής προς όφελος της κοινωνίας(όχι της αγοράς).

6)Συγκερασμός -Συγχώνευση των γενικών σχολείων με την τεχνικοεπαγγελματική εκπαίδευση με α)υποχρεωτική διεύρυνση στην Τ.Ε.Ε των μαθημάτων γενικής μόρφωσης ,προσαρμοζόμενα στις ανάγκες των μαθητών ,ώστε σταδιακά να υπάρχει άνοδος του μορφωτικού επιπέδου β)έμπρακτη εξασφάλιση και πέρασμα στην πολυτεχνική μόρφωση και στην πρακτική άσκηση ,υπό τον έλεγχο του κράτους.

7)Λήψη μέτρων ,ώστε να μην μετατραπούν τα σχολεία σε σχολές στενής και πρόωρης επαγγελματικής  εξειδικεύσης, να γίνει επέκταση της γενικής μόρφωσης στην ΤΕΕ και πραγματοποίηση σεμιναρίων για τους καθηγητές όλων των βαθμίδων στις νέες τεχνολογίες ,στην πολυτεχνική μόρφωση και στην πρακτική άσκηση.

2.Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Στις αρχές του 20ου αιώνα ,οι Γληνός και Δελμούζος ,ξεκίνησαν μία εισαγωγή των διδακτικών μεθόδων του σχολείου Εργασίας.Ο Γληνός επέκρινε τον επιλεκτικό χαρακτήρα του περιεχομένου του ελληνικού σχολείου που καταντούσε τους μαθητές αμόρφωτους και αγράμματους .Για πάρα πολλά χρόνια ,το ελληνικό σχολείο ,με αυταρχικό ,νοησιαρχικό και επιλεκτικό χαρακτήρα ,παρά τις επικρίσεις από προοδευτικούς εκπαιδευτικούς ,λόγω των ιδιομορφιών του αστικού πολιτικού συστήματος,παρέμεινε στο απυρόβλητο από την κοινωνία διότι εως τα μέσα της δεκαετίας του 1980,εξασφάλιζε εργασία στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα στην συντριπτική πλειοψηφία των αποφοίτων του. Στα μέσα αυτής της δεκαετίας ,μέσα από μία προοδευτική διάθεση αλλαγής  του εκπ/κού συστήματος ,δημιουργήθηκε το Πολυκλαδικό Λύκειο,το οποίο παρά τις εγγενείς του αδυναμίες να εξελιχθεί σε ένα πραγματικά Ενιαίο Πολυτεχνικό Σχολείο,ήταν στην αντίθετη κατεύθυνση από την γενικότερη κατεύθυνση της εκπ/σης στις δυτικές χώρες.Από την επιστημονική και συνδικαλιστική πλευρά ,το Πολυκλαδικό Λύκειο ήταν μια αναιμική απάντηση στο αίτημα του εκπαιδευτικού για ενιαίο πολυτεχνικό,δωρεάν και δημόσιο σχολείο.Τελικά το Πολυκλαδικό Λύκειο ,λόγω των εγγενών αδυναμιών στην σχεδιασή του, αλλά και της επικράτησης της νεοφιλελεύθερης φιλοσοφίας ,δεν κατόρθωσε να επικρατήσει ως μοντέλο και να εκπληρώσει τις προσδοκίες της κοινωνίας  για οικονομική αποτελέσματικότητα και κοινωνική δικαιοσύνη.

Από την δεκαετία του 1990,το ελληνικό σχολείο δεν <<αποκαθιστά >>πλέον τους αποφοίτους του, σύμφωνα με τις κοινωνικές προσδοκίες. Επικρατεί πλέον η νεοφιλελεύθερη άποψη ,ότι αυτό το σχολείο είναι <<ακριβό>> και <<αναποτελεσματικό>>και πλέον ,με βάση τα πρότυπα των δυτικών χωρών , θα πρέπει να αποκοπεί σταδιακά από το δημόσιο έλεγχο με την εισαγωγή χορηγών και την διασύνδεση με την οικονομική αγορά ,που εντέλει θα καθορίζουν το περιεχόμενο του. Ταυτόχρονα μεγάλωσε η φορμαλιστική διάσταση Γενικού-Τεχνικού Λυκείου,όχι μόνο συμβολικά ,αλλά και πρακτικά ,αντανακλώντας και διαιωνίζοντας τον διαχωρισμό νού -χεριού.Το ελληνικό σχολείο ,ειδικότερα από τα μέσα της δεκαετίας του 1990,ξεκίνησε εκ νέου το βάθεμα του διαχωρισμού θεωρίας-πράξης,καλλιέργησε την όξυνση της διάστασης μαθητή-καθηγητή,τον χωρισμό των μαθητών με βάση την βαθμολογία ,τις διακρίσεις και τα βραβεία ,τον χωρισμό του σχολείου από την φύση ,την κοινωνική ζωή και τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα.

