Κακές επιλογές για τις επιλογές στελεχών: Η εκπαιδευτική πολιτική σε αναδρομή

Όχι εκσυγχρονισμός, αλλά νεοσυντηρητισμός.

Όχι διαφάνεια, αλλά (παλαιο-)κομματισμός.

Όχι ευρωπαϊσμός, αλλά λαϊκισμός.

Όχι αξιολόγηση, αλλά πελατειακό κράτος.

Όχι αποκέντρωση, αλλά επανασυγκέντρωση.

Και βέβαια: όχι αξιοκρατία, αλλά ευνοιοκρατία.

Από την κοινωνία των άριστων στη συμμορία των αρεστών.

Αντί για τους καλύτερους, οι ημέτεροι.

Νομίζω ότι μόνο οι φανατικοί και οι εγκάθετοι θα διαφωνήσουν με τις παραπάνω διαπιστώσεις, τις οποίες ακούμε τις τελευταίες ημέρες να προκύπτουν μέσα από διάφορες συζητήσεις σε επίσημο και ανεπίσημο, ιδιωτικό και δημόσιο επίπεδο διαλόγου γύρω από τις αλλαγές στις θέσεις ευθύνης σε αρκετούς φορείς του δημόσιου τομέα. Το «ήθος και ύφος» των αλλαγών αποτυπώθηκε από την (ούτε) Πρώτη Φορά (ούτε) Αριστερή κυβέρνηση καταρχήν σε διοικήσεις οργανισμών και ΝΠΔΔ, προχώρησε στις περιφερειακές δομές υγείας και Παιδείας (13 Περιφερειακοί Διευθυντές Εκπαίδευσης με κύριο προσόν την κομματική ταυτότητα), επεκτάθηκε στις καρατομήσεις των Διευθυντών των Νοσοκομείων και αφού τακτοποίησε «ημετέρους» στα Περιφερειακά Υπηρεσιακά Συμβούλια Α/βάθμιας και Β/βάθμιας Εκπαίδευσης κατασκήνωσε στο θεσμικό πλαίσιο επιλογής στελεχών εκπαίδευσης. Αυτό θα πει «βαθύ κράτος».

Αξίζει να σταθούμε στο τελευταίο, γιατί νομίζω ότι αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο τα «ποιοτικά» χαρακτηριστικά της πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας. Πρώτα όμως θα ήθελα να αναφέρω ένα πρόσφατο τηλεοπτικό περιστατικό. Ένας από τους διαγωνιζόμενους γνωστού τηλεπαιχνιδιού είναι υπάλληλος του Υπουργείου Παιδείας, ο οποίος (τυχαίνει να γνωρίζω) είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου. Η ερώτηση που του υποβλήθηκε του ζητούσε να επιλέξει μεταξύ τεσσάρων απαντήσεων για τον αριθμό πτυχίων που κατέχει ο Υπουργός Παιδείας. Ο υπάλληλος-διαγωνιζόμενος διστάζει να απαντήσει και καταλήγει: «Νομίζω κανένα, αλλά θα πάω πάσο». Λέτε να φοβήθηκε να αμφισβητήσει τα ακαδημαϊκά προσόντα του πολιτικού του προϊσταμένου και προτίμησε να το σπρώξει στον επόμενο παίχτη; Ο επόμενος, λοιπόν, συμφώνησε με την άποψη του προηγούμενου και επέλεξε: «Κλειδώνω στο Άλφα, κανένα». Ο παρουσιαστής αποκρίθηκε: «Εύχομαι να έχεις δίκιο». Πάει να πει: «Μακάρι ο Υπουργός Παιδείας να μην έχει πάρει κανένα πτυχίο»…

Αυτός λοιπόν ο Υπουργός λίγες ώρες πριν ψηφιστεί το νομοσχέδιο για τους βοσκότοπους ενέταξε μια τροπολογία για το θεσμικό πλαίσιο της επιλογής Διευθυντών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Μα η σχέση της τροπολογίας με το υπόλοιπο νομοσχέδιο είναι ολοφάνερη κι ας με συγχωρέσουν οι εκπαιδευτικοί που θα συμμετάσχουν στις σχετικές διαδικασίες. Έχει όμως ενδιαφέρον να εστιάσουμε καλύτερα στα στοιχεία που αλλάζουν, τι είναι αυτό που αφαιρείται και τι προστίθεται με τη νέα νομοθεσία. Το θεσμικό πλαίσιο της επιλογής στελεχών εκπαίδευσης προβλέπει τη μοριοδότηση των υποψηφίων με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Αυτή η πρακτική εφαρμόζεται στο χώρο της εκπαίδευσης από τη δεκαετία του 1970 κι έπειτα, τουλάχιστον. Βέβαια τα κριτήρια και η μοριοδότησή τους αλλάζει από καιρού εις καιρόν, όπως αλλάζουν οι διαδικασίες αλλά και τα όργανα μέσα από τις οποία κρίνονται οι υποψήφιοι. Νομίζω ότι είναι χαρακτηριστικό της ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας ότι αυτές οι αλλαγές γίνονται αδιάκοπα εδώ και 35 χρόνια, κάθε φορά σχεδόν που αλλάζει η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Έτσι έγινε κι αυτή τη φορά. Ο νυν Υπουργός άλλαξε τις διαδικασίες και τη μοριοδότηση που είχε θεσπίσει ο τέως και ομοτράπεζός του κ. Μπαλτάς.

Ας δούμε λοιπόν τις αλλαγές πιο συγκεκριμένα. Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις η μοριοδότηση των υποψηφίων γίνεται σε τρία κριτήρια: α)επιστημονική κατάρτιση (τίτλοι σπουδών και επιμόρφωσης), β)επαγγελματική δράση (υπηρεσιακή κατάσταση και διοικητική εμπειρία) και γ)προσωπικότητα - συμβολή στο εκπαιδευτικό έργο. Το τρίτο κριτήριο αποτιμάται μέσα από δύο διαδικασίες: με μυστική ψηφοφορία των Διευθυντών και των Υποδιευθυντών των σχολείων και με συνέντευξη των υποψηφίων από το αρμόδιο συμβούλιο επιλογής. Οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις διαφέρουν πολύ σε σχέση με όσα προβλέπονταν από τον προηγούμενο νόμο 3848/2010 (επί Διαμαντοπούλου). Αξίζει να τις εντοπίσει κανείς.

Ευνοιοκρατία: Η αποτίμηση του κριτηρίου της προσφοράς του υποψηφίου στο εκπαιδευτικό έργο δε γίνεται πια μέσα από τις αξιολογικές εκθέσεις (οι οποίες μπήκαν στο ψυγείο από τον κ. Μπαλτά περιμένοντας την απόψυξή τους μέσα από τρίτο μνημόνιο), αλλά με τη μυστική ψηφοφορία. Αυτό θα πει: «όχι οι άριστοι αλλά οι αρεστοί». Βέβαια η έκφραση της άποψης των διοικούμενων αποτελεί πάγιο αίτημα του εκπαιδευτικού συνδικαλισμού. Ωστόσο, η μυστική ψηφοφορία, στη χώρα μας τουλάχιστον, δεν αποτελεί δημοκρατική κατάκτηση αλλά θεσμό που προωθεί στην καλλιέργεια πελατειακών σχέσεων μεταξύ υποψηφίων και ψηφοφόρων. Το έχουμε αποδείξει σε πλείστους άλλους θεσμούς, όπως το κοινοβούλιο, η τοπική αυτοδιοίκηση, το συνδικαλιστικό, το συνεταιριστικό και το φοιτητικό κίνημα. Αν η πολιτική ηγεσία ήθελε να ενισχύσει τη δημοκρατία θα ζητούσε από τους διοικούμενους (εκπαιδευτικούς, μαθητές) και τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών (γονείς κ.λπ.) να εκφράσουν τεκμηριωμένα την άποψή τους για κάθε υποψήφιο. Η κυβερνώσα παράταξη έχει φαίνεται μια εμμονή και προσπαθεί να εγκαταστήσει τις κάλπες ως πάγιο εξοπλισμό των σχολείων.