Οι νόμοι Αρσένη 2525 και 2640/1998,για το Γενικό Λύκειο και την ΤΕΕ ανέτρεψαν το τοπίο << εκπαίδευση-αποκατάσταση >> και αναπαρήγαγαν  παλαιότερα καταστροφικά μοντέλα καπιταλιστικών χωρών.

Διεύρυναν το εξεταστικό πλέγμα του γενικού λυκείου  και παρά την γιγάντωση των ειδικοτήτων της ΤΕΕ ,μέσω της υποβάθμισης της σημασίας της γενικής ,έστω και με την νοησιαρχική της μορφή, μόρφωση, και με την στενή εξειδικεύση, οδηγούσαν την ΤΕΕ εκτός βασικού κορμού του σχολείου. Το μοντέλο αυτό ήταν καταδικασμένο σε αποτυχία διότι ,παρά τις προσπάθειες στηριξής του από τη άρχουσα  τάξη ,απαξιώθηκε από την κοινωνία ,τους μαθητές και τους καθηγητές,γιατί προωθούσε την υπερβολική παραπαιδεία ,εξαντλούσε σωματικά και ψυχικά ,ενώ όσο αφορά την ΤΕΕ,οδηγούσε σε ένα σχολείο που ήταν και χώρος εργασίας,χωρίς ολόπλευρη πολυτεχνική μόρφωση ,αλλά σε εξειδίκευση σε συγκεκριμένη θέση εργασίας .Οι νόμοι για την λυκειακή  εκπαίδευση του 2007,ενώ φαινομενικά επανέφεραν το σύστημα σε παλαιότερα μοντέλα (ΓΕΛ-ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ  ,όπως ΓΕΛ-ΤΕΛ-ΤΕΣ),εισήγαγε την έννοια της δια βίου εκπαίδευσης, οπού πλέον το σχολείο θα υπακούει στις οικονομικές ανάγκες της αγοράς και θα προωθεί την ανταγωνιστικότητα, την εργασιακή ευελιξία και την απασχολησιμότητα. Σκοπός ήταν ο ξεπεσμός του σχολείου σε οργανισμό που θα παρείχε στενή εξειδίκευση-κατάρτιση ,που θα τροφοδοτούσε την αγορά με στενά εξειδικευμένο και αναλώσιμο εργατικό δυναμικό ,που κατά την διάρκεια της επαγγελματικής ζωής των αποφοίτων του, θα πρέπει να επανακαταρτίζεται σε νέες εξειδικεύσεις που αναζητούν οι επιχειρήσεις ,χωρίς να λαμβάνουν υπόψην το επιστημονικά τεκμηριωμένο γεγονός,ότι οι δεξιότητες που προσφέρει μια κατάρτιση δίχως ολόπλευρη μόρφωση ,απαξιώνονται γρήγορα από την τεχνολογική εξέλιξη. Ο νόμος 4186/2013,μεσούσης της κρίσεως ,προώθησε ακόμα περισσότερο την νεοφιλελεύθερη φιλοσοφία για τον διαχωρισμό των μαθητών σε ικανούς και μη ικανούς . Καθιέρωσε το Γενικό Λύκειο ως εξεταστικοκεντρικό σχολείο ,εμβαθύνοντας την ακριβοπληρωμένη αμάθεια και τον γιγαντισμό της παραπαιδείας.Στην ΤΕΕ,καθιέρωσε την μαθητεία με τέτοιον τρόπο ,ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες της αγοράς σε φθηνό εργατικό δυναμικό ,σε ειδικότητες που σταδιακά θα καθόριζαν οι επιχειρήσεις και όχι οι  κοινωνικές ανάγκες και οι δεξιότητες των μαθητών. Θεσμοθέτησε τα μεταγυμνασιακά  ΙΕΚ(ΣΕΚ),στα οποία θα <<στοίβαζαν>> τους απορριπτόμενους από το εξοντωτικό σύστημα εξετάσεων, προσφεροντάς τους μια κατώτερη κατάρτιση-εξειδίκευση,αρχίζοντας να παραχωρεί την ΤΕΕ σταδιακά στην ιδιωτική εκπαίδευση, καταργώντας τομείς και ειδικότητες από το δημόσιο σχολείο.