Αδιαφάνεια: Η συνέντευξη των υποψηφίων πραγματοποιείται ενώπιον συμβουλίου επιλογής, το οποίο συγκροτείται σε κάθε Περιφερειακή Διεύθυνση από τον Υπουργό Παιδεία, μετά από πρόταση του Περιφερειακού Διευθυντή, τον οποίο ο ίδιος έχει επιλέξει. Η συνέντευξη, βέβαια, μαγνητοφωνείται, αλλά οι ερωτήσεις που μπορεί να υποβάλουν τα μέλη του συμβουλίου εναπόκεινται στην ευσυνειδησία τους. Αν θεωρήσουμε ως δείγμα τις ερωτήσεις που υποβλήθηκαν σε κάποιους από τους Διευθυντές των νοσοκομείων, που αποπέμφθηκαν πρόσφατα, μπορούμε να διακρίνουμε τη στόχευση αυτής της ρύθμισης. Πρόκειται για σύνθεση και διαδικασία που ελέγχεται απόλυτα από την πολιτική εξουσία. «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει». Ο Ν.3848/2010, αντίθετα, προέβλεπε συνέντευξη από ένα κεντρικό συμβούλιο επιλογής, του οποίου τον Πρόεδρο πρότεινε στον Υπουργό η επιτροπή μορφωτικών υποθέσεων της Βουλής. Τα ακαδημαϊκά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των μελών του συμβουλίου αυτού περιγράφονταν με μεγάλη σαφήνεια από το προηγούμενο θεσμικό πλαίσιο, ενώ σύμφωνα με το νέο αρκεί να είναι επιλογή του Υπουργού και των Περιφερειακών Διευθυντών που επίσης έχει ορίσει ο ίδιος μέσα από αδιαφανείς διαδικασίες. Καταργείται επίσης η τράπεζα θεμάτων, μέσα από την οποία επιλέγονταν οι ερωτήσεις προς τους υποψηφίους και η οποία διασφάλιζε ένα ελάχιστο βαθμό αντικειμενικής σύγκρισης μεταξύ τους.

Λαϊκισμός: Τέλος πρέπει να γίνει μια σύγκριση στη μοριοδότηση των κριτηρίων από το νέο και το προηγούμενο θεσμικό πλαίσιο. Ο πίνακας δείχνει τις αλλαγές που έγιναν, καθώς και στο ποσοστό που αντιπροσωπεύει κάθε κριτήριο στο σύνολο της μοριοδότησης:

Από τον πίνακα αυτό δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς ότι, σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις, ο Διευθυντής Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε σύγκριση με τους απερχόμενους θα είναι λιγότερο καταρτισμένος επιστημονικά και λιγότερο έμπειρος σε διοικητικά καθήκοντα. Προβάλει, βέβαια, ο ισχυρισμός ότι ενισχύεται ο μάχιμος εκπαιδευτικός (ο λαϊκισμός σε όλο του το μεγαλείο) χωρίς να αναγνωρίζεται ότι η διδακτική υπηρεσία δεν έχει αξιολογηθεί από ομότιμους ή ανώτερους είτε από το χώρο της εκπαίδευσης είτε από εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών.