Συμπερασματικά ,η δομή του ελληνικού σχολείου, διαχρονικά ευνοεί την ταξικοποίηση των μαθητών ,προωθώντας τους μαθητές από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, που έχουν το οικονομικό κεφάλαιο για την αγορά εκπαιδευτικών υπηρεσιών και σπρώχνοντας τους υπολοίπους προς μορφές κατώτερης εκπαίδευσης ,απαξιώνει τον δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα του ,διαχωρίζει τους μαθητές σε <<καλούς >>και <<κακούς>> με βάση τις εξετάσεις ,καταπνίγει  τα ταλέντα και τις δεξιότητες των μαθητών, αυξάνει τον στείρο ανταγωνισμό και αναπαράγει τις κοινωνικές ανισότητες ,συρρικνώνοντας την μορφωτική εκπ/κη διαδικασία προς όφελος μίας μονοδιάστατης και χρησιμοθηρικής  εκπ/σης που τροφοδοτεί την παραπαιδεία.

3.ΤΙ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΛΟΥΜΕ; Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΧΟΜΕΝΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ.

Από την παραπάνω ανάλυση, εξάγεται το συμπέρασμα ότι το ελληνικό εκπ/κό σύστημα ,δεν ήταν απλώς ένα πεδίο πειραματισμών <<ανόητων >>και <<αδαών>> υπουργών Παιδείας ή ένα σύστημα που καθοριζόταν οργανωτικά και λειτουργικά από την μεγάλη μάζα των καθηγητών. Το σχολικό σύστημα στην Ελλάδα καθοριζόταν και καθορίζεται εως σήμερα από τις ανάγκες της εκάστοτε άρχουσας τάξης ,ξένης και ελληνικής ,ανάλογα με τις συνθήκες της οικονομικής αγοράς ,διαμορφώνοντας ανθρώπους και συνειδήσεις υποταγμένες στην ορθότητα και την αυθεντία του κρατούντος πολιτικού συστήματος ,με την συνεργασία ,δυστυχώς ενός μέρους του συνδικαλιστικού κινήματος των εκπαιδευτικών που βρίσκεται σε συνεργασία με την άρχουσα τάξη.

Στα τελευταία χρόνια ,φαίνεται όλο και πιο καθαρά η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΟΣΑ στην διαμόρφωση ενός νέου συστήματος εκπαίδευσης,συνδεδεμένο στενά με τον ιδιωτικό τομέα και την αγορά ,αποκομμένο από τον δημόσιο χαρακτήρα της μόρφωσης και τις κοινωνικές ανάγκες. Οι λεγόμενες <<μεταρρυθμίσεις >> στην ΤΕΕ καταδεικνύουν προς ποιά κατεύθυνση βαδίζουμε. Ποια ,λοιπόν, η απάντηση των μαχόμενων εκπαιδευτικών;

Για τους προοδευτικούς καθηγητές ,που έχουν κουραστεί και απαξιωθεί από αυτό το σύστημα, η απάντηση είναι ξεκάθαρη:

ΕΝΙΑΙΑ ΜΕΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, που θα δίνει επιστημονικά βασισμένη γενική-πολυτεχνική μόρφωση ,που θα ανταποκρίνεται στην θέση των βάσεων της εκβιομηχάνισης της χώρας ,την ανάπτυξη της αγροτικής-κτηνοτροφικής οικονομίας, την εκμηχανοποίηση της εργασίας και τις λοιπές κοινωνικές δραστηριότητες ,με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι της Ε.Ε ,του ΟΟΣΑ, του ΔΝΤ και της ελληνικής άρχουσας τάξης ,ώστε ο κάθε μαθητής να κατανοήσει το γνωστικό επίπεδο του κλάδου που θα παρακολουθήσει για την επαγγελματική του αποκατάσταση σε συνδυασμό με την τεχνολογική εξέλιξη ,αλλά και να πάρει την γενική εκείνη μόρφωση ,που θα τον μετατρέψει  σε ενεργό και σκεπτόμενο προς όφελος της κοινωνίας πολίτη.

Αυτό θα γίνει του Ενιαίου δωδεκάχρονου ,υποχρεωτικού ,δωρεάν σχολείου(συν 2 χρόνια προσχολική αγωγή ),όπου θα παρέχει στην λυκειακή  βαθμίδα γενική-πολυτεχνική μόρφωση (συγκερασμός Γενικού-Τεχνικού λυκείου =Ενιαίο Πολυτεχνικό Λύκειο ,όχι η ΤΕΕ  εκτός 12χρονης),με διάχυση της πολυτεχνικής μόρφωσης στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο με ποικίλες μορφές. Στο νέο Ε.Π.Λ, θα δίνεται η δυνατότητα της απόκτησης ενός και ενιαίου απολυτηρίου-πτυχίου,που θα εξασφαλίζει τα βασικά επαγγελματικά δικαιώματα του επιστημονικού -επαγγελματικού κλάδου ,στον οποίο φοίτησαν, συν την δυνατότητα της επαγγελματικής εξειδίκευσης στον κλάδο αποφοιτησής τους από το σχολείο σε χρόνο 1-2 ετών,ανάλογα με την ειδικοτητά τους,μέσα στον χώρο του σχολείου,με συνδυασμό ανωτέρου επιπέδου επαγγελματικών μαθημάτων που θα εμβαθύνουν στο γνωστικό αντικείμενο της ειδικότητας και πρακτικής άσκησης,που θα αμοίβεται κανονικά και θα εποπτεύεται αυστηρά με όρους και κανόνες από το σχολείο και θα πραγματοποιείται ως επι το πλείστον σε δημόσιους φορείς.