Οι αλλαγές αυτές δείχνουν την κατεύθυνση στην οποία οδηγείται το εκπαιδευτικό σύστημα από την ασκούμενη εκπαιδευτική πολιτική. Δεν είμαι σίγουρος ότι θα ισχύσουν αυτές οι αλλαγές για επιλογές πέραν αυτών που έχουν προκηρυχθεί. Όπως έδειξε η παρέμβαση Κοστέλο, μάλλον έγιναν εσπευσμένα προκειμένου ο Υπουργός να επιλέξει νέα διευθυντικά στελέχη της αρεσκείας του πριν αναγκαστεί να αλλάξει ξανά το σύστημα επιλογής και να το προσαρμόσει στις απαιτήσεις των δανειστών. Ο Κοστέλο δείχνει να νοιάζεται περισσότερο για τα ζητήματα της διαφάνειας και της αντικειμενικότητας.

Εύκολα μπορεί κανείς να μου καταλογίσει μια προκατάληψη εναντίον των νέων ρυθμίσεων και υπέρ του προηγούμενου θεσμικού πλαισίου. Αν και δεν είναι αλήθεια, σκοπός μου εδώ δεν είναι να αποδείξω την αντικειμενική μου κρίση. Από «ιδεολογικές» και «πολιτικές» ρητορείες και φανφάρες έχουμε μπουχτίσει. Ο καθένας μπορεί να διατηρεί τις κρίσεις του, αρκεί να τις στοιχειοθετεί. Κι εγώ αυτό προσπαθώ να κάνω αν και ακούω κάποιους να μου απαντούν ως άλλος Κουτσόγιωργας: «δεν δικαιούστε να ομιλείτε!». Το ζήτημα όμως είναι αλλού.

Το προηγούμενο θεσμικό πλαίσιο απείχε πολύ από το να χαρακτηριστεί ως απόλυτα σύγχρονο, δημοκρατικό, ευρωπαϊκό, άρτιο, αντικειμενικό και αξιοκρατικό σύστημα επιλογής στελεχών εκπαίδευσης. Ακόμα και η ίδια η Διαμαντοπούλου το είχε παραδεχτεί. Οι πολιτικές, ωστόσο, κρίνονται και συγκριτικά. Όποιος παρακολουθεί το ζήτημα για πολλά χρόνια μπορεί να διακρίνει ότι κάθε φορά κάποιες ισχνές μεταρρυθμιστικές δυνάμεις στη χώρα μας κατάφερναν να κάνουν ένα μικρό βήμα προς προοδευτική κατεύθυνση. Είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι η συντριπτική πλειοψηφία των υποψηφίων στις διαδικασίες επιλογής του 2010 τις έκριναν ως αντικειμενικότερες και αξιοκρατικότερες από τις προηγούμενες. Ένα στοιχείο είναι και ο πολύ χαμηλός αριθμός ενστάσεων που δέχτηκαν οι συγκεκριμένες επιλογές σε σχέση με προηγούμενες. Σίγουρα πάντως αποτέλεσαν ένα κεκτημένο των επαγγελματιών της εκπαίδευσης, πάνω στο οποίο ήταν ανάγκη να γίνουν διορθώσεις και βελτιώσεις σε μια πιο προοδευτική και δημοκρατική κατεύθυνση με αύξηση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών και ενίσχυση της διαφάνειας και της αξιοπιστίας του συστήματος.

Δυστυχώς, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, η ευκαιρία που δίνει η περίοδος της κρίσης για αναστοχασμό και επαναπροσδιορισμό των αρχών και των αξιών μας ως κοινωνία δεν αξιοποιήθηκε στο ελάχιστο. Δυστυχώς, αυτό που βλέπουμε ως τώρα είναι η επικράτηση του λαϊκισμού, η επανασυγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια της κεντρικής κυβέρνησης και εν τέλει η επιστροφή στα μοτίβα και τα μοντέλα της περιόδου του «αυριανισμού».

Ηράκλειο, 15 Δεκεμβρίου 2015

Σιφακάκης Χρόνης

Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα

ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση

Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό

ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)

Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12

ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ

2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη

Ακολουθήστε το Alfavita στo Google News Ακολουθήστε το Alfavita στo Viber