Ο στόχος της μετεκπαίδευσης είναι η απόκτηση και η πιστοποίηση ολοκληρωμένων γνώσεων ,ενός ολοκληρωμένου γνωστικού αντικειμένου ως επάγγελμα ,με καθιερωμένα και αναβαθμισμένα επαγγελματικά δικαιώματα(χωρίς απαίτηση ενσήμων),που θα αποκτούνται με εξετάσεις πιστοποίησης  του Υπουργείου Παιδείας,όπου τον πρωταρχικό ρόλο θα τον έχουν οι καθηγητές Μ.Ε.Το απολυτήριο -πτυχίο του Ε.Π.Λ θα παρέχει τα κατοχυρωμένα -βασικά επαγγελματικά δικαιώματα (χωρίς απαίτηση ενσήμων) σε κάθε αποφοιτό του ανάλογα με τον κλάδο ,που είναι διαχρονικά η  βασική αδυναμία του ΓΕΛ.

Ο χαρακτήρας του Ε.Π.Λ θα πρέπει να είναι μακριά από τον εξεταστικοκεντρικό χαρακτήρα ,να πάψει να είναι προθάλαμος για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και να έχει αυτοδύναμο εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό ρόλο. Οι αντικειμενικοί και πρωταρχικοί στόχοι μίας τέτοιας αλλαγής του εκπαιδευτικού συστήματος είναι:

α)Ανάπτυξη γενικής μόρφωσης για την κατάκτηση των πολιτιστικών, ανθρωπίνων, κοινωνικών  και περιβαλλοντικών αξιών.

β)Ανάπτυξη των ταλέντων, δεξιοτήτων και των ιδιαίτερων ικανοτήτων των μαθητών.

γ)Ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας

δ)Κατάκτηση της γενικής γνώσης για την κατανόηση των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων.

ε)Ανάπτυξη του αισθήματος της συλλογικότητας ,συναδελφικότητας, συνεργασίας ,ισότητας και δημοκρατίας.

στ)Απόκτηση βασικών γνώσεων-δεξιοτήτων στον επιστημονικό κλάδο επιλογής ,συνοδευμένα απαραίτητα από την πρακτική εφαρμογή μέσω εργαστηρίων και εργαστηριακών μαθημάτων ,με σεμινάρια και με τακτικές οργανωμένες επισκέψεις σε αντίστοιχους εργασιακούς χώρους.

ζ)Καθιέρωση συνεχόμενου και οργανωμένου επαγγελματικού σχολικού προσανατολισμού με την ενεργή συμμετοχή εξειδικευμένων επιστημόνων που θα τον πλαισιώνουν(παιδοψυχολόγοι, κοινωνικοί  λειτουργοί ,ψυχίατροι κτλ) από το δημοτικό ακόμα, που με επιστημονικές μεθόδους ,θα αναδεικνύει τα ταλέντα και τις κλίσεις των μαθητών και θα τους βοηθήσουν στην επιλογή του κλάδου .

η)Αλλαγή ριζική όλων των αναλυτικών προγραμμάτων και των συγγραμμάτων στην βάση ανάπτυξης του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα που πρέπει να έχει  η εκπαίδευση και απόρριψη του εξεταστικοκεντρικού συστήματος,αναδεικνύοντας τον άνθρωπο και όχι την αυθεντία του συστήματος.

θ)Κατάργηση των ΙΕΚ και των ΚΕΚ ως μεταλυκειακές μορφές κατάρτισης.Έχει αποδειχθεί η αποτυχία τους και ότι δεν προσφέρουν τίποτα περισσότερο από μια κατάρτιση χαμηλού επιπέδου ,χωρίς επαγγελματικά δικαιώματα για τις περισσότερες ειδικότητες ,απορροφώντας χρήσιμους πόρους ,που θα μπορούσαν να δοθούν για την ενίσχυση των δομών και των εργαστηρίων των νέων Ε.Π.Λ.

ι)Νέοι διορισμοί καθηγητών ,όλοι οι καθηγητές να είναι μόνιμοι με σταθερή οργανική θέση ,όλες οι σχολικές μονάδες να υπάγονται στο Υπουργείο Παιδείας . Να υπάρχει δυνατότητα σε δήμους και περιφέρειες ,υπό την αιγίδα και τον έλεγχο του Υπουργείου Παιδείας ,με μόνιμους καθηγητές να ιδρύσουν μεταλυκειακές σχολές που τα εξειδικευμένο  αντικειμενό τους, να συνδέεται με την τοπική παράδοση και οικονομία (πχ Σχολή Κτηνοτροφίας,Υφαντουργίας ,Γαλακτοκομίας Αργυροχρυσοχοϊας κτλ).

4 .Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΜΑΣ

Η παρακάτω πρόταση ,η οποία κατατίθεται από μία ομάδα καθηγητών που εργάζονται σε γενικά και τεχνικά λύκεια, αλλά και σε γυμνάσια ,βασίζεται στην παραπάνω φιλοσοφία που αναλύθηκε παραπάνω,ως μια μεταβατική πρόταση προς το ΕΠΛ.Για να πραγματοποιηθεί ,θα πρέπει να ξεκινήσουν οι διαδικασίες για την αλλαγή της εκπ/σης με βάση τους στόχους που τέθηκαν παραπάνω .Επίσης ,επειδή όλα τα αντικείμενα της πολυτεχνικής μόρφωσης με την εξέλιξη της τεχνολογίας έχουν γιγαντωθεί  μεταβατικά θα δίνεται μια σφαιρική γνώση της πολυτεχνικής μόρφωσης  και μέσα από τα μαθήματα γενικής παιδείας που στις τελευταίες τάξεις ,θα έχουν  έναν μεγαλύτερο προσανατολισμό προς τον κλάδο επιλογής. Παρακάτω ,αναλύεται η δομή του ενιαίου σχολείου στην μεταβατική του μορφή και το ωρολόγιο πρόγραμμα ανά τάξη, που αντικατοπτρίζει  την παραπάνω φιλοσοφία.
 

Ε.Π.Λ

Θα καθιερωθούν επαγγελματικά δικαιώματα στους κλάδους που δεν υπάρχουν .Προτείνεται ως εξής:

-Φιλολογικός-Ιστορικός τομέαςΥπάλληλοι γραφείου-υπηρεσιών,υπάλληλοι σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Απόκτηση επιπέδου Β2 δύο ξένων γλωσσών,με κρατική πιστοποίηση ,δωρεάν μέσω εξετάσεων.

-Παιδαγωγικός τομέας: Υπάλληλοι σε δημοτικούς και ιδιωτικούς παιδικούς σταθμούς ,βοηθοί εκπ/κού προσωπικού σε δημοτικά σχολεία

-Κοινωνικών-Ανθρωπιστικών Επιστημών τομέας: Υπάλληλοι σε κοινωνικές υπηρεσίες και προγράμματα απεξάρτησης, βοηθοί κοινωνικής εργασίας, βοηθοί σε ιατρικά γραφεία ψυχολόγων -ψυχιάτρων και σε ψυχιατρικές κλινικές.

-Ξένων γλωσσών τομέας :Δυνατότητα απόκτησης με πιστοποίηση από το  κράτος ,μέσα από το σχολείο, επιπέδου Γ1 δύο ξένων γλωσσών,  δωρεάν, βοηθοί ξεναγών ,ξενοδοχοϋπάλληλοι ,διοικητικό προσωπικό.

-Νομικός τομέας: Υπάλληλοι σε δικαστήρια, γραμματείς σε δικηγορικά γραφεία και συμβολαιογραφεία.

-Ναυτικός κλάδος: Υπάρχουν επαγγελματικά δικαιώματα,και θεωρείται ότι δεν υπάρχει εξειδίκευση,αφού παραπάνω υπάρχει αναγνωρισμένη κρατική σχολή.

-Αθλητικός κλάδος: Απαιτείται περαιτέρω μελέτη για τον κλάδο αυτόν λόγω των ιδιαιτεροτήτων του.

-Καλλιτεχνικός κλάδος:ι)Μουσικός -Υπάλληλοι σε ωδεία, βοηθοί δασκάλων ωδικής

                                      ιι)Ζωγραφικής-Γλυπτικής: Υπάλληλοι σε μουσεία και      αρχαιολογικούς  χώρους, υπάλληλοι σε γραφεία εκτίμησης έργων τέχνης.  

                                      ιιι)Θεατρικών σπουδών: Υπάλληλοι θεατρικών οργανισμών και αρχαίων θεάτρων, βοηθοί φροντιστή και βοηθοί σκηνοθέτη.

Στους υπόλοιπους τομείς ,υπάρχουν επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 3 ,τα οποία θα πρέπει να εκσυγχρονισθούν και να κατοχυρωθούν..

-Θετικός-Πολυτεχνικός κλάδος :ι)Χημικός-Υπάλληλοι σε χημικά εργαστήρια,σε υπηρεσίες ελέγχου τροφίμων, σε χημικές και φαρμακευτικές  βιομηχανίες.

Στους υπόλοιπους τομείς ,υπάρχουν επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 3 ,τα οποία θα πρέπει να εκσυγχρονισθούν και να κατοχυρωθούν.

-Κλάδος Ιατρικός-κλάδος Υγείας: Υπάρχουν επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 3 ,τα οποία θα πρέπει να εκσυγχρονισθούν και να κατοχυρωθούν. Επίσης στον τομέα Βιολογίας-Βοηθοί μικροβιολόγου ,υπάλληλοι σε ιατρικά κέντρα ,κλινικές και ιατρεία. Στον τομέα Οδοντοτεχνικής-Οδοντιατρικής, να εργάζονται ως βοηθοί οδοντιάτρου επιπλέον.

Στους υπόλοιπους τομείς ,υπάρχουν επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 3 ,τα οποία θα πρέπει να εκσυγχρονισθούν και να κατοχυρωθούν.

-Οικονομικός Κλάδος: Υπάρχουν επαγγελματικά δικαιώματα επιπέδου 3 ,τα οποία θα πρέπει να εκσυγχρονισθούν και να κατοχυρωθούν.

Στην μετεκπαίδευση, θα δίνονται, ανάλογα με την ειδίκευση, αναβαθμισμένα επαγγελματικά δικαιώματα, επιπέδου 4(ΙΕΚ),μελετημένα ορθολογικά από τους συναδέλφους ,ώστε να είναι ξεκάθαρα και κατοχυρωμένα, με εξετάσεις πιστοποίησης, όπως περιγράφηκε παραπάνω. Σε όλους τους τομείς που δεν δίνεται άμεσα η δυνατότητα μέσω εξετάσεων να παρθεί πτυχίο ξένων γλωσσών, θα δίνεται η δυνατότητα μέσω παρακολούθησης ειδικών μαθημάτων ξένων γλωσσών μετά το Λύκειο, να δίνεται η δυνατότητα αυτή ,μέσα στο σχολείο, για τους αποφοίτους του και με κρατικές ,δωρεάν εξετάσεις.

Φυσικά ,αυτό το σχέδιο ,θα υπαχθεί σε περαιτέρω ανάλυση και διορθώσεις από τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις συναδέλφων,οι οποίες είναι επιθυμητές και καλοδεχούμενες.

Στους πιο κάτω πίνακες ,προτείνεται για κάθε τάξη ,το αντίστοιχο ωρολόγιο πρόγραμμα. Επισημαίνουμε ,ότι παρά την μείωση ωρών των τεχνικών μαθημάτων, είναι απολύτως δυνατόν να μην υπάρξει πρόβλημα στο ωράριο των συναδέλφων των τεχνικών ειδικοτήτων, όπως επίσης και από την πλευρά των συναδέλφων των μαθημάτων γενικής παιδείας ,λόγω της  ενιαιοποίησης   του Λυκείου και της μη ύπαρξης κατευθύνσεων με την λήψη δύο μέτρων: α) Μείωση του διδακτικού ωραρίου στα επίπεδα του 2013 και β)Μείωση των μαθητών σε 20 ανά τμήμα στην θεωρία και σε 15 στα εργαστήρια αρχικά ,

με περαιτέρω μείωση στο μέλλον.

ΚΛΑΣΣΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Α ΤΆΞΗ

Β' ΤΑΞΗ

Γ ΤΑΞΗ

ΘΕΤΙΚΟΣ-ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Α ΤΑΞΗ

Β ΤΑΞΗ

Γ'ΤΑΞΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Α ΤΑΞΗ

Β ΤΑΞΗ

Γ ΤΑΞΗ

ΤΟΜΕΑΣ ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΥΓΕΙΑΣ-ΠΡΟΝΕΙΑΣ

ΑΤΑΞΗ

Β ΤΑΞΗ

Γ ΤΑΞΗ

Υ.Γ.Παρότι υπάρχουν μονόωρα μαθήματα,θα πρέπει μελλοντικά να ληφθεί πρόνοια για να γίνουν όλα τα μαθήματα το ελάχιστο δίωρα για την καλύτερη διδασκαλία τους.

-ΠΡΟΤΑΣΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ

Όπως γίνεται αντιληπτό, μια τέτοια αναδιάρθρωση του Λυκείου, θα φέρει αναγκαστικά και μετατροπή -επέκταση-τροποποίηση  των υπάρχουσων  δομών και δημιουργία νέων Εμείς προτείνουμε:

-Σε κάθε σχολείο εντός μεγάλων αστικών συγκροτημάτων, να λειτουργούν 2 κλάδοι, πλήν του αθλητικού, ναυτικού και καλλιτεχνικού ,λόγων της ιδιατερότητας τους, προκειμένου να αποφευχθεί ο γιγαντισμός των σχολειών και να είναι ευκολότερη και πιό  ευέλικτη η λειτουργία τους. Σε κάθε κλάδο ,θα πρέπει να διερευνηθεί σε κάθε σχολείο ποιες ειδικότητες θα υπάρχουν ,με τέτοιον τρόπο, ώστε σε κάθε δημοτικό τομέα  να υπάρχουν όλες οι ειδικότητες,ι σομερώς κατανεμημένες στα σχολεία του κάθε δημοτικού διαμερίσματος ή σε διπλανό δημοτικό διαμέρισμα, στις περιπτώσεις ειδικοτήτων με <<βαριά >>εργαστήρια ,σε πρώτη φάση.

-Στα παλαιά ΓΕΛ, ανάλογα με την διαθεσιμότητα αιθουσών και χώρων, μπορούν να εγκατασταθούν εργαστήρια ειδικοτήτων, που δεν διαθέτουν <<βαριά εργαστήρια>>, όπως των κλάδων υγείας-ιατρικός,οικονομίας -διοίκησης, των τομέων πληροφορικής  και χημείας του πολυτεχνικού κλάδου ,με σκοπό να αποφευχθούν όσο είναι δυνατόν οι μετακινήσεις μαθητών στα εργαστηριακά κέντρα. Επίσης στα σχολεία που θα έχουν θεωρητικό κλάδο να ιδρυθούν εργαστήρια ξένων γλωσσών ,που θα χρησιμοποιηθούν για τον τομέα ξένων γλωσσών ,για το έτος μετεκπαίδευσης και για το φροντιστηριακό έτος άλλων τομέων. Στα παλαιά ΕΠΑΛ και Ε.Κ, να ενισχυθούν τα  υπάρχοντα εργαστήρια των ειδικοτήτων ,ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν σε αυξημένη προσέλευση μαθητών, ειδικά στον θετικό -πολυτεχνικό κλάδο ,όπου τα εργαστήρια των ειδικοτήτων θα πρέπει να επεκταθούν  και να εκσυγχρονισθούν, ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες των τομέων-ειδικοτήτων,και το έτος της μετεκπαίδευσης.

-Σε περιοχές πόλεων όπου δεν υπάρχουν  εργαστηριακά κέντρα  κoντά , ή τα ήδη υπάρχοντα καλύπτουν μεγάλες περιοχές ,προτείνεται η ίδρυση  νέων εργαστηριακών κέντρων σε υπάρχουσες δομές(π.χ στη Πάτρα, στο 3ο ΕΠΑ.Λ (Νότιο διαμέρισμα)με εργαστήρια των κλάδων υγείας-ιατρικό και οικονομικό ,στο 4ο ΕΠΑ.Λ (Βόρειο διαμέρισμα),με εργαστήρια του θετικού -πολυτεχνικού τομέα)  ή σε νέες δομές που θα εξυπηρετούν πιο απομακρυσμένες αστικές περιοχές(π.χ στην Πάτρα, περιοχή Ρίου -Καστριτσίου,  Βραχνεϊκων)για τον περιορισμό των μετακινήσεων των μαθητών.

-Οι πόροι για τις αλλαγές αυτές  να παρθούν από την χρηματοδότηση των ΙΕΚ,που θα καταργηθούν, και από ενίσχυση των κονδυλίων για την παιδεία ,νέοι διορισμοί εκπαι δευτικών  για την ενίσχυση των σχολείων, με πολιτική απόφαση της κυβέρνησης.

-Τα υπάρχοντα σχολικά συγγράμματα ,θα τεθούν υπό την κρίση των μάχιμων εκπαιδευτικών ,οι οποίοι ,θα κρίνουν την επάρκεια επιστημονικά και παιδαγωγικά των σχολικών βιβλίων και μέσω των σχολικών συμβούλων ,η γνώμη τους θα προωθείται στο Υπουργείο, για να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές και αποσύρσεις βιβλίων, αν είναι απαραίτητο.

-Στις περιοχές εκτός μεγάλων αστικών κέντρων(π.χ δήμος  Δυτ.Αχαϊας),όπου οι αποστάσεις ,είναι μεγάλες, είναι δυνατόν να έχουν   όλα τα απομακρυσμένα σχολεία από την έδρα του δήμου, τον θεωρητικό , οικονομικό κλάδο, την ειδικότητα βιολογίας από τον κλάδο υγείας ,καθώς και την ειδικότητα της πληροφορικής  από τον κλάδο πολυτεχνικό-θετικό ,ενώ ο υπόλοιπος  θετικός -πολυτεχνικός και υγείας-ιατρικός θα είναι στα σχολεία της έδρας του δήμου. Θα πρέπει να γίνει εκσυγχρονισμός των εργαστηρίων στα ΕΠΑ.Λ των εδρών των δήμων ή παλαιών δήμων ,αν υπάρχουν και ίδρυση των αντιστοίχων εργαστηρίων στα σχολεία της περιοχής, με πόρους  που θα ανακτηθούν και από τον περιορισμό μετακινήσεων των μαθητών ,εφόσον ο κάθε δήμος θα προβλέπεται να καλύπτει σχεδόν το σύνολο των ειδικοτήτων του Λυκείου .σε πρωϊνό  και εσπερινό ωράριο

-Ειδικά για τον τομέα Γεωπονίας προτείνεται ένα μεγάλο μέρος των εργαστηρίων του να γίνεται σε αγροτικές καλλιέργειες και εγκαταστάσεις του δημοσίου( σε δημόσια γη),ώστε να υπάρχει καλύτερη γνώση του αντικειμένου και τα προϊόντα να δίδονται δωρεά στην τράπεζα τροφίμων των Δήμων.

Με βάση τα παραπάνω ,θα επανέλθουμε με νέο κείμενο σχετικά με την αξιοποίηση και την επέκταση των υπαρχουσών δομών στον Δήμο Πατρέων.

5.ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Είναι κατανοητό ,ότι πρέπει να αλλάξει το όλο πλαίσιο και φιλοσοφία λειτουργίας του ελληνικού σχολείου ,και του Λυκείου ειδικότερα. Το σχολείο αυτό δεν απαντά στις κοινωνικές ανάγκες και δεν αναδεικνύει τα ταλέντα και τις κλίσεις των παιδιών. Δημιουργεί ανθρώπους λειτουργικά αναλφάβητους ,χωρίς κρίση ,έρμαια στις διαθέσεις των εκάστοτε κρατούντων. Η προτασή μας είναι καθαρά μεταβατική με στόχο να οδηγήσει στο πραγματικά ενιαίο πολυτεχνικό σχολείο, όπου θα έχει πραγματωθεί η ουσιαστική επαφή του μαθητή με τους παραγωγικούς τομείς της κοινωνίας, με το φυσικό περιβάλλον, με την κοινωνική ζωή, με τον άνθρωπο και τα προβληματά του, ως ενεργός πολίτης και άνθρωπος με τις ιδιαιτερότητες και τα ταλέντα του και όχι ως γρανάζι του συστήματος. Και απαντώντας σε τυχόν επικρίσεις κάποιων, ότι εφαρμόζονται μέθοδοι και παιδαγωγικές φιλοσοφίες παλαιότερων ετών, λέμε ότι όπου εφαρμόσθηκαν με σωστό τρόπο είχαν αποτελέσματα όπως έχει αποδειχθεί, και επειδή ,ειδικά στην σύγχρονη εποχή, υπάρχει η ανάγκη εφαρμογής ιδεολογιών και παιδαγωγικών μεθόδων που θα έχουν επίκεντρο τον άνθρωπο και τις κοινωνικές ανάγκες και όχι το κέρδος των ολίγων μέσω της σύνθλιψης των πολλών. Αυτά είναι που κάνουν αυτές τις μεθόδους πιο επίκαιρες παρά ποτέ στην ανάλυση και στην εφαρμογή τους. Είναι θέμα βούλησης της κοινωνίας και του κινήματος να διεκδικήσουν ένα άλλο σχολείο και μία άλλη ανθρωπινότερη κοινωνία.

ΜΕΤΑ ΤΙΜΗΣ

ΒΟΛΤΕΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΠΕ17 ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ

ΒΛΑΧΟΣΩΤΗΡΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΕ03 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ

Υ.Γ:ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΤΟΥ 9^ου ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΠΑ.Λ ΠΑΤΡΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΟΝΙΜΕΣ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΚΑΙ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΣΑΝ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ,ΤΗΝ Κ.ΒΑΣΩ ΜΟΥΡΤΖΗ ΠΕ02 ΦΙΛΟΛΟΓΟ ΚΑΙ ΜΑΡΙΑ ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΟΥ ΠΕ05 ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΥΣΤΟΧΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ.
 

Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα

ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση

Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό

ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)

Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12

ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ

2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη

Ακολουθήστε το Alfavita στo Google News Ακολουθήστε το Alfavita στo Viber